ایران با همکاری روسیه و بدون توجه به مخالفتها و با وجود همه اتهامات غرب مبنی بر استفاده نظامی، به برنامه فضایی خود ادامه داده که پیشرفتهای به دست آمده، نگرانیهای جدی را در غرب ایجاد کرده است. آمریکا و اروپا با رصد دقیق فعالیتهای ایران میخواهند بفهمند تهران چگونه به چنین پیشرفت سریعی در برنامه فضاییاش حتی اگر با کمک روسیه هم باشد، دست یافته است.
حسن سالاریه، رئیس سازمان فضایی ایران، ۱۵ژوئن۲۰۲۴ اعلام کرد که ایران طی ده سال آینده به مرکز پرتاب فضایی تبدیل خواهد شد. در ۷ژانویه۲۰۲۳ شورای عالی فضایی ایران، برنامهای تصویب کرد که به موجب آن ایران در دهه آینده به قدرت منطقهای پیشرو در حوزه فناوری فضایی و پرتاب ماهواره تبدیل خواهد شد.
طبق گفته عیسی زارعپور، وزیر ارتباطات، ایران در حال ساخت بزرگترین مرکز فضایی منطقه غرب آسیا در شهر ساحلی چابهار است که از اوایل فوریه۲۰۲۵ به بهرهبرداری میرسد.
زارعپور خاطر نشان میکند: «این مرکز فضایی، نیازهای پرتاب ماهوارهای ایران را مرتفع و روابط تهران با شرکای بینالمللی را تقویت خواهد کرد. مرکز فضایی امام خمینی واقع در شمال استان سمنان، اولین سایت پرتاب ثابت ایران است. از زمان افتتاح در سال ۲۰۱۷، این سایت نقشی محوری در برنامههای فضایی تهران داشته است.»
این مرکز همه امکانات مورد نیاز برای یک ماموریت فضایی، از آمادهسازی ماهواره تا پرتاب، کنترل و هدایت را در اختیار دارد و تاکنون نقش مهمی در برآوردن نیازهای ایران در مدار پایین زمین (LEO) در مرحله نهایی داشته است.
آنچه در برنامه فضایی ایران جلب توجه میکند، این است که ایرانیها با وجود ناکامیهای متعددی که از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۹ با آن مواجه بودند، اما هرگز فعالیتهای خود در این زمینه را متوقف نکردند و این باعث شد تا سال ۲۰۲۴ شاهد دو پرتاب موفق از آنها باشیم. پس از پرتاب موفق ماهواره مهدا در پایان ژانویه۲۰۲۴، تهران سامانه پرتاب سیمرغ را به بازارهای بینالمللی عرضه کرد.
در مارس ۲۰۲۴، بازدیدکنندگان از نمایشگاه دفاعی دیم دکس (DimDex) دوحه با دیدن بروشورهای چند زبانه پرتابگر سفیر ۲ یا همان سیمرغ غافلگیر شدند؛ در توضیح این پرتابگر آمده بود که توان حمل محمولههای ۲۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلوگرم را دارد.
همکاری ایران و روسیه
در غرب کسانی که برنامههای فضایی ایران را دنبال میکنند، میگویند: «روسیه و کره شمالی با ایران برای اجرای برنامههای فضایی همکاری میکنند.» در این زمینه، آمریکا به واسطه منابع آژانس اطلاعاتی اداره ملی شناسایی (NRO) و ماهوارههای تجاری پرتاب شده توسط پنتاگون (Pentagon) آمریکا و در اروپا توسط ماهوارههای پلیاد (Pleiades) و پلیاد نئو (Pleiades Neo) وابسته به شرکت چند ملیتی ایرباس (Airbus) به مرکزیت اروپا، فعالیتهای فضایی ایران را زیر نظر دارد.
آنچه نگرانیهای غرب را در این زمینه بیشتر میکند، توافقنامه ایران و روسیه است که بخشی از آن توسعه ماهوارههای ایرانی سنجش از دور، خیام است که اولین آن در سال ۲۰۲۲ از پایگاه فضایی بایکونور (Baikonur) تحت کنترل روسیه در قزاقستان با ماهوارهبر سایوز (Soyuz) پرتاب شد.
سامانه خیام در موسسه تحقیقات الکترومکانیک روسیه (VNIIIEM) تولید میشود و تنها سامانه مانیتورینگ عملیاتی در ایران با وضوح تصویر حدود یک متر است. در کنار فعالیتهای سازمان فضایی ایران، برنامه فضایی سپاه نیز در حال اجراست که موفق شد، طی سالهای ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۳ سه پرتاب متوالی موفق داشته باشد.
اواخر سال ۲۰۲۲، سازمان فضایی ایران و همتای روسی آن، توافقنامه تقویت همکاری بین صنایع فضایی دو کشور را امضا کردند؛ به موجب این توافقنامه همکاری بین صنایع فضایی روسیه (Roscosmos) و ایران توسعه و گسترش مییابد و به ایران کمک میکند، اهداف مورد نظرش در زمینه ساختارهای زیربنایی، دستگاههای پرتاب، ارتباطات، دریانوردی و حسگرهای از راه دور را محقق کند.
