ایران در حال توسعه برنامه‌های فضایی خود با تمرکز بر پروژه‌هایی مانند تولید بلوک‌های انتقال مداری، پرتاب ماهواره‌های جدید، ساخت پایگاه فضایی چابهار و برنامه‌های زیست‌فضا است؛ هرچند چالش‌هایی مانند نیاز به پیشبرد فناوری‌های ماهواره‌ای وجود دارد، اما پروژه‌های خصوصی نیز در حال شکل‌گیری و پیشرفت بوده‌اند. حضور بخش خصوصی می‌تواند به تسریع روند توسعه صنعت فضایی ایران کمک کند.
بررسی ابعاد مختلف صنعت فضایی کشور و آخرین دستاوردهای سازمان فضایی
حسن سالاریه، رئیس سازمان فضایی ایران، بر لزوم بر اهمیت همکاری سازمان فضایی با بخش خصوصی، به حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، ایجاد بازار برای محصولات فضایی، تربیت نیروی انسانی متخصص و ایجاد انگیزه برای فعالیت در این حوزه تاکید کرد و به برنامه‌های سازمان فضایی در این راستا اشاره نمود.
سالاریه درباره آخرین وضعیت بلوک انتقال مداری که اخیرا به فضا پرتاب شد، توضیح می‌دهد: «بلوک انتقال مداری سامان یک از اولین گام‌های ایران در دستیابی به مدارهای بالاست که کیفیت پیش پرتاب آن رضایت‌بخش بود و با موفقیت در مدار ارتفاع پایین (LEO) قرار گرفت. عملکرد بیش از ۸۰ درصد از زیرسامانه‌ها کاملا صحیح بود؛ این دستاورد، تجربه مهمی برای تیم تحقیق و توسعه ایران بود که حصول موفقیت ۱۰۰ درصدی انتظار منطقی نبود؛ زیرا پروژه همچنان در مراحل تحقیق و توسعه قرار داشت.»
وی اضافه می‌کند: «نسخه بعدی این بلوک در مراحل نهایی قرار دارد و براساس تجربیات پرتاب اول، اصلاحات لازم در حال انجام می‌باشد که امیدواریم به زودی پرتاب شود و عملکردی ۱۰۰ درصد موفق داشته باشد.»
با توجه به هدف‌گذاری ایران برای دستیابی به مدارهای ارتفاع بالا یا مدار ژئو (Geo)، توسعه بلوک‌های انتقال مداری اهمیت زیادی دارد؛ این بلوک‌ها برای برنامه‌های منظومه‌سازی و قرار دادن تعداد زیادی ماهواره در مدار نیز ضرورت دارند. بلوک‌های انتقال مداری قابلیت تزریق اجرام به ارتفاعات بالاتر و قرار گرفتن در نقاط مختلف مداری را دارند؛ این امر به ایران این امکان را می‌دهد تا ماهواره‌ها را در زوایای مختلف در فاز مداری قرار دهد و به این ترتیب، به پیشرفت‌های قابل توجهی دست یابد.
سالاریه خاطرنشان می‌کند: «امیدواریم نمونه دوم این بلوک که سال ۱۴۰۲ رونمایی شد، با اصلاحات انجام شده براساس تجربیات بلوک اول به مرحله پرتاب برسد و عملیات موفق و بدون نقصی را به ثبت برساند.»
ایران با کدام ماهواره‌ها در مدار فعال است و چه ماهواره‌هایی در حال ساخت دارد؟
منظومه ماهواره‌ای شهید سلیمانی، یکی از پروژه‌های محوری ایران برای توسعه اینترنت اشیا، شامل ۲۰ ماهواره می‌شود. در زمینه پروژه‌های ماهواره‌ای نیز ماهواره‌های پژوهشی شامل پژوهش ۱، ۲، ۳ و ۴ در حال ساخت هستند و ماهواره‌های پارس ۲ و ۳ و دو ماهواره راداری ۱ و ۲ نیز در حال توسعه‌اند.
چندین ماهواره تحقیقاتی از جمله ناهید ۲ و ۳ نیز آماده پرتاب هستند. در سال ۱۴۰۴، ماهواره‌های شهید سلیمانی آزمایش خواهند شد و پرتاب آن‌ها از اواخر سال آینده شروع می‌شود.
پرتاب ماهواره‌های جدید معمولا شامل چندین پرتاب آزمایشی می‌شود که ایرادات آن‌ها در مدار برطرف می‌شود. ماهواره پارس ۱ نیز در همین راستا برنامه دارد به زودی رونمایی شود. ماهواره مهدا که در ۸بهمن۱۴۰۲ به فضا پرتاب شد، پلتفرم فعالی برای انتقال و دریافت فرمان‌ها می‌باشد و یک ماهواره مخابراتی محسوب می‌شود.
آخرین وضعیت پایگاه فضایی چابهار
ما در احداث پایگاه فضایی چابهار جلوتر از برنامه هستیم. قرارداد اصلی برای ساخت این پایگاه برای سال ۱۴۰۴ تنظیم شده، اما بخش‌های مهم برای پرتاب در اولویت قرار دارند. در تلاشیم تا این بخش‌ها تا پایان سال ۱۴۰۳ فعال شوند.
بهره‌برداری کامل از پایگاه احتمالا تابستان ۱۴۰۴ آغاز شود، اما به دلیل اهمیت راهبردی آن، تلاش‌ها برای آماده‌سازی بخش‌های کلیدی تسریع شده است. موقعیت جغرافیایی چابهار مزایای زیادی برای صنعت فضایی ایران دارد و امکان پرتاب ماهواره‌های خورشیدآهنگ را فراهم می‌کند.
ایران در مدار پایین زمین به تثبیت فناوری نزدیک شده و توانسته ماهواره‌هایی با اجرام کمتر از ۱۰۰ کیلوگرم را به این مدار ارسال کند؛ همچنین دو پرتابگر عمده در حال توسعه‌اند و به زودی باید پرتابگرهای جدیدی برای قرار دادن اجرام سنگین در مدار ایجاد کرد. توسعه بلوک‌های انتقال مداری نیز برای انتقال ماهواره‌های سنگین به مدار ژئو ضروری است.