یکی از آزمایشگاه‌های مهم امنیت ملی آمریکا قصد دارد با کمک تصاویر سنجش از دور به مقابله با بیماری‌های واگیردار بپردازد. محققین آزمایشگاه لوس آلاموس (Los Alamos National Laboratory) که در نیومکزیکو واقع شده است، سعی دارند بفهمند چگونه می‌توان بیماری‌های واگیردار خطرناکی همچون تب دنگی را پیشبینی و مهار کرد.
در گذشته و حتی در مقطع کنونی، از روش‌هایی همچون سرشماری یا مطالعه گسترش تغییرات اقلیمی و بعضا جستجو در شبکه‌های اجتماعی مانند گوگل هلث (Google Health) و مشاهده نتایج جستجو شده توسط مردم برای انجام چنین تحقیقاتی استفاده می‌شد. ایده مراجعه به گوگل توسط سارا دل واله (Sara Del Valle) یکی از مقامات آزمایشگاه لوس آلاموس مطرح شده بود که می‌گوید مردم معمولا قبل از مراجعه به پزشک، علائم بیماری را در اینترنت جستجو می‌کنند.
اما تکیه بر این روش‌ها برای ارائه یک مدل پیشبینی کامل و مفید، که بر اساس آن مقامات مسئول سلامت عمومی بتوانند هشدارهایی به مردم مناطق آلوده‌شده بدهند، کافی نیست. روسای آزمایشگاه لوس آلاموس بر ناکافی بودن اطلاعات حاصل از روش‌های مذکور و دقیق نبودن آنها تاکید دارند.
برای این آزمایشگاه،پیشبینی بیماری‌های مسری همچون آنفلوآنزا، ایدز، دنگی و … در زمره مسائل امنیت ملی قرار دارند. دل واله می‌گوید: «این بیماری‌ها می‌توانند برای اهداف بیوتروریستی مورد استفاده قرار گیرند و اگر تعداد مردم آلوده‌شده زیاد شود، برای اداره سازمان‌های مدیریت بحران از جمله شرکت‌های مخابراتی و آزمایشگاه‌ها در مواقع بحران، افراد کافی وجود نخواهند داشت.
آماندا زیمن (Amanda Ziemann)، یک متخصص سنجش از دور در آزمایشگاه لوس آلاموس می‌گوید گسترش بیماری‌های واگیردار در سطح جهان می‌تواند موجب ناآرامی‌های سیاسی منطقه‌ای شود. بنابراین به گفته وی نیاز به سامانه‌های پیشبینی بهتر جمع‌آوری داده‌های بیشتر، دلیلیست که باعث شده این آزمایشگاه در روش‌های جمع‌آوری اطلاعات خود تجدید نظر کرده و به سراغ سنجش از دور برود.
دانش موثر
بهترین فناوری سنجش از دور از دید محققین آزمایشگاه لوس آلاموس، سنجش از دور ماهواره‌ای و بهترین منبع برای دسترسی به تصاویر ماهواره‌ای مورد نیاز، شرکت دسکارتس (Descartes Labs) می‌باشد که سه سال پیش از همین آزمایشگاه منشعب شد. دسکارتس که برای تحلیل تصاویر ماهواره‌ای موجود مانند برخی تصاویر ناسا و سازمان فضایی اروپا تاسیس شده بود، کار خود را با ارائه مدل‌هایی سودمند از کشت غلات شروع کرد و خیلی زود توانست مجموعه‌ای از مشتریان دولتی و غیردولتی را برای خود دست و پا کند. این مجموعه همچنین یک پلتفرم فضای ابری را برای مشتریانش راه‌اندازی کرد که به کمک آن بتوانند داده‌ها را برای مقاصد خود پردازش و تحلیل کنند.
با رشد شرکت دسکارتس و افزایش تعداد کارکنان به ۷۰ نفر، طبق گفته مارک جانسون (Mark Johnson) مدیر این شرکت، دسکارتس توانسته به مدل کسب و کار مد نظر خود که “دانش موثر” نام دارد نزدیک‌تر شود. بدین معنی که سامانه‌های این شرکت می‌توانند برای مقاصد دیگری غیر از پیشبینی بیماری‌ها استفاده شوند. مثلا با پیشبینی کمبودهای غذایی آتی که ممکن است موجب درگیری‌های سیاسی شوند و ارسال کمک‌های بشردوستانه، می‌توان از لشگرکشی‌های نظامی در چند سال بعد از آن جلوگیری کرد.