متعاقبا ماهواره کاملا بومی سنجش و تصویربرداری از دور ایرانی «پارس ۱» با ماهوارهبر سایوز روسی در ۲۹فوریه۲۰۲۴ از پایگاه فضایی وستوچنی (Vostochny Cosmodrome) به فضا پرتاب شد.
این پرتاب پس از آن انجام شد که ایران اعلام کرد، در ژانویه۲۰۲۴ حدود یک هفته پس از پرتاب یک ماهواره تحقیقاتی توسط سپاه پاسداران، سه ماهواره را با استفاده از ماهوارهبر خود به مدار زمین فرستاده است، اقداماتی که نگرانی شدید آمریکا و اروپا را به دنبال داشت و موجب شد نسبت به این پیشرفتهای ایران هشدار دهند.
همکاریهای عمیقتر و گستردهتر
ماهواره سنجش از دور خیام توسط شرکت های روسی، اما زیر نظر متخصصان ایرانی ساخته شده بود که نشاندهنده همکاری علمی عمیق بین دو کشور بود. اهمیت پرتاب موفق خیام در این بود که ۶۰۰ کیلوگرم وزن داشت؛ در حالی که دو پرتاب پیشین ایران با ماهوارهبرهای به وزن ۲۲۰ و ۳۵۰ کیلوگرم بود و موفق نبودند.
برنامههای فضایی ایران همچنین شامل توسعه و پرتاب ماهوارههای جدیدی از جمله گروهی متشکل از ۱۰ ماهواره کوچک تحت عنوان سامانه ماهوارهای سلیمانی است که اوایل سال ۲۰۲۳ اعلام شد.
پیامدهای جغرافیای سیاسی
عمود شکری، مشاور سیاست خارجی و جغرافیای سیاسی یا ژئوپلیتیکی (Geopolitics) در حوزه انرژی آمریکا میگوید: «فضا به عنوان مهمترین نقطه رصد راهبردی، یکی از مهمترین اهداف برنامه فضایی ایران است و پیشرفت ایران در این حوزه، پیامدهای بزرگی به همراه دارد.»
وی در ادامه بیان میکند: «با راهاندازی مرکز فضایی چابهار، برنامه فضایی ایران در آستانه تحقق پیشرفتهای چشمگیر است و انتظار میرود با تکمیل آن در یک دهه آینده جایگاه ایران را به عنوان بازیگر اصلی در عملیاتهای فضایی منطقهای تقویت کند»
شکری اظهار میکند: «ایران بدون توجه به مخالفتهای منطقهای و بینالمللی همچنان بر پرتاب ماهواره از خاک خود اصرار دارد و ایجاد پایگاهی در بندر چابهار با همکاری چین و روسیه در همین راستا در حال انجام است.»
در همین راستا، ولی کالیجی، کارشناس موسسه مطالعات قفقاز، آسیای مرکزی و منطقه میگوید: «ایران امیدوار است با همکاری روسیه سامانه ناوبری دریایی خود را از از سامانه موقعیتیاب جهانی (GPS) جدا کند که به طور گسترده در سراسر جهان استفاده میشود و متعلق به آمریکا است که توسط نیروی فضایی این کشور اداره میشود.»
کالیجی اضافه میکند: «تهران امیدوار است با پرتاب ماهوارههای مختلف برای اهداف ناوبری دریایی، با توجه به عدم کنترلش بر سامانه موقعیتیابی جهانی و امکان محدود کردن و تحریم ایرانیها توسط آمریکا به ویژه در مواقع اضطراری، امنیت داخلی خود را افزایش تقویت کند.»
کالیجی خاطر نشان میکند: «در سال ۲۰۱۶، ایران یک سامانه موقعیتیاب محلی (هدی) ساخت، اما هنوز کل کشور را تحت پوشش قرار نداده و سرمایهگذاری برای پوشش مناطق داخل و خارج از ایران روی آن در حال انجام است.»
ناظران بر این باورند همکاریهای فضایی ایران و روسیه، صرف نظر از جوانب تحقیقاتی، علمی و فناوری، توسعه و گسترش از بعد جغرافیای سیاسی حائز اهمیت بسیار است. این موضوع تنها به سود ایران نیست، بلکه به سود روسها نیز میباشد که از زمان جنگ اوکراین همکاریهای فضایی خود را با اتحادیه اروپا (ESA) و آمریکا قطع کرده است.
اگرچه ایران تاکنون انسانی به فضا نفرستاده است، اما تلاش دارد با استفاده از همکاری و تجارب روسها به این مهم دست یابد، موضوعی که سالاریه مه۲۰۲۲ نیز به آن اشاره داشت.
منبع
farsnews
با اشتراک گذاری مطلب از اسپاش حمایت کنید
https://espash.ir/?p=84231