برنامه پرتاب ماهواره‌ها در نیمه نخست امسال
به گفته رئیس سازمان فضایی ایران، علاوه بر بهره‌برداری از مرحله نخست پایگاه فضایی چابهار در سال جاری، پرتاب ظفر ۱، ماهوراه پایا، ناهید ۲ و یکسری از پرتاب‌ها از به جا مانده از سال گذشته در شش ماه نخست امسال انجام می‌شود؛ همچنین توسعه زیرساخت‌های فضایی با همان سرعت سال‌های گذشته ادامه دارد تا پس از پایان مرحله نخست پایگاه فضایی چابهار ساخت مرحله دوم آغاز شود.
حسن سالاریه، رئیس سازمان فضایی ایران، می‌گوید: «در بهار امسال پرتاب‌هایی با ماهواره‌بر سیمرغ (سوخت مایع) و پرتاب آزمایشی ذوالجناح (ترکیبی/هیبریدی) با هدف، تثبیت پرتابگرها و صنعت ساخت ماهواره برنامه‌ریزی شده است؛ همچنین، ۸ ماهواره در صف پرتاب قرار دارند که احتمالا حداقل ۵ تا ۶ پرتاب داخلی و دو پرتاب خارجی در سال ۱۴۰۴ خواهیم داشت.»
سالاریه، درباره دستیابی به مدار ژئو (GEO) بیان می‌کند: «دو اتفاق مهم باید امسال بیفتد که یکی پرتاب نمونه دوم بلوک انتقال مداری سامان یک است که برای انتقال در مدار در ارتفاع بالا کاربرد دارد و دیگر پرتاب سیمرغ بهینه است.»
بر اساس اظهارات سالاریه، پرتاب‌های سامان (از پژوهشگاه فضایی) و سیمرغ بهینه (از سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع) گام‌های مهمی در جهت رسیدن به مدار بالا (ژئو) هستند. پرتاب سیمرغ بهینه قرار است نقطه مداری ۳۶ هزار کیلومتری را لمس کند، البته با مداری بیضوی.
معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات اضافه می‌کند: «پرتاب آزمایشی منظومه شهید سلیمانی و نمونه‌های اصلی آن در نیمه دوم امسال از پایگاه فضایی چابهار برنامه‌ریزی شده است. علاوه بر این، پرتاب‌های خصوصی نیز در دستور کار قرار دارد. ماهواره کوثر یک به عنوان نمونه‌ای از این فعالیت‌ها در نظر گرفته شده و گامی مهم در جهت تقویت بخش خصوصی فضایی محسوب می‌شود. همچنین، پرتاب ماهواره‌های پژوهش ۱، ۲ و ۴ نیز برای امسال پیش‌بینی شده، اگرچه ممکن است به سال ۱۴۰۵ موکول شود.»
سالاریه خاطرنشان می‌کند: «در سال جاری پیشرفت‌های قابل توجهی در طراحی و ساخت ماهواره‌های پارس سه و ناهید سه انتظار می‌رود. همچنین، ماهواره راداری راد ۱ به بهره‌برداری می‌رسد و طراحی ماهواره راداری دوم نیز که در حال ساخت است باید فرآیند طراحی‌اش به مرحله قابل قبولی برسد؛ علاوه بر این، نمونه دوم بلوک انتقال مداری سامان هم در پژوهشگاه فضایی ایران در حال طراحی است.»
طبق اعلام معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، تعدادی مناقصه و قرارداد در راستای برنامه ده ساله فضایی و برنامه هفتم توسعه منعقد خواهد شد. این مناقصات از سال گذشته طراحی شده‌اند و برخی با هدف تقویت حضور بخش خصوصی در پروژه‌هایی مانند منظومه سنجشی و ماهواره‌های مخابراتی در حال اجرا هستند. قرارداد مربوط به این پروژه‌ها امسال منعقد و عملیات اجرایی آغاز می‌شود.
رئیس سازمان فضایی ایران درباره تاکید برنامه هفتم پیشرفت در حوزه اقتصاد فضا اضافه می‌کند: «یکی از اهداف مهم بحث اقتصاد صنعت فضایی است و این حوزه شامل طیف وسیعی از فعالیت هاست که برخی مستقیم و برخی غیرمستقیم در حوزه اقتصادی اثرگذارند.»
سالاریه ادامه می‌دهد: «مثلا حوزه پرتابگر ما باید به تثبیت و ارائه خدمات برسد و الان خدمات به صورت داخلی و بومی است که باید بین‌المللی شود و پایگاه فضایی چابهار که دروازه‌ای برای ارائه خدمات بین‌المللی محسوب می‌شود از این حیث است، چون اگر پرتابگر خوبی داشته باشیم ولی نقطه مناسب برای پرتاب نداشته باشیم خدمت بین‌المللی نمی‌توانیم ارائه کنیم. برخی پرتابگرهای ما امکان ارائه خدمت بین‌المللی دارند و اگر نقطه پرتاب مشخص شود می‌توانیم مذاکرات خوبی را با کشورهای منطقه آغاز کنیم تا بر اساس آن خدمات پرتاب ارائه شود.»
تاثیر توسعه ساخت ماهواره در اقتصاد کشور
بر اساس گفته‌های سالاریه، با توجه به پیشرفت‌های حاصله در ساخت ماهواره‌ها و افزایش قابلیت اطمینان آن‌ها، امکان عرضه این ماهواره‌ها و خدمات مرتبط در بازارهای بین‌المللی فراهم شده است. بخش خصوصی در این زمینه فعال شده و یکی از اهداف اصلی‌اش حضور در این بازارها است. این اقدام نشان‌دهندهٔ پتانسیل بالای ایران در حوزه فضایی و تمایل به توسعهٔ اقتصادی از طریق صادرات فناوری‌های فضایی است.