دسکارتس در حال حاضر بر روی پروژه‌های داخلی کار می‌کند؛ برای مثال در قالب یکی از این پروژه‌ها، این شرکت سعی می‌کند سامانه‌هایی برای نظارت آنلاین با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای مادون قرمز بر آتش‌سوزی جنگل‌های نیومکزیکو بسازد و امکان واکنش سریعتر را بوجود آورد. چنین سامانه‌ای پتانسیل مطلع ساختن آتشنشان‌ها را در اسرع وقت و قبل از هر روش دیگری دارد.
مشاهدات جایگزین
برای مقامات آزمایشگاه لوس آلاموس از جمله دل واله و زیمن، ماهواره‌ها برای بررسی آنلاین مواردی همچون سلامت پوشش گیاهی، تغییرات اقلیمی دما و میزان بارش و الگوهای شهرنشینی ابزارهایی ایده‌آل هستند. از قضا این موارد، اطلاعاتی کلیدی را برای تشخیص زیستگاه‌های مناسب برای حشرات ناقل بیماری‌های مسری در اختیار محققین می‌گذارند. بنابراین آزمایشگاه لوس آلاموس و شرکت دسکارتس سعی می‌کنند با همکاری یکدیگر، پیش‌بینی‌های معتبری را در مورد بیماری تب دنگی در برزیل ارائه کنند.
وقتی که میزان بارش بیشتر باشد، حجم آب راکد بیشتر شده و بنابراین تعداد حشرات بیشتر می‌شود. وقتی بدانید که تعداد حشرات در یک منطقه زیاد شده، می‌توانید شیوع بیماری دنگی را در آن منطقه پیشبینی کنید. اما مشاهده آب‌های راکد از طریق تصاویر ماهواره‌ای کاری دشوار است؛ بنابراین نیاز به مشاهدات جایگزین در این امر مطرح می‌شود. بدین معنی که با تصاویر ماهواره‌ای، سلامت پوشش گیاهی بررسی می‌شود و از طریق آن به صورت غیر مستقیم می‌توان به میزان آب‌های راکد پی برد.
البته انجام مشاهدات در محل و توسعه مدل‌های پیشبینی بیماری‌ها در زمین برای دانشمندان علم همه‌گیرشناسی کار ساده‌تریست و از دقت بالاتری برخوردار است. اما این روش برای مطالعه مناطق کوچک مناسب است نه کشوری بزرگ همچون برزیل که پنجمین کشور بزرگ جهان نام دارد.
اقدامات اولیه ناسا
یکی از اقدامات ناسا که زیربنایی برای فعالیت‌های دسکارتس شده است، تهیه و ذخیره تصاویر ماهواره‌ای از زمین، از سال 1972 تاکنون می‌باشد. با وجود این تصاویر و توجه به این نکته که بیماری دنگی برای مدت زیادیست که در برزیل شیوع یافته، این کشور مورد مناسبی برای انجام تحقیقات دسکراتس محسوب می‌شود. اما بیماری‌های دیگر غیر از دنگی، به قدری سابقه تاریخی ندارند که بتوان از تصاویر ماهواره‌ای برای مطالعه آنها استفاده کرد.
طبق گفته دل واله، مشاهدات ماهواره‌ای نشان می‌دهد که پنج هفته قبل از طغیان بیماری دنگی، سلامت پوشش گیاهی به خطر افتاده؛ این در حالیست که جستسجو کردن علائم بیماری توسط مردم منطقه، دو هفته قبل از شیوع بیماری آغاز شده است. بنابراین استفاده از تصاویر ماهواره‌ای یک فرصت سه‌هفته‌ای را در این مورد بخصوص برای اقدامات پیش‌گیرانه فراهم می‌آورد. این مشاهدات ماهواره‌ای با تحلیل بیش از 24 ترابایت داده حاصل 7 سال سنجش ماهواره‌های ناسا و ESA بدست آمده بود.
فعلا به صورت آزمایشی
آزمایشگاه لوس آلاموس هنوز خود را نزدیک به راه‌اندازی یک سامانه جهانی پیشبینی بیماری‌ها نمی‌بیند اما موفقیت در پروژه برزیل باعث افزایش بودجه این سازمان شده و انجام پروژه‌های دیگر در نقاط مختلف جهان را به دنبال خواهد داشت. این آزمایشگاه همچنین قصد دارد در آینده دستاوردهای خود را به صورت یک نرم‌افزار در اختیار عموم قرار دهد. اگرچه ممکن است آگاهی از احتمال شیوع بیماری توسط مردم، وحشت آنها و ایجاد بحران‌هایی را در پی داشته باشد. اما هدف نهایی این پروژه به اذعان دست‌اندرکاران آن حفظ سلامت مردم است نه صرف جمع‌آوری داده.