پرتوی ثبت شده مربوط به انفجار مرگبار یک ستاره عظیم در بیش از دو میلیارد سال پیش در صورت فلکی ساگیتا (Sagitta) است که اکنون به عنوان درخشانترین انفجار همه زمانها (BOAT) نام گرفته است؛ ستارهشناسان سطوح انرژی آن را تا ۳۷ میلیون الکترون ولت (MeV) تخمین میزنند.
انفجار پرتو گاما
انفجارهای پرتو گاما (Gamma-ray burst به اختصار GRB) پرانرژیترین انفجارهای جهان هستند که میتوانند با فروپاشی هسته یک ستاره پرجرم یا برخورد دو ستاره فشرده مانند ستارههای نوترونی (Neutron stars) و سیاهچالهها (Black holes) ایجاد شوند. انرژی تولید شده توسط یک انفجار پرتو گاما تنها در ۱۰ ثانیه معادل انرژی تولیدی خورشید طی ۱۰ میلیارد سال است.
این انفجار با نام (GRB 221009A) نمونهای از انفجار پرتو گاما بود که نخستین بار در ۹اکتبر۲۰۲۲ توسط تلسکوپ فضایی پرتو گامای فرمی (Fermi Gamma-ray Space Telescope) ناسا و رصدخانه سوئیفت نیل گرلز (Neil Gehrels Swift Observatory) ساخته مشترک آمریکا، بریتانیا و ایتالیا مشاهده شد.
این انفجار حدود ۷۰ برابر درخشانتر از هر چیزی بود که قبلا ثبت شده بود؛ همچنین محققان آن را با اطلاعات ۷ هزار انفجار پرتو گاما یافت شده توسط ابزار روسی کنوس (Konus) و فضاپیماهای ناسا و تلسکوپ فضایی پرتو گاما فرمی ناسا مقایسه کردند.
آرایه آشکارساز کنوس شامل دو حسگر پرتو گامای بدون محافظ است که در محورهای چرخشی مخالف فضاپیما قرار دارند. در فضای بین سیارهای خارج از مگنتوسفر، کنوس دو مزیت نسبت به مانیتورهای پرتو گاما در مدار زمین دارد: یکی پوشش مداوم بدون وقفه در غیبت زمین و دیگری یک پسزمینه ثابت بدون تاثیر عبور از تشعشعات به دام افتاده است.
تلسکوپهای فضایی مانند تلسکوپ فضایی GECAM-C چین و تلسکوپ فضایی فرمی ناسا، جتهای دوقلویی را که در نتیجه این فروپاشی رها شدند، کشف کردند. این فروپاشی همچنین منجر به تولد یک سیاهچاله شده است.
محققان توضیح میدهند: «پاد ماده زمانی که با ماده عادی برخورد میکند، منجر به آزاد شدن مقدار زیادی انرژی در قالب پرتوهای گاما میشود. این پرتوهای گاما در دادههای تلسکوپ جیمز وب به وضوح قابل مشاهده هستند.»
دانشمندان در حال بررسی و تحلیل دقیق این دادهها، برای محاسبه میزان دقیق انرژی آزاد شده و کشف ویژگیهای دیگر این پدیده هستند که میتواند بینش مهمی در مورد سرآغاز و تکامل کیهان به دست دهد.