راهبرد هند برای صرفه‌جویی در هزینه‌های پروژه‌های فضایی
اخیرا هند پروژه‌های فضایی جدیدی را اعلام کرده که بودجه‌ای معادل ۲.۷ میلیارد دلار برای این پروژه‌ها تخصیص داده است؛ برنامه‌ریزی‌های جدید هند برای پروژه‌های فضایی خود شامل مرحله بعدی ماموریت تاریخی به ماه، ارسال یک مدارگرد به زهره، ساخت مرحله اول ایستگاه فضایی هند و توسعه ماهواره‌برهای سنگین قابل استفاده مجدد برای پرتاب ماهواره‌ها می‌باشد.
این برنامه‌ها بزرگترین تخصیص بودجه برای پروژه‌های فضایی در هند هستند، اما با وجود مقیاس عظیم و پیچیدگی این پروژه‌ها، هندی‌ها به دور از تجملات بوده و بار دیگر مقرون‌به‌صرفه بودن را مورد توجه قرار داده‌اند.
هند سال گذشته با موفقیت کاوشگر چاندرایان-۳ (Chandrayaan-3) را در نزدیکی قطب جنوبی ماه فرود آورد و تبدیل به اولین کشور جهان شد که به این منطقه کمتر کشف شده دسترسی پیدا کرده و این دستاورد با هزینه‌ای معقول انجام شد.
هزینه‌های سازمان تحقیقات فضایی هند برای پروژه‌های فضایی
هزینه‌های بسیار پایین سازمان تحقیقات فضایی هند (ISRO) در ماموریت‌های فضایی مانند ۷۴ میلیون دلار برای مدارگرد مریخ مانگالیان (Mangalyaan) و ۷۵ میلیون دلار برای ماه‌نشین چاندرایان-۳ توجه جهانیان را به خود جلب کرده است.
علاوه بر هزینه ماموریت‌های هندی که به مراتب کمتر از هزینه‌های معادل ناسا می‌باشد، این کشور برای ساخت فیلم علمی-تخیلی هالیوودی جاذبه (Gravity) کمتر از ۱۰۰ میلیون دلار خرج کرد.
به گفته دانشمندان، هند با وجود هزینه کم به موفقیت‌های شگفت‌انگیزی دست یافته است؛ کاوشگر چاندرایان-۱ اولین کاوشگری بود که وجود آب در خاک ماه را تایید کرد و مانگالیان نیز برای مطالعه متان در جو مریخ ارسال شده بود. امروزه تصاویر و داده‌های ارسال شده توسط چاندرایان-۳ نیز توسط علاقه‌مندان به فضا در سرتاسر جهان مورد توجه قرار می‌گیرد.
هند چگونه هزینه‌ها را تا این حد پایین نگه می‌دارد؟
به گفته سیسیر کومار داس (Sisir Kumar Das)، کارمند بازنشسته سازمان فضایی هند، ریشه‌های صرفه‌جویی در هزینه‌ها به سال‌های ۱۹۶۰ برمی‌گردد، زمانی که دانشمندان برای نخستین بار برنامه فضایی را به دولت پیشنهاد دادند. هند تازه در سال ۱۹۴۷ از حاکمیت استعماری بریتانیا استقلال یافته بود و با مشکلات بسیاری از جمله کمبود غذا برای جمعیت و نبود مدارس و بیمارستان‌های کافی مواجه بود.
ویکرام سارابهای (Vikram Sarabhai)، بنیانگذار و دانشمند سازمان فضایی هند، برای توجیه برنامه فضایی به دولت هند توضیح می‌دهد: «برنامه فضایی فقط یک امر تجملی نیست که در کشور فقیری مانند هند جایی نداشته باشد، بلکه ماهواره‌ها می‌توانند به هند کمک کنند تا بهتر به شهروندان خود خدمات‌رسانی کند.»
