کشور چین برنامهای جامع برای توسعه حضور انسانی و علمی خود در فضا طی دو دهه آینده تدوین کرده است. این طرح شامل اجرای ماموریت سرنشیندار به ماه، ایجاد ایستگاه پژوهشی قمری، نمونهبرداری از سیارکها و مریخ، توسعه تلسکوپهای اعماق فضا و ساخت منظومههای ماهوارهای مشترک با کشورهای عضو گروه بریکس و ابتکار کمربند و جاده است. در ادامه، مهمترین ماموریتهای فضایی چین در این بازه معرفی میشوند.
سفر سرنشیندار به ماه تا سال ۲۰۳۰
چین قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ نخستین فضانوردان خود را بر سطح ماه فرود آورد. برای این ماموریت، ماهوارهبر فوقسنگین لانگ مارچ ۱۰ (Long March 10) طراحی شده است که میتواند ۲۷ تن محموله را به مدار انتقال ماه و ۷۰ تن را به مدار پایین زمین (LEO) ارسال کند؛ ظرفیتی که نسبت به رکورد پیشین ۸.۲ تنی افزایش چشمگیری دارد.
در این ماموریت، فضانوردان با کپسول سرنشیندار منگژو (Mengzhou) پرتاب میشوند و سپس با فرودگر لانیوئه (Lanyue) در نزدیکی سطح ماه فرود خواهند آمد. این برنامه شامل انجام پیادهرویهای فضایی، آزمایش لباسهای فضایی جدید و نصب تجهیزات علمی است. این اقدام، رقابتی تازه میان چین و پروژه آرتمیس ۳ (Artemis III) ناسا ایجاد میکند.
احداث ایستگاه تحقیقاتی بینالمللی قمری
سازمان فضایی سرنشیندار چین (China Manned Space Agency) به همراه آکادمی علوم چین (Chinese Academy of Sciences) و با همکاری کشورهای عضو گروه بریکس، ابتکار کمربند و جاده و برخی شرکای اروپایی، قصد دارد ایستگاه تحقیقاتی بینالمللی قمری (ILRS) را توسعه دهد. تجهیز این ایستگاه با استفاده از ماهوارهبر فوقسنگین لانگ مارچ ۹ انجام خواهد شد که توان حمل ۱۴۰ تن به مدار پایین زمین و ۵۰ تن به مدار انتقال ماه را دارد.
در چارچوب ماموریتهای چانگای-۷ و چانگای-۸، ماژولهای زیستگاهی، پنلهای خورشیدی و نمونههای اولیه فرودگر به سطح ماه منتقل میشوند. همچنین فناوریهایی همچون چاپ سهبعدی با خاک ماه برای ساخت سازههای اولیه آزمایش خواهند شد. این ایستگاه بهعنوان مرکزی برای تحقیقات علمی در سطح ماه طراحی شده و نمونهای از همکاری چندملیتی در حوزه فضا خواهد بود.
بازگشت نمونه از سیارک
در مه۲۰۲۵، چین ماموریت تیانون-۲ (Tianwen-2) را برای نمونهبرداری از سیارک نزدیکزمین 2016 HO3 آغاز میکند. این کاوشگر پس از جمعآوری ذرات سنگ و غبار، کپسول حاوی نمونه را به زمین بازمیگرداند و سپس مسیر خود را به سوی دنبالهدار 311 P ادامه میدهد. این ماموریت به سرپرستی آکادمی علوم چین انجام میشود و شامل بهرهگیری از سامانه ناوبری بیدو (Beidou) و بازوی رباتیک جمعآوری غبار فضایی است. کپسول بازگشتی بهگونهای طراحی شده است که نمونهها را بدون آلودگی به زمین منتقل کند. موفقیت این پروژه زمینهساز ماموریت بازگشت نمونه از مریخ خواهد بود.
بازگشت نمونه از مریخ
چین در ادامه، ماموریت تیانون-۳ را با استفاده از ماهوارهبر فوقسنگین لانگ مارچ ۹ اجرا میکند. این ماموریت شامل یک فرودگر برای جمعآوری نمونههای سطح مریخ، یک وسیله صعود برای انتقال محموله به مدار و یک کپسول بازگشت به زمین است. هدف این ماموریت بررسی ترکیب سنگها و خاک مریخ برای یافتن نشانههایی از آب یا حیات میکروبی است. همزمان، فناوری نیروگاه خورشیدی فضایی در این ماموریت آزمایش خواهد شد تا در آینده تامینکننده انرژی ماموریتهای بلندمدت در ماه و مریخ باشد.
