به گفته رئیس سازمان فضایی ایران، امسال باید یک نمونه مهندسی آزمایشی از ماه‌نورد ساخته شود و برای این موضوع به همکاریهای بین‌المللی نیز توجه داریم که روند آن خوب پیش می‌رود؛ همچنین توسعه صنعت فضایی کشور در سال گذشته، سالی پر فعالیت را در این حوزه نوید می‌دهد که طبق برنامه انتظار می‌رود ۲ پرتاب خارجی و حداقل ۴ پرتاب داخلی صورت گیرد و بر اساس برنامه ۱۰ ساله فضایی کشور در افق ۱۴۰۱ تا ۱۴۱۰ و نیز برنامه پنج‌ساله هفتم طراحی شده و علاوه بر پروژه‌های قبلی، پروژه‌های جدیدی نیز آغاز خواهد شد.
حسن سالاریه، رئیس سازمان فضایی ایران، در خصوص تعداد پرتاب‌ها در سال ۱۴۰۴ خاطرنشان می‌کند: «امسال با ۲ پرتاب خارجی، ماهواره‌های ظفر، پایا و ناهید ۲ در مدار قرار خواهند گرفت. برای پرتاب‌های داخلی نیز از پرتابگرهای ذوالجناح، قائم ۱۰۰، قاصد و سیمرغ استفاده خواهد شد و احتمال دارد برخی از این ماهواره‌برها بیش از یک بار پرتاب شوند؛ همچنین ساخت بلوک انتقال مداری سامان ۲ در حال طراحی و ساخت می‌باشد که تعدادی از این ماهواره‌ها در دهه فجر رونمایی شوند.»
ساخت پرتابگرهای سوخت جامد همچون قائم ۱۰۰ توسط نیروی هوافضای سپاه پاسداران انجام می‌شود و پرتابگرهای سوخت مایع همچون سیمرغ و پرتابگر ذوالجناح با سوخت ترکیبی جامد و مایع در سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع انجام می‌شود.
وی درباره وضعیت زیرساخت‌ها در سال ۱۴۰۴ می‌گوید: «یکی از مهمترین اقدامات، بهره‌برداری از فاز اول پایگاه ملی چابهار است که در سه فاز توسعه می‌یابد و فاز اول به پرتابگرهای با سوخت جامد اختصاص دارد. طراحی این پایگاه از سال ۱۴۰۱ شروع شده و پیش‌بینی می‌شود تا نیمه سال ۱۴۰۴ به پایان برسد.»
به گفته سالاریه، از اواخر سال ۱۴۰۳ امکان بهره‌برداری از این پایگاه فراهم شده که اوایل سال ۱۴۰۴ پرتاب‌های آزمایشی از این پایگاه را آغاز خواهد شد، ولی جزئیات و زمان پرتاب باید در جای خودش عنوان شود.
سالاریه ادامه می‌دهد: «به هرحال باید فرآیند آزمایش ماهواره‌های بخش خصوصی یا دولتی، به طور کامل انجام شود تا احتمال موفقیت به حداکثر برسد. زمان و پنجره پرتاب هم مهم است یعنی گاهی شرایط پرتاب، اقتضا می‌کند که در زمان خاصی پرتاب صورت بگیرد. پرتابگرهای خارجی هم معمولا پرتاب‌های متعددی را به طور همزمان انجام می‌دهند و به عنوان مثال اگر ماهواره‌هایی با جرم بالاتر که محموله اصلی برای آن پرتابگر محسوب می‌شوند با تاخیر برسد، پرتاب ماهواره‌های ما هم بموقع انجام نمی‌شود و یکی از دلایل تاخیر در چنین پرتاب‌هایی، همین موضوع است.»
وی خاطرنشان می‌کند: «البته در صنعت فضایی فناوری‌های جدید می‌تواند سبب جهش شوند و برخی موانع را خیلی راحت‌تر پشت سر بگذارند و سبب جبران بسیاری از عقب افتادگی‌ها بشود.»
مهمترین اتفاق در حوزه زیرساخت در سال ۱۴۰۴
سالاریه اشاره می‌کند: «فاز ۲ مربوط به پرتابگرهای نیمه سنگین با سوخت مایع است و عملیات عمرانی آن در سال جاری آغاز خواهد شد. فاز سوم نیز مربوط به پرتابگرهای سنگین کرایژنیک یا سرمازاست که در مراحل تحقیق و توسعه قرار دارد.»
