عمان با ساخت پایگاه فضایی «دُقم» و انجام نخستین پرتاب ماهوارهبر خود، رسما به جمع کشورهای فعال در صنعت فضایی منطقه پیوست. این کشور با ترکیب برنامههای آموزشی، شتابدهندههای نوآوری و توسعه زیرساختهای پرتاب، در حال ترسیم آیندهای فضایی برای خود است.
وزارت حملونقل، ارتباطات و فناوری اطلاعات عمان از ۷ تا ۱۱سپتامبر۲۰۲۵ نخستین کارگاه آموزشی «ظرفیتسازی فضایی» را در آکادمی مجان (Majan Academy) برگزار کرد. این برنامه، نقطهعطفی در تربیت نیروی انسانی متخصص بهشمار میرود و شرکتکنندگان را با مباحثی همچون کاربردهای ماهوارهای، سنجش از دور، پردازش تصویر با پایتون (Python)، تحلیل سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و عملیات ایستگاه زمینی آشنا کرد.
تمرینهای عملی این دوره بر پایش رشد شهری، منابع آب و دادههای زیستمحیطی با استفاده از دادههای سازمان فضایی ایالات متحده و ماهوارههای سنتینل (Sentinel) متمرکز بود؛ رویکردی که ضمن ارتقای مهارتهای بومی، زمینه را برای رشد شرکتهای کوچک و متوسط عمانی در بخش فضایی فراهم میکند.
راهاندازی نخستین شتابدهنده ملی فضایی
همزمان، عمان نخستین برنامه شتابدهنده ملی فضایی خود را راهاندازی کرد. این برنامه ۱۵هفتهای با همکاری وزارتخانه مذکور و شرکای بینالمللی طراحی شده و هدف آن، آموزش و توانمندسازی ده استارتاپ و بنگاه کوچک عمانی در حوزههایی مانند ارتباطات ماهوارهای، رصد زمین، هوش مصنوعی و اینترنت اشیا است.
هدف اصلی این طرح، تقویت ظرفیت نهادی و سرمایه انسانی و ایجاد زیرساختهای تجاری رقابتی است تا عمان به یکی از بازیگران آیندهدار منطقه در صنعت فضایی جهانی تبدیل شود.
مشارکت بخش خصوصی در زنجیره ارزش فضایی
گام دیگر در این مسیر، انتشار «فهرست راهنمای بخش خصوصی فضایی ۲۰۲۴» توسط وزارت حملونقل، ارتباطات و فناوری اطلاعات عمان است. این فهرست شامل ۲۰ شرکت داخلی فعال در زنجیره ارزش فضایی، از ارتباطات ماهوارهای تا توسعه پایگاههای پرتاب است و نقشی کلیدی در توسعه اقتصاد دیجیتال کشور در چارچوب «چشمانداز ۲۰۴۰ عمان» ایفا میکند.
اگرچه سهم فعلی بخش فضایی از تولید ناخالص داخلی عمان تنها ۰.۰۵ درصد، معادل حدود ۱۵۵ میلیون دلار است، دولت این کشور این حوزه را بهعنوان بستری برای جذب سرمایه خارجی، انتقال دانش و توسعه فناوریهای بومی در نظر گرفته است.
پروژه «اطلاق» بهعنوان نخستین پایگاه فضایی تجاری عمان، در سال۲۰۲۳ در منطقه اقتصادی ویژه دُقم (Duqm Special Economic Zone) افتتاح شد. این پایگاه برای پشتیبانی از ماموریتهای مداری و زیرمداری طراحی شده و بهسرعت در حال تبدیلشدن به یکی از کانونهای پرتاب در خاورمیانه است.
در ۲دسامبر۲۰۲۴، عمان نخستین گام عملی خود را در حوزه پرتاب برداشت و ماهوارهبر ۶.۵ متری دقم-۱ را با موفقیت به فضا پرتاب کرد. این پرتاب آزمایشی، نقطهعطفی در مسیر توسعه بومی فناوریهای پرتاب در عمان بود و توان فنی کشور را در اجرای ماموریتهای مستقل فضایی نشان داد.
برنامههای آینده فضایی عمان
برنامههای آینده عمان در صنعت فضا شامل پنج ماموریت پرتاب در چارچوب طرح «جنسیس» است که ماموریتهای Unity-1، Duqm-2، Duqm-3، Ambition-3 و Duqm-4 را در بر میگیرد. اجرای این ماموریتها، زمینهساز آغاز فعالیتهای تجاری گستردهتر در پایگاه اطلاق تا سال۲۰۲۷ خواهد بود.
آنچه در عمان جریان دارد، تنها آغاز راه است. این کشور با ترکیب آموزش تخصصی، نوآوری فناورانه، سرمایهگذاری بخش غیردولتی و توسعه زیرساختهای پرتاب، نشان میدهد که حتی در مدتزمانی کوتاه میتوان به جایگاهی موثر در صنعت فضایی منطقه و جهان دست یافت.