آغاز پروژههای جدید فرانسه برای رصد و نظارت در استراتوسفر
در پی افزایش رقابت جهانی در حوزه فناوریهای هوابرد و نظارت فضایی، چند شرکت فرانسوی با پشتیبانی دولت این کشور پروژههایی را برای توسعه سامانههای نظارتی در استراتوسفر آغاز کردهاند. هدف این طرحها گسترش ظرفیت اطلاعاتی و تقویت حضور فرانسه در رقابتهای جهانی حوزه فناوری نزدیک فضا عنوان شده است.
پاریس اخیرا راهبردی را اعلام کرده که هدف آن بهرهبرداری عملیاتی در ارتفاعات بسیار زیاد (حدود ۲۰ تا ۱۰۰ کیلومتر) است؛ منطقهای که نه بهطور کامل جزو جو زمین محسوب میشود و نه بیرون از آن، بلکه در مرز میان اتمسفر و فضا قرار دارد.
جاسوسی در لبه فضا و جزئیات اقدامات شرکتهای فرانسوی
یکی از طرحهای کلیدی، پروژه استراتوبوس (Stratobus) متعلق به شرکت فرانسوی تالس آلنیا اسپیس (Thales Alenia Space) است. این کشتی هوایی با طول ۱۴۲ متر طراحی شده تا بتواند در ارتفاعی بالاتر از هواپیماها و پایینتر از ماهوارهها پرواز کند و مأموریتهایی چون دیدهبانی و پشتیبانی ارتباطی انجام دهد.
همزمان، شرکت فرانسوی نوپا همریا (Hemeria) نیز با بالنی پیشرفته به نام بالمان (Balman) وارد این حوزه شده است. این بالن سبک میتواند با تغییر ارتفاع از جریانهای بادی بهره ببرد و در مأموریتهای حساس بهسرعت عملیاتی شود.
فرانسه قصد دارد تا سال ۲۰۲۷ عملیات محدود این سامانهها را آغاز کند. بالن بالمان تاکنون یک پرواز آزمایشی انجام داده و دومین آزمایش آن طی هفتههای آینده برنامهریزی شده است. یکی از چالشهای اصلی، زمان آمادهسازی این سامانههاست. در حال حاضر آمادهسازی یک بالن اطلاعاتی ممکن است دو ماه طول بکشد، اما هدف مهندسان کاهش این مدت به چند ساعت برای واکنش سریع در شرایط اضطراری است.
جایگاه راهبردی و حقوقی
این برنامهها بخشی از راهبرد گستردهتر فرانسه در حوزه دفاعی و امنیتی به شمار میروند. مقامهای فرانسوی تاکید میکند: «استقرار سامانههای هوابرد در لایه استراتوسفر علاوه بر ایجاد برتری فناورانه، پاسخی به تهدیدهای نوظهور جهانی نیز محسوب میشود.»
یکی از انگیزههای اصلی در این حوزه، حادثه سقوط یک بالن شناسایی منسوب به چین در آمریکا در سال ۲۰۲۳ بود که توجه جهانیان را به «منطقه نزدیک فضا» جلب کرد.
از منظر حقوقی و دیپلماتیک، فعالیت در استراتوسفر همچنان در حوزهای مبهم قرار دارد. این منطقه میان حریم هوایی کشورها و فضای بیرونی واقع شده و معاهدات بینالمللی فضا مرز دقیق بین جو و فضا را مشخص نکردهاند. به همین دلیل، وسایل عملیاتی در این ارتفاع در یک وضعیت قانونگذاری خاکستری قرار دارند.
فرانسه با اجرای این پروژهها به دنبال کاهش وابستگی صرف به ماهوارهها و ایجاد قابلیتهای جدید نظارتی است تا بتواند در برابر تهدیدات بالقوه واکنش پیشدستانه نشان دهد. به گفته مقامهای فرانسوی، با پیشرفت فناوری و افزایش توان پرواز در این محدوده، استفاده از استراتوسفر بهزودی به بخشی عادی از مأموریتهای نظامی و غیرنظامی تبدیل میشود.
کارشناسان بر این باورند که ورود فرانسه به این حوزه میتواند آغازگر رقابتی تازه میان قدرتهای جهانی برای تسلط بر استراتوسفر باشد؛ رقابتی که احتمالا مفهوم امنیت و نظارت را در دهههای آینده دگرگون خواهد کرد.