دادههای سه ساله تلسکوپ جیمز وب به صورت آنلاین در دسترس قرار گرفت

دادههای سه ساله تلسکوپ فضایی جیمز وب درباره سیارههای فراخورشیدی آنلاین منتشر شد؛ برای دسترسی به این دادهها و بررسی تحقیقات جدید، میتوانید به منابع آنلاین TrExoLiSTS مراجعه کنید؛ TrExoLiSTS یک فهرست از مشاهدات سیارههای فراخورشیدی است که در آن اطلاعات مربوط به جو این سیارهها طبقهبندی شدهاند و شامل مشاهدات انجام شده با تمام ابزارهای موجود در تلسکوپ فضایی جیمز وب نیز میباشد.
اولین پلتفرم آنلاین برای مشاهده رصد سیارههای فراخورشیدی
جاشوا لوترینگر (Joshua Lothringer)، از موسسه علوم تلسکوپ فضایی (STScI) آمریکا، اولین پلتفرم گیتهاب (GitHub) را برای عموم و دانشمندان ایجاد کرده تا ببینند کدام نوع سیارهها توسط قدرتمندترین تلسکوپ فضایی بشر رصد میشوند؛ او همچنین داشبورد سیارههای فراخورشیدی را ساخته که دادههای مربوط به این سیارهها را براساس نام، جرم و زمان گردش آنها در اطراف ستاره مادر دستهبندی میکند.

گیتهاب یک پلتفرم توسعهدهنده برای برنامهنویسان است تا کدهای خود را ایجاد، ذخیره، مدیریت و به اشتراک بگذارند. لوترینگر میگوید: «من میخواستم داشبورد را ایجاد کنم؛ زیرا در حال حاضر مکان مناسبی برای مشاهده انواع سیارههای رصد شده توسط جیمز وب وجود ندارد و نمیتوان به سوالاتی مانند جیمز وب چند سیاره فرازمینی رصد کرده، پاسخ داد.»
فهرستی از مشاهدات مربوط به سیاره فراخورشیدی به نام TrExoLiSTS وجود دارد؛ این فهرست توسط همکار او، نیکولای نیکولوف (Nikolay Nikolov)، ایجاد شده و باید آن را به ویژگیهای سیاره واقعی در بایگانی سیاره فراخورشیدی ناسا متصل کرد، کاری که لوترینگر با داشبورد انجام داده بود.
لوترینگر توضیح میدهد: «به محض انجام این کار، او قادر به ایجاد برخی تجسمهای مفید و محاسبه برخی آمار برای درک وسعت نمونه سیارههای فراخورشیدی جیمز وب بوده که در نوع خود انقلابی محسوب میشود و اکنون تصور کردن زندگی بدون آن دشوار است!» با استفاده از دادههای آن، پژوهشگران میتوانند تصویری دقیقتر از جو، دما و اقلیم این سیارهها به دست آورند که منجر به تجزیه و تحلیلهای دقیقتری میشود.
تاثیر عمیقی که تلسکوپ فضایی جیمز وب از زمان راهاندازی خود در کریسمس ۲۰۲۱ بر علم نجوم گذاشته، انکار ناپذیر میباشد؛ این تلسکوپ به کشف ویژگیهای جدید در لبههای قابل مشاهده فضا، مطالعه اجرام در منظومه شمسی و کهکشانهای اولیه پرداخته که آن را به ابزاری ویژه برای پاسخ به سوالات کلیدی در نجوم طی پنجاه سال گذشته تبدیل کرده است.
اگرچه پیشبینی میشد جیمز وب به یک بازیگر اصلی در مطالعه دورترین و باستانیترین کهکشانها تبدیل شود، اما انتظار نمیرفت این تلسکوپ ۱۰ میلیارد دلاری چنین نقش تاثیرگذاری در مطالعه و بررسی سیارههای فراخورشیدی ایفا کند.
عملکرد موفق تلسکوپ فضایی جیمز وب
طبق داشبورد، تلسکوپ جیمز وب تا ژانویه۲۰۲۵ حدود ۱۱۱ سیاره را رصد کرده و قصد دارد حدود ۱۷ سیاره دیگر را نیز بررسی کند. از مجموع این سیارهها، حدود ۱۱۳ سیارههای در حال گذر هستند که به صورت مستقیم بین ستاره خود و زمین عبور میکنند؛ این گذر به جیمز وب اجازه میدهد تا نوری که از جو این سیارهها عبور میکند را بررسی کرده و ترکیب جوی آنها را تعیین کند.

