صنعت فضا با کاهش هزینه‌ها، کوچک‌سازی تجهیزات، ماهواره‌برهای بازگشت‌پذیر و فناوری‌های نوین در حال گسترش بی‌سابقه‌ای است. تقاضای فزاینده از سوی کسب‌وکارها، دولت‌ها و افزایش استفاده‌های فناوری فضایی در زندگی مردم همچون اینترنت پرسرعت یا ارسال پیامک اضطراری، این صنعت را به سمت آینده‌ای هیجان‌انگیز سوق می‌دهد. بر اساس گزارش‌ها، ارزش بازار جهانی فضا از ۶۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ به نزدیک ۱ تریلیون دلار در سال ۲۰۳۳ خواهد رسید. در این گزارش، به بررسی روندهای کلیدی، بازیگران اصلی و چالش‌های پیش روی این صنعت می‌پردازیم.
اسپیس‌ایکس پیشتاز میدان
اسپیس‌ایکس با برتری قابل‌توجه، رهبری صنعت فضایی تجاری را در دست دارد. این شرکت با راهبرد یکپارچگی عمودی، از تولید ماهواره‌برها، موتورها، ماهواره‌ها و آنتن‌ها تا ارائه خدمات اینترنت استارلینک (Starlink)، نیاز به برون‌سپاری را به حداقل رسانده است. رقبا برای کاهش فاصله با اسپیس‌ایکس، به ادغام و تملک روی آورده‌اند؛ برای مثال، شرکت‌هایی مانند یوتل‌ست-وان‌وب (Eutelsat-OneWeb)، اس‌ای‌اس-اینتل‌ست (SES-Intelsat) و ویاست-اینمارست (Viasat-Inmarsat) در سال‌های اخیر ادغام‌هایی انجام داده‌اند.
رقابت فشرده، نوآوری‌هایی مانند رایانش ابری و هوش مصنوعی را به این صنعت آورده و فرصت‌های تجاری جدیدی خلق کرده است. اسپیس‌ایکس در سال گذشته ۱۳۴ پرتاب مداری انجام داد که ۸۰ درصد کل پرتاب‌های جهانی را شامل می‌شود. چین با ۴۸ پرتاب، روسیه با ۱۷ پرتاب و شرکت آمریکایی راکت لب (Rocket Lab) با ۱۴ پرتاب در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
ظهور ابرمنظومه‌ها و اینترنت پرسرعت در هر مکان
ابرمنظومه‌های ماهواره‌ای، مانند استارلینک اسپیس‌ایکس با حدود ۷ هزار ماهواره در مدار پایین زمین، اینترنت پرسرعت را به بیش از ۵ میلیون مشتری ارائه می‌دهند. این خدمات از خطوط هوایی مانند شرکت آمریکایی یونایتد ایرلاینز (United Airlines) تا کشتی‌های کروز شرکت بین‌المللی (Carnival) و مصرف‌کنندگان در مناطق دورافتاده را پوشش می‌دهد. استارلینک حتی در قطارهای میامی و مناطق کوهستانی اسکاتلند نیز اینترنت ارائه می‌کند و بیش از ۷۵ هزار کشتی اقیانوسی را به اینترنت متصل کرده است.
رقبای استارلینک نیز در حال ورود به میدان هستند. آمازون (Amazon) با پروژه کویپر (Kuiper) قصد دارد ۳,۲۰۰ ماهواره را تا سال ۲۰۲۷ به مدار بفرستد. یوتل‌ست-وان‌وب با ۶۳۰ ماهواره بر مشتریان تجاری و دولتی تمرکز دارد و تلست (Telesat) با پروژه لایت‌اسپید (Lightspeed) نیز در سال ۲۰۲۷ خدمات خود را آغاز خواهد کرد. طبق پیش‌بینی موسسه آمریکایی گلدمن ساکس (Goldman Sachs)، تا سال ۲۰۳۰ حدود ۷۰ هزار ماهواره جدید در مدار قرار خواهند گرفت که چین سه‌چهارم آن‌ها را پرتاب خواهد کرد. کاهش قیمت داده‌ها، مشتریان جدیدی را به این خدمات جذب می‌کند.
گسترش کاربردهای ماهواره‌ای
اینترنت پرسرعت فضایی، کاربردهای جدیدی را به وجود آورده است. از وای‌فای در هواپیماها و قطارها برای تماس‌های ویدیویی و استریم فیلم گرفته تا ارتباطات سربازان در مناطق جنگی و امدادرسانی پس از بلایای طبیعی. آنتن‌های جدید شرکت‌هایی مانند شرکت‌ها آمریکایی کایمتا (Kymeta) و تینکام (ThinKom) امکان اتصال به ماهواره‌های مدارهای مختلف و شبکه‌های سلولی زمینی را فراهم می‌کنند که برای امنیت مرزی، خدمات اضطراری و کشاورزی کاربرد دارند.
