تلسکوپ فضایی جیمز وب برای نخستین بار حضور گاز متان در بالای سطح سیاره کوتوله ماکماک تایید کرد. این یافته نشان میدهد که ماکماک، برخلاف تصور پیشین، جرمی خاموش و بیتحرک نیست، بلکه جهانی پویا با فرآیندهای فعال سطحی و جوی دارد.
ماکماک (Makemake)، یکی از بزرگترین و درخشانترین اجرام فراتر از نپتون در کمربند کویپر (Kuiper Belt) است که قطری نزدیک به ۱۴۳۰ کیلومتر دارد و اندازه آن حدود دو سوم پلوتو برآورد میشود.
تیمی پژوهشی به سرپرستی سیلویا پروتوپاپا (Silvia Protopapa) از پژوهشگاه آمریکایی (Southwest Research Institute) با استفاده از دادههای طیفی تلسکوپ جیمز وب موفق به شناسایی امضای مشخص متان در حالت گازی شدهاند. این دستاورد، ماکماک را پس از پلوتو به دومین جرم ترانسنپتونی (Trans-Neptunian Object به اختصار TNO) تبدیل میکند که حضور گاز در آن تایید شده است.
پروتوپاپا میگوید: «این کشف نشان میدهد که ماکماک یک بقایای بیجان از منظومه شمسی بیرونی نیست، بلکه جرمی پویا است که یخ متان در آن همچنان در حال تحول است.»
منشا احتمالی متان
وجود متان در ماکماک میتواند ناشی از یکی از فرآیندهای زیر باشد:
- جوی بسیار رقیق با فشار سطحی حدود ۱۰ پیکوبار، معادل صد میلیارد بار کمتر از فشار زمین
- فعالیتهای موقتی شبیه دنبالهدارها هنگام تصعید مواد فرّار از سطح
- فورانهای یخفشانی یا کریوولکانیک (Cryovolcanism) که میتوانند متان را به فضا پرتاب کنند
مدلهای شبیهسازی نشان میدهند در صورت وجود این فورانها، متان میتواند با نرخ چند صد کیلوگرم در ثانیه آزاد شود؛ سطحی از فعالیت که با فوارههای آب در قمر انسلادوس (Enceladus) سیاره زحل قابل مقایسه است.
مشاهدات آینده تلسکوپ جیمز وب با وضوح طیفی بالاتر میتواند روشن کند که آیا این متان از یک جو پایدار هرچند بسیار نازک سرچشمه میگیرد یا ناشی از فورانهای گذرا است. پیشتر نیز رصدهای اختفا (Occultation) نشان داده بودند که ماکماک جو پرچگالی ندارد، اما احتمال وجود یک لایه بسیار رقیق همچنان مطرح است.