رئیس سازمان فضایی ایران با اشاره به اهمیت ایستگاه‌های زمینی و آزمایشگاه‌ها اعلام می‌کند: «دو ایستگاه زمینی در چناران و سلماس در حال تکمیل است و انتظار می‌رود به زودی بهره‌برداری شوند.»
سالاریه ادامه می‌دهد: «آزمایشگاه‌ها نیز بخشی دیگر از پروژه‌های زیرساختی سازمان فضایی محسوب می‌شوند و در این راستا، آزمایشگاه و مرکز آزمون، تحقیق و تجمیع ماهواره تا کلاس(جرم) یک تن درمجموعه پژوهشگاه فضایی ایران در حال ساخت است و زیرساخت عمرانی آن در سال جاری به پایان خواهد رسید.»
وی خاطرنشان می‌کند: «علاوه بر این، درحال تامین تجهیزات این مجموعه هستیم تا بتوانیم امسال از بخش‌هایی از این مرکز آزمون بهره‌برداری کنیم هرچند طبق برنامه، این فرآیند تا سال ۱۴۰۶ طول می‌کشد؛ همچنین درحال به روزرسانی، تکمیل و جایگزینی تجهیزات قدیمی با تجهیزات نو در آزمایشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی دیگر هستیم.»
حضور بخش خصوصی در توسعه ماهواره‌ها
وی خاطرنشان می‌کند: «سال گذشته اتفاق بسیار بزرگی افتاد که نقطه عطفی در زمینه حضور بخش خصوصی در ساخت ماهواره‌های بومی محسوب می‌شود. آبان ماه سال گذشته دو ماهواره هدهد و کوثر که به طور کامل توسط بخش خصوصی طراحی و ساخته شده، توسط پرتابگر سایوز (Soyuz) در مدار قرار گرفت.»
وی در ادامه به بحث پرتاب آزمایشی منظومه مخابراتی باریک باند شهید سلیمانی اشاره کرد و خاطرنشان ساخت که برنامه‌ریزی‌هایی برای واگذاری ساخت ماهواره‌ها به بخش خصوصی در حال انجام است.
به گفته سالاریه امسال قرار است عمده کارهای ۳ ماهواره سری پژوهش که در سال‌های گذشته تعریف شده، انجام گیرد. با همکاری خوبی که با بخش خصوصی داریم، انتظار می‌رود ساخت این سه ماهواره که قراردادهای آنها منعقد شده، در سال ۱۴۰۴ به اتمام برسد؛ همچنین قصد داریم برای ساخت ماهواره‌های جدیدی از سری پژوهش، با بخش خصوصی قرارداد امضا کنیم.
سالاریه تصریح می‌کند: «امسال پرتاب آزمایشی منظومه مخابراتی باریک باند (IOT) شهید سلیمانی را که قرارداد آن با بخش خصوصی، در سال‌های گذشته منعقد شده، انجام می‌دهیم و امیدواریم که امسال پرتاب اصلی این پروژه نیز از پایگاه ملی چابهار انجام شود. برای واگذاری ساخت ماهواره‌ای سنجشی و ارتباطی و مخابراتی در باند باریک هم چندین مناقصه درحال برگزاری است تا این پروژه‌ها هم امسال به بخش خصوصی واگذار شود.»
نقش بخش دولتی در پرتاب ماهواره‌ها
سالاریه تصریح می‌کند: «ماهواره‌هایی مانند ماهواره پارس ۳، ناهید ۳، ماهواره راداری راد ۱ با دقت ۵۰متر و ماهواره راداری راد ۲ با دقت ۲۰ متر، در پژوهشگاه فضایی و مراکز تحقیقاتی و شرکت‌های وابسته به دولت در حال پیگیری هستند. همه تلاش بخش فضایی آن است که طبق برنامه کار پیش برود و دستاوردهای فضایی زودتر رونمایی و به پرتاب برسند و این چرخه تحقیق و توسعه و آزمایش و آزمون کامل شود.»
وی درپاسخ به ارتفاع‌های پرتاب‌ها می‌گوید: «برخی پرتاب‌ها در مدار پایینی زمین یا مدار لئو (LEO) انجام می‌شود ولی از سال گذشته برای دستیابی به مدارهای ارتفاع بالا، به جد آزمایش‌هایی را آغاز کرده‌ایم و امسال هم این روند ادامه دارد. سال گذشته آزمایش‌های اولیه پرتابگر سیمرغ ارتقا یافته، انجام شد و امسال هم پرتاب‌های آزمایشی از این پرتابگر با هدف رسیدن به مدارهای ارتفاع بالا را خواهیم داشت.»
