چندی پیش با حکم وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، دکتر «حسین صمیمی» به عنوان رئیس پژوهشگاه فضایی ایران منصوب شد. وی که دارای دکترای مهندسی برق – مخابرات دانشگاه از تربیت مدرس است، سمت ریاست پژوهشگاه فضایی را از دکتر حدادپور، استاد دانشکده هوافضای دانشگاه صنعتی شریف تحویل گرفت تا با این انتصاب، هوافضا یک گام دیگر در مدیریت بخش فضایی کشور عقب نشینیکند. پیش از این نیز انتصاب مرتضی براری که از اعماق وزارت ارتباطات برآمده بود، به جای محسن بهرامی، از استادان با سابقه هوافضا در سازمان فضایی، یکی از مهمترین نهادهای فضایی کشور را از دست مدیران هوافضایی خارج کرد. هر چند این موضوع به خودی خود اهمیت چندانی ندارد چرا که صنعت فضایی و ماهواره یک امر بین رشتهای است که متخصصان رشتههای برق و مخابرات نیز در آن نقش عمدهای دارند. با این وجود، رویکرد فعلی که استفاده از مدیران کمسابقه در بخش فضایی را در این حوزه ترویج میکند، با شرایط پیچیده این بخش سازگاری چندانی ندارد، همانطور که آمدن مرتضی براری نتوانست طی چندین ماه گذشته، تحولی اساسی در بخش فضایی کشور ایجاد کند.
پژوهشگاه فضایی، نقطه داغ صنعت فضایی کشور
هر چند پژوهشگاه فضایی ایران، قدمتی طولانی ندارد و تا کنون انتقادات فراوانی به لحاظ ساختار و عملکرد بر آن وارد شده است اما این پژوهشگاه عریض و طویل را میتوان بزرگترین نهاد فضایی کشور به لحاظ تعداد کارکنان و همچنین بودجه تخصیص داده شده دانست. این پژوهشگاه مولود ادغامی است که در سال ۸۹ انجام شد و طی آن پژوهشگاه هوافضای وزارت علوم و پژوهشکده تحقیقات فضایی متعلق به وزارت ارتباطات (که روی همرفته کمتر از ۳۰۰ نفر جمعیت داشتند)، با پژوهشگاه عظیم جهاد کشاوررزی که از حدود ۱۲۰۰ نفر نیروی فعال در موضوعات مختلف در شهرستانهای مختلف برخوردار بود، ادغام شد و تمام این مجموعه تحت عنوان پژوهشگاه فضایی به زیر نظر نهاد ریاست جمهوری رفت که این ادغام سرمنشاء بسیاری از حرف و حدیثها طی سالهای بعد شد چرا که این مجموعهها چه به لحاظ تخصص و چه به لحاظ هویت، تناسب چندانی با یکدیگر نداشتند. قرار بود پس از روی کار آمدن دولت جدید، این نهادها با فرمان رئیس جمهور مجددا از یکدیگر جدا شده و به نهادهای مادر خود بازگردند. این تغییر که تا حد زیادی پژوهشگاه جهاد کشاورزی را نشانه رفته بود و قصد جدا کردن آن از بخش فضایی کشور را داشت، با مقاومت شدید این مجموعه مواجه شد و نهایتا فرمان رییس جمهور عقیم ماند چرا که پژوهشگاه هوافضا به وزارت علوم برگشت اما پژوهشکده تحقیقات ماهواره موفق به کسب استقلال نشد و همراه با پژوهشگاه جهاد تحت همان عنوان پژوهشگاه فضایی از نهاد ریاست جمهوری به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات منتقل شد. با این وجود ریاست اسبق پژوهشگاه فضایی تلاش کرد با تعدیل نیروهای غیرمرتبط، تا حدی تناسب را به این نهاد بازگرداند.
برخی کارشناسان معتقدند این پژوهشگاه از آنجا که به فعالیتهای تجاری صنعتی میپردازد که بعضا با صنعت فضایی نیز تناسبی ندارد، بیشتر به یک گروه صنعتی شبیه است تا یک پژوهشگاه و باید از قوانین مربوط به نهادهای تجاری تبعیت کند تا بخش خصوصی بتواند رقابتی سالم با این نهاد دولتی داشته باشد.
