هوش مصنوعی راز طوفان‌های پنهان مریخ با سرعت ۱۶۰ کیلومتر بر ساعت را آشکار کرد
پژوهشگران بین‌المللی با استفاده از فناوری هوش مصنوعی و یادگیری عمیق توانستند بادها و گردبادهای پنهان سیاره‌ی مریخ را شناسایی کنند که سرعت آن‌ها به حدود ۱۶۰ کیلومتر بر ساعت می‌رسد. این کشف نشان می‌دهد که بادهای مریخی بسیار قوی‌تر از برآوردهای پیشین هستند و نقشی کلیدی در شکل‌دهی اقلیم و چرخه غبار این سیاره دارند.
این پژوهش توسط تیمی از دانشمندان به سرپرستی دانشگاه برن (University of Bern) در کشور سوئیس و با همکاری دانشگاه آزاد بریتانیا (The Open University) و مرکز هوافضای آلمان (DLR – German Aerospace Center) انجام شده است. به‌گفته پژوهشگران، تحلیل ده‌ها هزار تصویر ثبت‌شده توسط دوربین رنگی و استریوی مریخ کَسسیس (CaSSIS: Colour and Stereo Surface Imaging System) و دوربین استریوی با وضوح بالا اچ‌آراس‌سی (HRSC: High Resolution Stereo Camera) نشان داد که گردبادهای غبار در مریخ می‌توانند به سرعتی تا ۴۴ متر بر ثانیه، معادل ۱۶۰ کیلومتر بر ساعت، برسند. این تصاویر توسط مدارگرد ردیاب گاز مریخ (ExoMars Trace Gas Orbiter) و مدارگرد مارس اکسپرس (Mars Express) متعلق به آژانس فضایی اروپا (ESA – European Space Agency) ثبت شده‌اند.
والنتین بیکل (Valentin Bickel)، پژوهشگر مرکز فضا و قابلیت سکونت دانشگاه برن و نویسنده‌ی اصلی مقاله، درباره‌ی این دستاورد توضیح می‌دهد: «با بهره‌گیری از یک سامانه‌ی یادگیری عمیق پیشرفته، توانستیم گردبادهای غبار را در بیش از ۵۰ هزار تصویر ماهواره‌ای شناسایی کنیم.»
او اضافه می‌دهد: «اگر تصاویر استریو را به‌صورت متوالی کنار هم قرار دهیم، می‌توان مشاهده کرد که گردبادهای غبار چگونه در سطح سیاره حرکت می‌کنند و در نتیجه، مسیر و سرعت بادها را با دقت بالایی اندازه‌گیری کرد.»
به‌گفته نیکولا توماس (Nicolas Thomas)، مسئول توسعه دوربین CaSSIS در دانشگاه برن، تصاویر استریو از یک نقطه در سطح مریخ، اما با فاصله‌ی چند ثانیه از هم ثبت می‌شوند. او توضیح می‌دهد: «این روش به ما امکان می‌دهد جهت و سرعت حرکت گردبادهای غبار را مستقیما محاسبه کنیم.»
نتایج این پژوهش نشان می‌دهد بادهای اطراف گردبادهای غبار در سراسر مریخ بسیار سریع‌تر از اندازه‌گیری‌های قبلی هستند؛ اندازه‌گیری‌هایی که معمولا سرعت باد را کمتر از ۵۰ کیلومتر بر ساعت تخمین می‌زدند. دانیلا تیرش (Daniela Tirsch)، پژوهشگر موسسه تحقیقات فضایی در مرکز هوافضای آلمان (DLR) و از نویسندگان همکار این پژوهش، اهمیت این یافته‌ها را چنین توضیح می‌دهد: «درک دقیق‌تر از شرایط باد در مریخ برای طراحی و اجرای ماموریت‌های فرود آینده حیاتی است. با این داده‌ها می‌توان مدل‌های جوی و اقلیمی مریخ را دقیق‌تر ساخت و خطرات احتمالی برای تجهیزات و ماموریت‌های سطحی را بهتر ارزیابی کرد.»
به‌گفته بیکل، بادهای قدرتمند مریخ عامل اصلی انتقال گسترده غبار در اتمسفر این سیاره هستند و احتمالا نقش مهمی در پدیده‌های اقلیمی و تغییرات سطحی مریخ ایفا می‌کنند. او در پایان تاکید می‌کند: «این نخستین‌بار است که چنین داده‌هایی در مقیاس جهانی و برای دوره‌ای نزدیک به دو دهه به‌دست آمده است. در بلندمدت، یافته‌های ما می‌تواند به برنامه‌ریزی مأموریت‌های آینده‌ی مریخ با دقت و ایمنی بیشتر کمک کند.»