بزرگترین تلسکوپ جهان در حال ساخت در شیلی
بزرگترین تلسکوپ جهان با آینهای به قطر ۳۹ متر روی قلهای در کشور شیلی در حال ساخت است تا به طور مستقیم از سیارههای سنگی فراخورشیدی عکس بگیرد. طبق برنامهریزی دهسالهای که برای ساخت این تلسکوپ در نظر گرفته شد و از سال ۲۰۱۷ آغاز شده است، باید این پروژه تا سال ۲۰۲۸ پایان یابد تا اولین نور به تلسکوپ بتابد.
هم اکنون بزرگترین تلسکوپ اپتیکال جهان در جزایر قناری اسپانیا است که این تلسکوپ جدید نسبت به آن ۱۵ برابر بیشتر نور جذب خواهد کرد. تلسکوپ بسیار بزرگ بر هشت حوزه علمی اصلی تمرکز خواهد کرد که عبارتند از: منظومه خورشیدی، سیارههای فراخورشیدی، ستارگان، سیاهچالهها، کهکشانها، کیهانشناسی و ماده تاریک، فیزیک بنیادین و کشفیات غیرمنتظره.
موقعیت جغرافیایی و ویژگیهای فنی تلسکوپ
تلسکوپ بسیار بزرگ (ELT)، توسط رصدخانه جنوبی اروپا (ESO) بر فراز کوهی به نام سرو آرماسونس (Armazones) در کویر آتاکاما (Atacama) با هزینه ۱.۴ میلیارد دلار در حال ساخت است. این قله به علت شرایط خوب اتمسفری و آب و هوایی به عنوان مکان ساخت این تلسکوپ انتخاب شده است و زمانی بیش از ۳ هزار متر بالاتر از سطح دریا بود، اما در سال ۲۰۱۴ با عملیات تسطیح برای ساخت تلسکوپ ۱۸ متر از ارتفاع آن کاسته شد.
ناپایداری در شرایط جوی همچنین بخار آب در اتمسفر زمین موجب جذب نور و تاثیر بر مشاهدات ستارهشناسی میشود. از این رو تلسکوپهای این چنینی بر فراز تپههای بلند ساخته میشوند تا از این طریق تا حد امکان بالای اتمسفر باشند.
آینه اصلی بیضوی این تلسکوپ ۳۹ متر قطر دارد و به جای اینکه از یک شیشه ساخته شده باشد، از ۷۹۸ بخش شش گوشه با ۱.۵ متر طول و ۵ سانتیمتر ضخامت تشکیل شده است. این تلسکوپ در مجموع از ۹۴۹ قطعه ساخته شده و همه اینها تا ژوئن۲۰۲۴ توسط شرکت اپتیک شوت (Optic Shot) آلمان تکمیل، سپس به یک شرکت فرانسوی برای پولیش ارسال شد تا به دقت در حد ۱۰ نانومتر (یک نانومتر یک میلیاردم متر است) برسند.
علاوه بر آینه اصلی سه آینه دیگر نیز وجود دارد. در طراحی اپتیکال (نوری) این تلسکوپ، نور توسط آینه اصلی جذب و به آینههای دوم و سوم بازتاب داده میشود. این تلسکوپ از فناوری «اپتیک تطبیقی» استفاده میکند که طبق آن یک لیزر به آسمان شلیک میشود تا اتمهای سدیم را در بالای اتمسفر تحریک کند و موجب درخشش آنها از طریق ایجاد یک ستاره مصنوعی شود؛ سپس رایانه سوسوسنج (Scintillation) این ستاره مصنوعی راهنما را رصد میکنند و درجه تلسکوپ در حد نانومتر تنظیم میشود تا به تصویری واضح برسد.
هر چند طراحیهای مختلفی برای تلسکوپها وجود دارد، اما همه آنها براساس یک اصل بنیادی کار میکنند؛ اینکه هر چه آینه تلسکوپ بزرگتر باشد نور بیشتری جذب میکند. از این رو هر چه تلسکوپ بزرگتر باشد اجرام آسمانی دورتر و کمنورتری را میتواند رصد کند.