۹۹ درصد از جمعیت جهان در مناطقی زندگی میکنند که کیفیت هوا مطابق با استانداردهای سازمان جهانی بهداشت نیست. طبق برآوردهای این سازمان، آلودگی هوای محیطی در سال ۲۰۱۹ موجب ۴.۲ میلیون مرگ زودرس شده که ۸۹ درصد از این موارد در کشورهای کمدرآمد و میاندرآمد رخ داده است. با افزایش آلودگی هوا در کلانشهرهای کشورمان، استفاده از تجربه موفق سنگال در پایش و کنترل آلودگی هوا به کمک فناوری فضایی میتواند الگویی آموزنده باشد.
پایش دقیق آلودگی هوا، خصوصا برای سنجش تاثیر سیاستها، به شبکههایی با ایستگاههای مجهز به دستگاههای دقیق نیاز دارد؛ با این حال این تجهیزات در کشورهای کمدرآمد هزینهبر هستند و حفظ و نگهداری آنها دشوار است؛ به عنوان مثال، در شهرهای آفریقا به طور متوسط تنها یک دستگاه پایش برای هر ۴.۵ میلیون نفر وجود دارد، در حالی که این عدد در اروپا و آمریکای شمالی بین ۱۰۰ هزار تا ۶۰۰ هزار نفر میباشد.
جایگزینهای اقتصادی برای پایش آلودگی هوا
مطالعهای در داکار، پایتخت سنگال، سه منبع داده برای پایش آلودگی هوا را مقایسه کرده است:
- مانیتورهای کمهزینه: نصب شده در ۲۸ مکان در داکار، این دستگاهها ارزان هستند و میتوانند تفاوت آلودگی بین محلهها را ثبت کنند.
- دادههای ماهوارهای: این دادهها تنها یک مقدار کلی برای کل شهر ارائه میدهند، اما با دادههای دقیق نظارتی در بازههای روزانه، هفتگی و ماهانه همخوانی دارند.
- مانیتورهای دقیق نظارتی: این دستگاهها که تنها ۷ واحد در داکار وجود دارد، دقیقترین دادهها را ارائه میدهند، اما به دلیل هزینه بالا به تعداد محدود نصب میشوند.
تفاوتهای قابلتوجه در سطح آلودگی بین مناطق مختلف شهر که توسط مانیتورهای کمهزینه ثبت میشوند، برای سیاستگذاران بسیار حیاتی هستند تا بتوانند اقدامات خود را به مناطقی که بیشتر تحت تاثیر هستند، متمرکز کنند.
مزایای دادههای ماهوارهای و چالشهای آن
دادههای ماهوارهای تنها یک مقدار کلی برای آلودگی هوای کل شهر ارائه میدهند؛ این دادهها با اطلاعات مانیتورهای دقیق نظارتی در مقیاسهای روزانه، هفتگی و ماهانه تطابق خوبی دارند، اما در مقیاس ساعتی دقیق نیستند.
بنابراین، دادههای ماهوارهای برای درک روند کلی آلودگی هوا مناسب هستند، اما نمیتوانند اوج آلودگی روزانه را ثبت کنند؛ همچنین، این دادهها برای اندازهگیری آلودگی در سطح کشور بهتر عمل میکنند تا در محیطهای شهری.
در مقابل، مانیتورهای کمهزینه سطح ذرات معلق (PM2.5) را نسبت به دادههای ماهوارهای و مانیتورهای نظارتی کمتر از مقدار واقعی گزارش میدهند؛ زیرا توانایی آنها در ثبت آلودگی ناشی از گرد و غبار محدود است. ترکیب شبکهای از مانیتورهای کمهزینه با دادههای ماهوارهای میتواند راهحلی کمهزینه و موثر باشد.
ارزیابی سیاستها برای کاهش آلودگی و کاربرد در سایر کشورها
مطالعه نشان داد که این منابع داده میتوانند تاثیر سیاستها را نیز اندازهگیری کنند؛ به عنوان مثال، با مقایسه سطح آلودگی قبل و بعد از سیاستهای محدودیت تردد در سال ۲۰۲۰ با دورههای مشابه در سالهای دیگر، کاهش آلودگی هوا تایید شد.
الگوهای کاهش PM2.5 در سطح شهر بین هر سه منبع داده مشابه بودند؛ با وجود این که مانیتورهای کمهزینه گرد و غبار را کمتر گزارش میکردند، تاثیر سیاستها به صورت درصدی بین تمامی منابع داده یکسان بود.
اگرچه این مطالعه در داکار انجام شد، اما نتایج آن میتواند برای سیاستگذاران در سایر کشورهای کمدرآمد و میاندرآمد، بهویژه در شهرهای جنوب صحرای آفریقا که رشد سریع، ازدحام و آلودگی زیادی را تجربه میکنند، راهگشا باشد؛ این تحقیق نشان میدهد که پایش تاثیر سیاستها برای بهبود کیفیت هوا میتواند به شکلی اقتصادی انجام شود.