رئیس سازمان فضایی ایران تصریح می‌کند: «بسیاری از تجهیزات و زیرشبکه‌های ساخت بخش خصوصی در صنعت ماهواره به تثبیت رسیده و عملکرد آن جهت عرضه کاملا مورد تایید است؛ همچنین همکاری خوب میان ما و مجموعه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری این موضوع را تسهیل می‌کند و مذاکرت انجام شده در این رابطه نهایی شده است و امکان فروش وجود دارد و برخی کشورهای منطقه علاقمندند برایشان ماهواره بسازیم و خدمات فضایی ارائه دهیم.»
معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بر تاثیرات مثبت حوزه خدمات مبتنی بر داده و تصویر در صنعت فضایی بر اقتصاد تاکید دارد که شامل کاربردهایی در کشاورزی مانند برآورد سطح زیر کشت، پیش‌بینی خسارات، بیمه کشاورزی، جلوگیری از بیماری‌ها و مدیریت منابع آب است که همگی باعث افزایش بهره‌وری می‌شوند.
به گفته سالاریه، بهره‌گیری از تصاویر ماهوارهای در زمینه‌های کاداستر، جی نف و کدپستی، باعث افزایش بهره‌وری و توسعه اقتصادی می‌شود. فروش این تصاویر نیز به توسعه اقتصادی کمک می‌کند. علاوه بر این، استفاده از ماهواره‌های مخابراتی و منظومه‌های ماهوارهای، بازار بزرگی را برای صنعت فضایی ایران ایجاد می‌کند. استقرار هر ماهواره مخابراتی در مدار ژئو، از نظر اقتصادی، بسیار حائز اهمیت است.
رئیس سازمان فضایی ایران می‌گوید: «سرمایه‌گذاری بخش خصوصی باعث افزایش ارزش، بهره‌وری و سوددهی خواهد شد و در این بخش هم برخی شرکت‌های خصوصی در مناقصات ما شرکت کرده‌اند و با تداوم این روند شاهد رشد جهش گونه در حوزه اقتصاد فضا خواهیم بود.»
برنامه حمایتی از نخبگان صنعت فضایی
سالاریه در این باره می‌گوید: «رقابت در صحنه بین‌المللی در حوزه فضایی سنگین است و ما اگر به فکر نباشیم و برنامه جدی نداشته باشیم خیلی از متخصصان این صنعت جذب بازارهای دیگر داخلی و یا خارجی می‌شوند که اصرار به ورود بخش خصوصی داریم حمایت از نخبگان‌مان است؛ اگر بخش خصوصی در صنعت فضایی ورود نکند و فضا به صحنه رقابت شرکت‌های بزرگ در بخش خصوصی تبدیل نشود هر کاری کنیم نمی‌توانیم جذابیت زیادی ایجاد کنیم و این کار با جدیت در دولت و وزارت ارتباطات دنبال می‌شود و مناقصاتی هم برگزار شده است.»
معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات یادآوری می‌کند: «در سال ۱۴۰۲ منظومه شهید سلیمانی را به مناقصه گذاشتیم که منظومه ماهوارهای باریک باند در حوزه اینترنت اشیا (IOT) است؛ خرید تصاویر از ماهواره‌های بومی را به بخش خصوصی واگذار کردیم؛ در چند ماه گذشته ماهواره‌های پژوهش ۱، ۲، ۳ و ۴ را به مناقصه گذاشتیم و از بهمن سال گذشته مناقصه‌هایی در حوزه منظومه‌های سنجشی و مخابراتی شروع کردیم که اگر بخش خصوصی ورود کند هم بهتر می‌تواند نیروی انسانی جذب کند و خدمات بدهد و هم افراد با آزادی عمل بهتری می‌توانند کار کنند.»
رئیس سازمان فضایی ایران تاکید می‌کند: «ما جدای از این‌ها اقدامات دیگری هم برای ارتقا معیشت محققان و دانشمندان فضایی کرده‌ایم، اما به هر حال هیچکدام به اندازه رونق بخش خصوصی و ایجاد رقابت در نگهداشت متخصص صنعت فضایی از طریق برون سپاری طرح‌ها به بخش خصوصی نمی‌تواند این کار را به احسن وجه انجام دهد.»
سالاریه ادامه می‌دهد: «مساله نگهداشت نیروی انسانی در مجموعه کلان کشور و دولت و در بنیاد ملی نخبگان، مجموعه معاونت علمی، سازمان اداری استخدامی و برنامه و بودجه پیگیری می‌شود و در دستور کار است و شورای حقوق و دستمزد و دیگر مجموعه‌های متولی پیگیر هستند و ما هم هر اقدامی می‌کنیم با هماهنگی این مجموعه‌هاست و مجموعه وزارت ارتباطات در سال گذشته، زحمات زیادی را برای ارتقا وضع معیشتی و درآمدی این افراد کشید و انصافا هم تا حد خیلی خوبی موفق بود، اما باید تداوم پیدا کند.»
معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات خاطرنشان می‌کند: «به هر حال رقابت در عرصه فضایی و هر حوزه پیشرفته دیگری که در دنیا وجود دارد بر سر جذب و نگهداشت نخبگان است و در واقع نیروی انسانی نخبه است که کار انجام می‌دهد نه تجهیزات و اگر نیروی انسانی نخبه نباشد بهترین تجهیزات و آزمایشگاه را هم فراهم کنیم این اتفاقات نمی‌افتد و اکنون رقابت میان شرکت‌هایی است که بتوانند نیروی انسانی نخبه را بیشتر جذب کنند.»