در کشاورزی، شرکت‌هایی مانند شرکت آمریکایی جان دیر (John Deere) از استارلینک برای عیب‌یابی از راه دور تراکتورها استفاده می‌کنند و شرکت ایتالیایی-آمریکایی CNH نیز از خدمات اینتل‌ست بهره می‌برد. ردیابی پهپادها، کامیون‌ها، کشتی‌ها و کالاها نیز از دیگر کاربردهاست. گوشی‌های هوشمند امروزی قابلیت ارسال پیام‌های اضطراری یا پیامک از طریق ماهواره را بدون نیاز به سخت‌افزار اضافی دارند. شرکت‌های آمریکایی کاپلا اسپیس (Capella Space)، پلنت لبز (Planet Labs) و بلک اسکای (BlackSky) تصاویر ماهواره‌ای را برای صنایع معدن، بیمه، کشاورزی، نفت و گاز، خرده‌فروشی و دفاع ارائه می‌دهند.
خودکفایی فضایی، اولویت دولت‌ها
با افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی، خودکفایی فضایی به یک هدف کلیدی برای کشورها تبدیل شده است. بسیاری از دولت‌ها به دنبال کاهش وابستگی به ماهواره‌برها و خدمات اینترنتی اسپیس‌ایکس هستند. حتی ارتش آمریکا که در حال توسعه منظومه ماهواره‌ای اختصاصی با همکاری اسپیس‌ایکس است، به دنبال گزینه‌های جایگزین می‌باشد. پروژه کویپر آمازون احتمالا قراردادهای بزرگی با پنتاگون و دیگر کشورها امضا خواهد کرد.
اتحادیه اروپا با سرمایه‌گذاری ۱۱ میلیارد دلاری، در حال ساخت منظومه ماهواره‌ای اینترنتی خود با استفاده از ماهواره‌برها و ماهواره‌های اروپایی است. ناتو (NATO) نیز پروژه مشابهی را آغاز کرده است. چین با برنامه‌ریزی برای پرتاب ابرمنظومه‌های خود، به دنبال استقلال از فناوری‌های خارجی است. هزینه‌های دولتی در بخش فضا در سال ۲۰۲۴ به ۱۳۵ میلیارد دلار رسید که ۵۹ درصد آن به آمریکا مربوط می‌شود. ضمن اینکه بیش از نیمی از این هزینه‌ها به بخش دفاع اختصاص دارد.
سرمایه‌گذاری در فضا: فرصت‌ها و چالش‌ها
فناوری‌های نوظهور فضایی همچنان سرمایه‌گذاران را جذب می‌کنند. استارت‌آپ‌هایی مانند ایمپالس (Impulse) با هدف حمل‌ونقل ماهواره‌ها به مدارهای بالاتر، های‌اسکای (HiSky) در تلاش برای توسعه آنتن‌های کوچک فضایی برای تراکتورها و توربین‌های بادی، الو (Elve) با هدف تولید تقویت‌کننده‌های امواج ارزان‌تر و اوربیت فب (Orbit Fab) با ماموریت توسعه ایستگاه‌های سوخت‌رسانی در فضا از جمله استارت‌آپ‌های آمریکایی مورد توجه هستند. با این حال، بسیاری از استارت‌آپ‌ها ممکن است به دلیل مشکلات مالی یا شکست فناوری با ناکامی مواجه شوند. سرمایه‌گذاری در این صنعت به دلیل نیاز به سرمایه زیاد و ریسک‌های بالا نیازمند بررسی دقیق است.
صنعت فضا با چالش‌هایی مانند تعرفه‌های تجاری که می‌توانند هزینه‌ها را افزایش دهند و نوآوری را کاهش دهند، مواجه است. انفجار اخیر حامل فضایی استارشیپ (Starship) اسپیس‌ایکس نشان‌دهنده ریسک‌های ذاتی این صنعت است. خطر برخورد ماهواره‌ها، اختلال در خدمات و حملات سایبری نیز نگرانی‌هایی ایجاد کرده است. کاهش بودجه دفاعی یا مشکلات مالی می‌تواند رشد این صنعت را تهدید کند.
با این حال، هوش مصنوعی پیشرفته راه‌حل‌هایی برای جلوگیری از برخورد ماهواره‌ها، تخصیص پهنای باند و نگهداری ماهواره‌ها ارائه می‌دهد. برای مثال، آمازون از چت‌بات هوش مصنوعی برای تحلیل تداخل‌های ماهواره‌ای استفاده می‌کند.
عصر جدید فضا با فناوری‌های نوین و تقاضای روبه‌رشد، فرصت‌های بی‌سابقه‌ای را برای کسب‌وکارها و مصرف‌کنندگان ایجاد کرده است. اسپیس‌ایکس همچنان پیشتاز است، اما رقبا و دولت‌ها در حال سرمایه‌گذاری سنگین برای کسب سهمی از این بازار هستند. با وجود چالش‌ها، آینده این صنعت با نوآوری‌هایی مانند اینترنت جهانی، کشاورزی هوشمند و خودمختاری فضایی، روشن‌تر از همیشه به نظر می‌رسد.