ماموریتهای چانگای-۷ و چانگای-۸
ماموریت چانگای-۷ در سال ۲۰۲۶ پرتاب میشود و شامل یک مدارگرد، فرودگر و ماهنورد است که با ابزارهایی مانند رادار نفوذی و طیفسنج به جستوجوی یخ آب در دهانههای قطب جنوبی ماه میپردازد. وجود آب یخزده میتواند آینده حضور پایدار انسان در ماه را تضمین کند، زیرا این منبع برای تولید آب، اکسیژن و سوخت کاربرد دارد. همکاری مشترک با گروهی از پژوهشگران تایلندی در طراحی محمولههای علمی بخشی از این پروژه است.
در ماموریت چانگای-۸، فناوریهای نو مانند چاپ سهبعدی برای ساخت سازههای کوچک با استفاده از خاک ماه آزمایش میشود و نمونههایی از سنگ و غبار به زمین بازگردانده خواهند شد. این ماموریتها گامهایی کلیدی در مسیر حضور انسان در ماه طی دهه ۲۰۳۰ خواهند بود.
برنامه تایجی و آشکارسازی امواج گرانشی در فضا
چین سال ۲۰۲۵ را زمان آغاز برنامه تایجی (Taiji) تعیین کرده است؛ پروژهای با هدف آشکارسازی امواج گرانشی در فضا از طریق سه ماهواره که در فاصله حدود یک میلیون کیلومتری از زمین آرایشی مثلثی تشکیل میدهند. این سامانه با استفاده از فناوری تداخلسنج لیزری (Laser Interferometry) کار میکند و پرتاب آن با ماهوارهبر لانگ مارچ ۹ انجام میشود. آزمایشگاههایی از کشورهای اروپایی و آسیایی در تحلیل دادهها و توسعه ابزارهای دقیق همکاری خواهند داشت.
دیگر ماموریتهای مهم فضایی چین
ایستگاه فضایی تیانگونگ (Tiangong Space Station) در سال ۲۰۲۵ با افزودن ماژولهای جدید گسترش مییابد. این گسترش امکان انجام پژوهشهای پیشرفته درباره مگنتوسفر (Magnetosphere) و یونوسفر (Ionosphere) را فراهم میکند و بستری برای آمادهسازی ماموریتهای قمری آینده خواهد بود.
رصدخانه فضایی خورشیدی (Advanced Space-based Solar Observatory) نیز در مدار زمینثابت مستقر شده و فورانها و بادهای خورشیدی و طوفانهای ژئومغناطیسی را رصد میکند. این ماموریت با همکاری آژانس فضایی اروپا (European Space Agency – ESA) در قالب پروژه اسمایل (SMILE) اجرا میشود و دادههای آن در اختیار کشورهای عضو ابتکار کمربند و جاده قرار میگیرد تا در پایش اقلیم و پیشبینی بلایای طبیعی مورد استفاده باشد.
تا سال ۲۰۲۸، چین قصد دارد تلسکوپ اعماق فضای جدیدی با آینه بزرگ و طیفسنج پرقدرت پرتاب کند. این پروژه به سرپرستی آکادمی علوم چین طراحی شده و از فناوری ماهوارهبرهای قابلاستفادهمجدد و سامانه ناوبری بیدو بهره میگیرد. هدف آن نقشهبرداری از ماده و انرژی تاریک در کهکشانهای دور است.
همچنین، چین در چارچوب برنامهای بلندمدت کاوشگری به سیاره مشتری اعزام خواهد کرد تا مگنتوسفر گسترده و تعامل آن با بادهای خورشیدی را بررسی کند. این فضاپیما از پیشران پلاسمایی (Plasma Drive) بهره میبرد و از طریق مانورهای گرانشی در نزدیکی زهره و زمین، به سمت مشتری شتاب میگیرد. پژوهشگران احتمال اعزام فرودگری کوچک به قمر اروپا (Europa) برای مطالعه پوسته یخی آن را نیز بررسی میکنند.
در نهایت، چین به همراه کشورهای عضو گروه بریکس در حال برنامهریزی برای ایجاد منظومه ماهوارهای رصد زمین است تا دادههای مربوط به بلایای طبیعی، کشاورزی پایدار و تغییرات اقلیمی را در اختیار کشورهای درحالتوسعه قرار دهد. این طرح شامل ارتقای ماهوارههای هواشناسی فنگیون ۵ (Fengyun-5) و فنگیون ۶ (Fengyun-6) تا سال ۲۰۳۵ است و در نشستهای بینالمللی با مشارکت بیش از ۴۰ کشور مورد بررسی قرار خواهد گرفت.