لاترینگر میگوید: «از این ۱۱۳ سیاره در حال گذر، ۶۴ عدد از آنها غولهای گازی مانند سیاره مشتری هستند، ۳۰ عدد شبیه به اورانوس و نپتون و حدود ۱۹ عدد از آنها سنگی، مانند زمین، مریخ، زهره و عطارد میباشند؛ همچنین ۱۵ سیاره غول گازی مستقیم وجود دارند که به اندازه کافی از ستاره میزبان خود دور هستند تا توسط تلسکوپ جیمز وب عکاسی شوند.»
سیارههای غولپیکر داغ به دلیل اندازه بزرگ و درخشش بیشتر، برای شناسایی و مطالعه آسانترین هستند؛ به همین دلیل، تلسکوپ فضایی جیمز وب زمان زیادی را به بررسی آنها اختصاص داده است؛ اگرچه این سیارهها به طور معمول به عنوان مکانهایی برای زندگی در نظر گرفته نمیشوند، ولی جوی نامناسب و دماهای بسیار بالای آنها به حدود ۴۲۳۰ درجه سانتیگراد میرسد که این سیارهها را به موضوعات جالبی در علم اخترشناسی تبدیل میکند.
جیمز وب به دو دلیل اصلی در یافتن و مطالعه سیارههای فراخورشیدی موفق عمل کرده، اول این که آینه نسبتا بزرگ ۶.۴ متری آن میتواند فوتونهای زیادی جمعآوری کند و به این ترتیب میتواند اشیا بسیار کمنور، مانند سیارههای کوچک را مشاهده کند. دومین مزیت جیمز وب، توانایی آن برای رصد کیهان در نور مادون قرمز میباشد که به کل طیف الکترومغناطیسی حساس است؛ در حالی که تلسکوپهای زمینی یا تلسکوپ فضایی هابل به آن حساس نیستند.
منطقه مادون قرمز به جایی گفته میشود که میتوان مولکولهایی مانند دیاکسیدکربن و متان را اندازهگیری کرد.
جیمز وب بیشتر به منظور مطالعه کیهان اولیه و دور طراحی شده بود، اما در بررسی سیارههای فراخورشیدی و جو آنها نیز دستاوردهای شگفتانگیزی دارد که به دانشمندان کمک کرده تا درک بهتری از جو سیارههای فراخورشیدی پیدا کنند.
لاترینگر خاطرنشان میکند: «ما اکنون قادر به اندازهگیری طیفهای مختلف سیارهها هستیم که به ما اجازه میدهد تا اطلاعاتی بیشتر از ترکیباتی مانند آب و دیاکسیدکربن به دست آوریم؛ ما میتوانیم ببینیم آیا جو در حال مخلوط شدن است یا این که سیاره به طور جزر و مدی گرم شده یا خیر.»
او میگوید: «تحقیقات مورد علاقه من در مورد سیاره فراخورشیدی WASP-39b بود که اندازهای مشابه زحل و وزنی کمتر از یک سوم مشتری را دارد؛ این سیاره در فاصله ۷۵۰ سال نوری از زمین قرار دارد که دادههای منحصر به فردی از آن را با تمام ابزارهای جیمز وب مشاهده کردیم و برخلاف انتظارمان علاوه بر آب و دیاکسیدکربن، چیزهایی مانند دیاکسید گوگرد تولید شده به روش فتوشیمیایی در آن پیدا کردیم.»
در مورد آینده سیارههای فراخورشیدی، لاترینگر تاکید میکند: «تاکنون، ما بر مطالعات سیاره به سیاره متمرکز بودهایم، اما اکنون شروع به ساختن نمونه بزرگی از سیارهها کردهایم که به ما در درک رفتار آنها کمک خواهد کرد؛ این تحقیق شامل مدلهای فوتوشیمیایی یکبعدی است که چگونگی رفتار سیارهها را در محیطهای ستارهای مختلف بررسی میکند.»