سالاریه ادامه می‌دهد: «در سال گذشته آزمایش نمونه اول بلوک انتقال مداری سامان ۱ را انجام دادیم و در سال ۱۴۰۴ هم قصد داریم پرتاب نمونه دوم سامان ۱ را برای دستیابی به ارتفاع بالا داشته باشیم.»
وی می‌گوید: «معمولا برای تثبیت هر پرتابگر، حداقل ۶ تا ۷ پرتاب آزمایشی انجام می‌شود. تا آن زمان، تمام پرتاب‌های ما تحقیقاتی است تا تک تک زیرسامانههای پرتابگر مورد آزمون قرار بگیرد و پرتابگر به بلوغ فناوری لازم و قابلیت اطمینان مطلوب برسد.»
سالاریه خاطرنشان می‌کند: «گاهی حتی با وجود پرتاب موفق، چندین پرتاب آزمایشی انجام می‌شود تا قابلیت اطمینان کار بالا برود؛ این امر باعث می‌شود که بتوانیم پرتاب‌ها را با ضریب اطمینان بالاتری انجام دهیم یا دقت تزریق ماهواره در مدار افزایش یابد. در مجموع می‌توان گفت طبق برنامه، یک سال پرترافیک برای پرتابگرها خواهیم داشت.»
به گفته سالاریه، هر باری که پرتابگرهای جدید با قابلیت‌های بالاتر آزمایش می‌شود، چالش‌های فناورانه هم بیشتر خواهد بود.
طراحی کپسول‌های زیستی
سالاریه تصریح می‌کند: «ما در سال ۱۴۰۲ یک پرتاب کپسولی کلاس ۵۰۰ کیلوگرم را داشتیم و امسال هم طبق برنامه باید فرآیند ساخت کپسول کلاس ۵۰۰ گرم ارتقا یافته نسبت به نمونه ۱۴۰۲ انجام شود و به پرتاب برسد. بخش‌های خوبی از سامانه‌های کپسول ۱۵۰۰ کیلوگرم هم طبق برنامه ساخته و آزمایش می‌شود.»
وی درباره کاوش در قمرهای دیگر می‌گوید: «این موضوع از سال‌ها قبل مورد توجه بوده و در سال ۱۴۰۴ آن را دنبال می‌کنیم، بحث دستیابی به سایر قمرها به ویژه کره ماه است که فعلا کار را به صورت تحقیقاتی پیش می‌بریم. بحث ماه نورد و ماه‌گرد و همچنین موضوعات تحقیقاتی در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی انجام می‌شود.»
به گفته وی، امسال باید یک نمونه مهندسی آزمایشی از ماه نورد ما ساخته شود و البته به دنبال همکاری های بین‌المللی در این موضوع هستیم و خوب هم پیش می‌رود. به دلیل بالا بودن ریسک کار، پیچیدگی زیاد و سرمایه‌گذاری بالا، کشورها معمولا به صورت انفرادی به دنبال چنین موضوعاتی نمی‌روند و از ظرفیت همکاریهای بین‌المللی استفاده می‌کنند تا کار بی نقص و سریع‌تر و مطمئن‌تر انجام شود.
سالاریه تصریح می‌کند: «در برنامه ۱۰ساله فضایی، افق پرتاب کپسول‌های زیستی سرنشین دار سال ۱۴۱۰ عنوان شده، اما برای ماه این طور نیست و همانطور که توضیح دادم به تدریج و با استفاده از ظرفیت‌های بین‌المللی انتقال محموله‌های اکتشافی و تحقیقاتی به ماه را دنبال می‌کنیم. زمان دقیق دستیابی به ماه به صورت کاملا بومی را هم اکنون نمی‌توان اعلام کرد چراکه وابستگی زیادی به توسعه پرتابگرهای ما و روندهای فناورانه در دنیا و در ایران دارد.»
وی یاد آوری می‌کند: «اگر پرتابگرهای کلاس GEO ما به نتیجه مناسبی برسند قاعدتا گام بعدی، حرکت به سمت سایر قمرها خواهد بود. امسال مطابق برنامه در تلاشیم تعدادی آزمایش در کلاس GEO ازجمله پرتاب‌های بلوک سامان ۱ و سیمرغ ارتقا داشته باشیم و برای سال های ۱۴۰۵ و ۱۴۰۶ نیز برنامه‌هایی مشابه داریم.»