از آن زمان برنامه فضایی هند همیشه مجبور بود با بودجه‌ای محدود در کشوری با نیازها و خواسته‌های متناقض کار کند. عکس‌های دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ نشان می‌دهند دانشمندان هندی، ماهواره‌برها و ماهواره‌ها را روی چرخ‌دستی‌ها یا یک گاری مخصوص حمل گاو جابجا می‌کنند.
حالا با گذشت چند دهه و پس از چندین ماموریت موفق سیاره‌ای، بودجه سازمان فضایی هند هنوز کم است؛ به عنوان مثال بودجه تخصیص یافته به برنامه فضایی هند در سال ۲۰۲۳ حدود ۱.۵۵ میلیارد دلار است؛ در مقایسه، بودجه ناسا برای همین سال ۲۵ میلیارد دلار است.
کومار داس می‌گوید: «یکی از دلایل اصلی ارزان بودن ماموریت‌های سازمان فضایی هند این است که تمام فناوری‌های مورد نیاز آن به صورت بومی در هند تولید می‌شود و تمام ماشین‌آلات و فضاپیماها در داخل این کشور ساخته می‌شوند. این کاهش وابستگی به واردات و استفاده از فناوری داخلی به کاهش هزینه‌ها کمک کرده است.»
پس از آزمایش هسته‌ای نخست هند در سال ۱۹۷۴ و اعمال محدودیت‌هایی از سوی غرب بر انتقال فناوری به هند، این تحریم‌ها به نوعی برای برنامه فضایی هند مفید واقع شد. دانشمندان هندی این شرایط را به عنوان یک انگیزه برای توسعه فناوری داخلی در نظر گرفتند و از آن زمان تجهیزات مورد نیاز خود را به طور محلی تولید کردند. هزینه‌های دستمزد و کار نیز در هند به مراتب کمتر از ایالات متحده یا اروپا است.
پالاوا باگلا (Pallava Bagla)، نویسنده و پژوهشگر حوزه علم، می‌گوید: «ناسا تولید ماهواره‌ها را به شرکت‌های خصوصی واگذار می‌کند و ماموریت‌های خود را بیمه می‌کند که به هزینه‌های آن‌ها می‌افزاید، اما هند این کار را نمی‌کند؛ همچنین برخلاف ناسا، هند مدل‌ها و نمونه‌های آزمایشی برای آزمایش پروژه‌ها پیش از راه‌اندازی نهایی نمی‌سازد.»
او در ادامه می‌گوید: «ما فقط یک مدل را می‌سازیم و همان هم پرتاب می‌شود که احتمال سقوط نیز وجود دارد و این خطرناک است، اما این خطر را ما می‌پذیریم و آن را انجام می‌دهیم؛ زیرا این یک برنامه دولتی است.»
میلسوامی آنادورای (Mylswamy Annadurai)، سرپرست اولین و دومین ماموریت‌های هندی به ماه و مریخ، با اشاره به چالش‌ها و خطراتی که در پروژه‌های فضایی هند وجود دارد، تصریح می‌کند: «تعداد کارمندان در سازمان فضایی هند کم و دستمزدها پایین است و این امر باعث می‌شود پروژه‌های هندی رقابتی باشند.»
او می‌گوید: «تیم‌های کوچک و متعهد کمتر از ۱۰ نفر را رهبری کردم که اغلب ساعت‌های طولانی بدون اضافه‌کاری کار می‌کنند؛ زیرا به کارشان بسیار علاقه‌مندند. بودجه کم برای پروژه‌های هندی و عدم امکان آزمایش و خطا به دانشمندان این امکان را می‌دهد که خارج از چهارچوب فکر کنند و به نوآوری‌های جدید دست یابند.»