به هر ترتیب پژوهشگاه فضایی در حال حاضر پروژههای عظیمی را از جمله پروژه ماهواره مخابراتی ناهید ۱ و ۲، بالونهای استراتوسفری، ماهواره سها و غیره را در دست دارد و به ادعای مسئولان، در حال اجرای حداقل ۲۰۰ پروژه با کمک بخش خصوصی است. بدین ترتیب با تمام حقایق گفته شده، این پژوهشگاه به نوعی دومین بازیگر اصلی بخش فضایی کشور محسوب میشود که هماکنون در دستان حسین صمیمی قرار گرفته است و عملکرد وی میتواند تاریخساز شود.
حسین صمیمی کیست؟
حسین صمیمی دارای دکترای مهندسی برق – مخابرات دانشگاه از تربیت مدرس است و پیش از این به عنوان دانشیار پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات مشغول بکار بود. دکتر صمیمی پیش از این سمتهای اجرایی و اداری بسیاری داشت که از سوابق اجرایی و علمی و پژوهشی وی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
* مدیر کل توسعه فناوری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
* مدیر کل صدور پروانه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی
* رییس پژوهشکده فناوری اطلاعات پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات
* مشاور و قائم مقام اجرایی معاون فناوری و نوآوری وزارت ارتباطات
* ارایه و چاپ مقالات متعدد در ژورنالهای علمی و همایشهای بینالمللی
* حضور در چندین پروژه پژوهشی به عنوان ناظر و مجری
سوابق صمیمی نشان میدهد وی با ادبیات کسب و کار و بخش خصوصی آشناست که این ویژگی وی را به رئیس سازمان فضایی نزدیک میکند. صمیمی در زمانی که مدیر کل توسعه فناوری وزارت ارتباطات بود، طرحهایی را برای نظاممند کردن استفاده از تسهیلات توسط شرکتهای خصوصی اجرا کرد. وی در سال ۹۵ در همان سمت، نقشی در حمایت ۵ میلیارد تومانی وزارت ارتباطات از کسب و کارهای نوپا ایفا کرده است. وی در آن زمان بخش عمدهای از تسهیلات را به شرکتهای نوپایی اعطا کرد که در پارکهای علم و فناوری، مراکز رشد یا شتاب دهندهها مستقر بودند و از سوی این نهادها معرفی می شدند. بخش دیگر هم به شرکتهای دانشگاهی که مورد تأیید دانشگاه بوده و حداقل یک عضو هیأت علمی با مجوز هیأت امنای دانشگاه در آنها فعال باشد، اعطا شد.
بدینترتیب به نظر میرسد صمیمی با افکار مرتضی براری رئیس سازمان فضایی همراستاست و از سویی دیگر در اخذ تسهیلات و جلب سرمایهگذاران به ویژه صندوقهای سرمایهگذاری توانا باشد. از سویی دیگر صمیمی در سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، قطعا با شرکتهای فعال در حوزه مخابرات فضایی به عنوان مهمترین بخش اقتصاد فضایی آشناست. این جهت گیریها نشاندهنده توجه ویژه به کسب و کارهای نوپا در آینده به بخش فضایی است. اما نباید از نظر دور داشت که مسئله بخش فضایی تنها نبود پول نیست و شاید مهمتر از آن، مسایل ساختاری نهادهای فضایی و نیز عدم تفکیک وظایف و عدم وجود یک برنامه دقیق، صحیح و همهجانبه در توسعه بخش فضایی کشور است که در صورت عدم توجه میتواند زحمات و سرمایههای وارد شده به این بخش را از بین ببرد.