وی می‌دهد: «از موضوعات مهمی که ما در صنعت فضایی به دنبال آن هستیم، توسعه کاربرد این صنعت است. بخشی از این کاربردها تصویربرداری از سطح زمین، تهیه نقشه، ارائه خدمات حوزه کشاورزی، خدمات سنجش از راه دور در محیط زیست، منابع طبیعی، منابع آبی، ریزگردها و برآورد خسارت‌های ناشی از حوادث و بلایای طبیعی به مجموعه های متقاضی است.»
به گفته سالاریه، در صورت پرتاب و قرار گرفتن منظومه باریک باند ما در فضا، می‌توان در حوزه انتقال داده در حوزه اینترنت اشیا فعالیت کرد. درحال حاضر پژوهشگاه فضایی ایران نیز از سرریز دانشی و فناوری صنعت فضایی، در حوزه تولید باتری، ذخیره سازهای انرژی، تولید مواد و پوشش‌هایی با قابلیت‌های ویژه، پنل‌های خورشیدی و سامانه‌های ابزار دقیق و کنترل و هوشمندسازی فعالیت دارد.
سالاریه می‌گوید: «در سازمان فضایی، معاونت علم و فناوری و توسعه اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری و همچنین توسط بخش خصوصی دنبال می‌شود. تاکنون هم به صورت محدود در زیرسامانه‌ها و برخی از زیرسامانههای مورد استفاده در داخل ماهواره، نمونه‌های صادراتی داشته‌ایم ولی باید این امر توسعه پیدا کند.»
وی ادامه می‌دهد: «واقعیت این است که حوزه فناوری ، همکاریهای بین‌المللی را می‌طلبد و طبیعتا تحریم در این قضیه مشکل زاست، اما ازآنجاکه صنعت فضایی ما عمدتا به صورت بومی توسعه پیدا کرده، مشکلات به تدریج کمتر می‌شود. درحال حاضر طراحی و ساخت ماهواره‌ها و بسیاری از سامانه‌های آن در داخل کشور انجام می‌شود. البته با این روش، زمان دسترسی به فناوری نهایی طولانی‌تر می‌شود، اما وقتی اکتساب فناوری صورت می‌گیرد و به صورت بومی رشد می‌کند به راحتی می‌توان آن را تغییرداد و متناسب با شرایط و نیاز، اصلاحات مورد نیاز را اعمال کرد.»
وی تاکید می‌کند: «باید پذیرفت که در اثر تحریم، مشکلات مربوط به تامین تجهیزات وجود دارد، ولی کار ما به هیچ وجه متوقف نشده است. با وجودی که درحال حاضر کشورهای اندکی در دنیا می‌توانند هم ماهواره و هم پرتابگر را به صورت بومی تولید کنند، ولی عموما زیرسامانه‌ها و بسیاری از تجهیزات در ایران، توسط شرکت‌های خصوصی ایرانی طراحی و ساخته می‌شوند که این یک گام مثبت برای مواجهه با تحریم هاست.»
رئیس سازمان فضایی ایران خاطرنشان می‌کند: «در افزایش سرمایه‌گذاری و تقویت ورود بخش خصوصی، مهمترین کار، اعتماد به بخش خصوصی، واگذاری پروژه‌ها به آنها و انعقاد قرارداد است که این موضوع از سال ۱۴۰۲ دنبال شده و در دولت چهاردهم، جزو اولویت‌های جدی مجموعه وزارت ارتباطات است. موضوع بعدی، ایجاد بازار و تضمین خرید محصولات بخش خصوصی است که درهمین راستا ما تصاویر ماهواره‌های بومی بخش خصوصی را پیش خرید می‌کنیم تا با خیال راحت ماهواره را بسازد و در مدار قرار دهد.»
وی می‌گوید: «نهادهای دیگر هم در این خصوص فعال هستند؛ معاونت علمی ریاست جمهوری در قالب وام و ضمانت‌نامه‌ها، برای تامین نقدینگی مورد نیاز، از بخش خصوصی حمایت می‌کند؛ همچنین صندوق‌های بیمه‌ای برای پوشش ریسک این حوزه توسط معاونت علمی درحال شکل گرفتن هستند تا ریسک سرمایه‌گذاری در این حوزه کاهش یابد.»
به گفته سالاریه، پس از شکل گرفتن اکوسیستم یا زیست بوم بخش خصوصی هم دولت باید با استفاده از همه ظرفیت‌هایش ازجمله مذاکرات بین‌المللی و دیپلماسی فناوری، برای ورود شرکت‌ها به بازارهای بین‌المللی کمک کند که وزارت ارتباطات در دولت چهاردهم به این موضوع در قالب پیگیری دیپلماسی فعال فناوری اهتمام ویژه دارد.