در ماموریت چاندریان-۱، بودجه اختصاص یافته ۸۹ میلیون دلار بود که برای طرح اولیه خوب بود، اما پس از آن تصمیم گرفته شد این فضاپیما، یک کاوشگر ماه‌نشین را نیز با خود حمل کند که به معنای بار اضافی ۳۵ کیلوگرمی بود؛ بنابراین دانشمندان دو گزینه داشتند: استفاده از ماهواره‌بر سنگین‌تر که هزینه بیشتری داشت یا حذف برخی از سخت‌افزارها برای کاهش وزن ماموریت.
آن‌ها گزینه دوم را انتخاب کردند و تعداد رانشگرها را از ۱۶ به ۸ کاهش دادند و همچنین تعداد مخزن‌های فشار و باتری‌ها را از دو به یک کاهش دادند.
کاهش تعداد باتری‌ها به گفته آنادورای، به این معنا بود که پرتاب باید قبل از پایان سال ۲۰۰۸ انجام می‌شد. این زمان به فضاپیما این امکان را می‌داد تا به مدت دو سال به دور ماه بچرخد بدون این که با یک کسوف (خورشیدگرفتگی) طولانی مواجه شود؛ زیرا چنین رویدادی می‌توانست توانایی شارژ باتری‌ها را تحت تاثیر قرار دهد؛ بنابراین یک برنامه کاری سخت‌گیرانه برای برآورده کردن این مهلت پرتاب نیاز بود.
ماموریت مانگالیان به دلیل استفاده از سخت‌افزارهایی که قبلا برای ماموریت چاندریان-۲ طراحی شده بودند، با هزینه بسیار کمی انجام شد؛ این ماموریت با بودجه تقریبی ۷۴ میلیون دلاری، به عنوان ارزان‌ترین ماموریت به مریخ شناخته می‌شود.
برنامه فضایی هند به دلیل هزینه کم خود به عنوان یک دستاورد شگفت‌انگیز معرفی شده است، اما با افزایش مقیاس ماموریت‌های هند، امکان دارد هزینه‌ها افزایش یابد. در حال حاضر، هند از وسایل پرتاب کوچک استفاده می‌کند؛ چرا که حامل فضایی پرقدرت‌تری ندارد و فضانوردان هندی باید فاصله بیشتری برای رسیدن به مقاصد خود طی کنند.
ماموریت چاندرایان-۳ پس از پرتاب، چندین بار به دور زمین چرخید و سپس از گرانش زمین برای حرکت به سمت مدار ماه استفاده کرد که این فرآیند به مدت ۴۲ روز به طول انجامید؛ در مقابل، ماموریت روسی لونا-۲۵ که با ماهواره‌بر قدرتمند سایوز پرتاب شد، به سرعت از گرانش زمین خارج شد.
هند از گرانش زمین برای شتاب گرفتن به سمت ماه استفاده کرد که این کار مدت‌ها برنامه‌ریزی می‌خواست و زمان و انرژی زیادی از دانشمندان این کشور گرفت، اما تسلط سازمان فضایی هند در این زمینه سبب شده تا بارها آن را با موفقیت انجام دهد.
برنامه‌های فضایی آینده هند
هند اعلام کرده به زودی یک ماموریت سرنشین‌دار موسوم به گاگانیان (Gaganyaan) حامل ۳ فضانورد را به مدت ۳ روز به مدار ۴۰۰ کیلومتری زمین خواهد فرستاد.
هند قصد دارد تا سال ۲۰۴۰ یک ماموریت سرنشین‌دار به ماه ارسال کند و برای این کار به یک حامل فضایی قوی‌تر نیاز دارد که هم‌اکنون کار بر روی این حامل فضایی جدید آغاز شده و احتمالا طبق برنامه‌ریزی‌ها تا سال ۲۰۳۲ آماده خواهد شد.
همچنین هند در حال باز کردن بخش فضایی به روی شرکت‌های خصوصی است و انتظار می‌رود که هزینه‌ها دیگر به طور قابل توجهی پایین نمانند. قبل از ماموریت بزرگ گاگانیان، هند برنامه‌ریزی کرده تا یک ربات انسان‌نما با هویت زنانه را به فضا بفرستد.