رئیس جدید در روز معارفه چه گفت؟
روز یکشنبه (دهم تیر 97) مراسم معارفه رئیس جدید و تودیع رئیس پیشین پژوهشگاه فضایی در تالار اجتماعات این پژوهشگاه برگزار شد. به این ترتیب دکتر حسین صمیمی، میز مدیریت این پژوهشگاه معتبر را از جناب آقای دکتر حدادپور تحویل گرفت. در ابتدای این مراسم دکتر حسن حداد پور در سخنانی کوتاه، به دستاوردهای حوزه مدیریتی خود طی دو سال گذشته اشاره کرد و گفت: در جلسه هفته گذشته شورای معاونان که در وزارت ارتباطات برگزار شد، بخش فضایی به عنوان یک بخش دارای برنامه راهبردی و استراتژیک به عنوان الگویی برای دیگر بخش ها معرفی شد.
دکتر صمیمی رئیس جدید پژوهشگاه فضایی ایران در سخنرانی خود پایبند بودن به سیاستهای سازمان فضایی و بازنگری ماموریتهای پژوهشگاه فضایی را از برنامههای خود در این پژوهشگاه بیان کرد و گفت: علاوه بر آن به منظور کاربردیکردن فناوریهای فضایی از توان شرکتهای دانشبنیان داخلی استفاده خواهد شد. او در ادامه گفت امروزه صنعت فضایی، تجلیگاه پیشرفتهای علمی و اقتدار ملی هر کشور محسوب میشود و در کشور ما هم بهرغم همه تحریمها و محدودیتها و با تکیه بر توان متخصصان و نخبگان داخلی، دستاوردهای درخشانی داشته است، به نحوی که نام کشور به عنوان یکی از قدرتهای نوظهور این حوزه مطرح میشود. در این چرخه پژوهشگاه فضایی نیز به عنوان یک پژوهشگاه محصولمحور فعالیتهای ارزندهای انجام داده و برای تداوم این فعالیتها نیاز به انسجام کاری دارد.
در پایان این مراسم، متن حکم آقای آذری جهرمی به آقای صمیمی قرائت شد. در این حکم آمده است:
جناب آقای دکتر حسین صمیمی
نظر به تجارب و سوابق ارزشمندتان در امور مدیریتی و با عنایت به ماده (۱۰) اساسنامه پژوهشگاه فضایی ایران، جناب عالی را به عنوان «رییس پژوهشگاه فضایی ایران» منصوب مینمایم. مقتضی است جهت تحقق برنامه های دولت دوازدهم تقدیمی به مجلس شورای اسلامی و قانون ششم توسعه کشور و رعایت اسناد بالا دستی به ویژه سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی و مصوبات شورای عالی فضایی کشور، علاوه بر پیشبرد امور جاری و اجرای وظایف مصرح در اساسنامه آن پژوهشگاه، اهم انتظارات به شرح ذیل را برآورده نمایید:
* بازبینی نهادی، ساختاری و کارکردی پژوهشگاه با توجه به نقش آن در زنجیره ارزش فضایی کشور به منظور شکلگیری اقتصاد فضایی
* اتخاذ رویکرد استراتژیک در تدوین طرحها و برنامهها با هماهنگی سازمان فضایی ایران در راستای تحقق اهداف راهبردی وزارت متبوع و برنامههای کلان بخش فضایی کشور
* استفاده بهینه از ظرفیتهای مراکز دولتی و غیردولتی در کشور اعم از دانشگاهها مراکز پژوهشی و شرکتهای دانش بنیان در انجام پژوهشهای مورد نیاز حوزه فضایی
* توسعه فناوریهای مرتبط با سامانههای فضایی ملی، منطقهای و بینالمللی و تجاریسازی فناوریهای محققشده به منظور شکلگیری تولیدکنندگان بخش خصوصی و تشکیل بازار فضایی در کشور
* رعایت اصول امنیت و حفظ حریم خصوصی و ملاک قرار دادن «منشور حقوق شهروندی» در پژوهشگاه به ویژه در مواجهه با مشتریان و مردم
* ارتقای سلامت نظام اداری، شفافیت مالی، بهبود دسترسی همگانی به اطلاعات، فراهم آوردن فرصت برابر، حفاظت از امول دولتی و معیار قرار دادن قانون در همه امور
* ارتقای فرهنگ سازمانی و تحقق هوشمندسازی و اعمال اصل شایستهسالاری و به کارگیری هرچه بیشتر جوانان، زنان و کارکنان از اقوم و مذاهب در سطوح مدیریتی و کارشناسی.