آمریکا جدیدترین سامانه ردیابی انفجارهای هستهای را به فضا پرتاب کرد
آمریکا بهتازگی استقرار آخرین مجموعه از سامانههای فضایی خود را برای ردیابی انفجارهای هستهای تکمیل کرده و همزمان آمادهسازی نسل تازهای از حسگرهای پیشرفته را آغاز کرده است.
در ارتفاع حدود ۲۰هزار کیلومتری بالای سطح زمین، منظومهای از ماهوارههای موقعیتیاب جهانی آمریکا (GPS) در مدار قرار دارد. این ماهوارهها علاوه بر ارائه خدمات ناوبری که برای زندگی روزمره حیاتی است، به سامانهای مجهز هستند که توانایی شناسایی انفجارهای هستهای در هر نقطه از زمین و در هر زمان را دارد.
سامانه ردیابی انفجارهای هستهای
این سامانه با عنوان سامانه شناسایی انفجار جهانی (Global Burst Detection) شناخته میشود و توسط آزمایشگاه ملی سندیا (Sandia National Laboratories) و آزمایشگاه ملی لوسآلاموس (Los Alamos National Laboratory) توسعه یافته است. مجموعهای از حسگرها و ابزارهای علمی در این سامانه به کار رفتهاند که قادر هستند سیگنالهای ناشی از انفجارهای هستهای را ردیابی کرده و اطلاعات را بهصورت بلادرنگ در اختیار ارتش و دولت ایالات متحده قرار دهند.
این برنامه بیش از شش دهه پیش در آزمایشگاه ملی سندیا آغاز شد و تاکنون به عنوان یکی از مهمترین پروژههای امنیت ملی آمریکا ادامه یافته است. تیمهای گستردهای از مهندسان، دانشمندان و فناوران در این آزمایشگاهها ماموریت دارند که همواره یک دهه جلوتر از نیازهای روز حرکت کنند و فناوریهایی بسازند که علاوه بر مقاومت در برابر شرایط سخت فضا، قادر به مقابله با تهدیدات نوظهور نیز باشند. آخرین نمونه از بلوک هشتگانه سری IIIA در ۳۰مه۲۰۲۵ از پایگاه فضایی کیپ کاناورال (Cape Canaveral Space Force Station) به فضا پرتاب شد. این سامانه پس از پرتاب تحت کالیبراسیون و آزمایشهای اولیه قرار گرفت و اکنون آماده ادغام با شبکه فعلی سامانه شناسایی انفجارهای هستهای آمریکا است.
اندرو استوارت (Andrew Stewart)، مدیر پروژه در آزمایشگاه ملی سندیا، میگوید: «پرتاب آخرین نمونه از سری IIIA یک نقطه عطف مهم در ارتقای تواناییهای شناسایی هستهای ایالات متحده محسوب میشود.» او اضافه میکند: «همکاری میان سندیا و لوسآلاموس عامل کلیدی در توسعه این سامانه است و این فناوری نقشی حیاتی در تقویت امنیت ملی از طریق بهبود توانایی شناسایی انفجارهای هستهای از فضا ایفا میکند.» همچنین مارک کیپن (Mark Kippen)، مدیر برنامه در آزمایشگاه ملی لوسآلاموس (Los Alamos National Laboratory)، اظهار میکند: «این پرتاب موفقیتآمیز نشانهای از دههها تلاش مداوم برای حفظ قابلیتهای امنیتی فضایی بدون وقفه است.»
سامانه شناسایی انفجار جهانی (Global Burst Detection) بخشی از شبکه سامانه شناسایی انفجارهای هستهای ایالات متحده (U.S. Nuclear Detonation Detection System) است. این شبکه از ماهوارهها، حسگرها و ایستگاههای زمینی تشکیل شده است و میتواند انرژی الکترومغناطیسی، اشعه ایکس و سیگنالهای نوری ناشی از انفجارهای هستهای را ثبت و تحلیل کند. دادههای بهدستآمده به نیروی هوایی آمریکا (U.S. Air Force) امکان میدهد که مکان، زمان و قدرت یک انفجار هستهای را با دقت بالا مشخص کند. این قابلیت نقش بازدارنده مهمی در برابر تهدیدات بالقوه دارد.
حسگرهای این سامانه با تامین مالی سازمان ملی امنیت هستهای آمریکا (National Nuclear Security Administration به اختصار NNSA) تحت مجموعهای از آزمایشهای سختگیرانه قرار میگیرند. این آزمایشها شامل تستهای شوک، خلا حرارتی، ارتعاش، لرزش و پرتو ایکس سریع است تا اطمینان حاصل شود تجهیزات در طول پرتاب، استقرار و عملیات ۱۵ساله در مدار عملکرد مطمئنی داشته باشند. طراحی و تولید پنج زیرسامانه اصلی بر عهده آزمایشگاه ملی سندیا و آزمایشگاه ملی لوسآلاموس است و سندیا وظیفه یکپارچهسازی آنها در قالب یک سامانه کامل را بر عهده دارد.
در حالی که آخرین نمونه از سری IIIA به مدار پیوسته است، نگاهها به آینده معطوف شده است. در سال ۲۰۲۴، آزمایشگاه ملی سندیا و آزمایشگاه ملی لوسآلاموس نخستین دو نمونه از نسل جدید موسوم به IIIF را برای نصب روی ماهوارههای GPS به شرکت آمریکایی لاکهید مارتین (Lockheed Martin) تحویل دادند.
نخستین پرتاب این نسل برای سال ۲۰۲۷ برنامهریزی شده است. طراحی و آمادهسازی این نسل جدید بیش از ۱۲ سال زمان برده و یکی از اجزای کلیدی آن حسگر پیشرفتهای با نام حسگر اپتیکی تصویربرداری طیفی-مکانی با زمانبندی بسیار سریع (Spectral Imaging Geolocation Hyper-Temporal Sensor به اختصار SIGHTS) است. این حسگر که ریشه در تحقیقات بنیادین آزمایشگاه ملی سندیا دارد، قادر به ثبت دهها هزار فریم در ثانیه است و میتواند سیگنالهای واقعی را از خطاهای احتمالی به دقت تفکیک کند.
مسئولان آزمایشگاه ملی سندیا اعلام میکنند: «حسگرهای سری IIIF با بهرهگیری از الکترونیک پیشرفتهتر، مواد مقاومتر و فرایندهای دقیق اطمینان ماموریتی، برای بیش از ۱۵ سال عملکرد پایدار در مدار طراحی میشوند.»
بر اساس برنامهریزیها، طی دهه آینده آزمایشگاه ملی سندیا و آزمایشگاه ملی لوسآلاموس چندین سامانه IIIF را تولید، یکپارچهسازی و به فضا پرتاب خواهند کرد تا ماموریت ردیابی انفجارهای هستهای از فضا همچنان ادامه یابد.