پیشنهاد ستارهشناسان برای تعریف جدیدی از «سیاره»
سه ستارهشناس پیشنهاد کردند اتحادیه بینالمللی نجوم تعریف رسمی سیاره را بسط دهد تا جهانهایی را که به دور ستارگان دیگری غیر از خورشید میچرخند را در برگیرد؛ اگر تعریف جدید این سه نفر تایید شود، هزاران جرم آسمانی در سراسر جهان میتوانند به عنوان سیارههای رسمی تایید شوند.
طبق تعریف فعلی اتحادیه بینالمللی نجوم (International Astronomical Union) برای این که یک جرم آسمانی واجد شرایط عنوان یک سیاره شود، باید به دور خورشید بچرخد، ناحیه اطراف مدار خود را پاک کرده باشد و جرم کافی داشته باشد که گرانش آن را به شکل تقریبا گرد درآورده باشد. به گفته ژان لوک مارگوت (Jean-Luc Margot)، ستارهشناس دانشگاه کالیفرنیا (University of California) آمریکا، شرط سوم مبهم است؛ زیرا میزان گرد بودن اجرام آسمانی مشخص نیست.
یک سیاره باید چقدر گرد باشد؟
برت گلادمن (Brett Gladman)، استاد نجوم در دانشگاه بریتیش کلمبیا (University of British Columbia) کانادا، میگوید: «اگر به جهانی نگاه کنید که به دور ستاره دیگری میچرخد، با فناوری فعلی ما نمیتوانیم شکل آن را اندازهگیری کنیم.»
طبق گفته محققان برخی از جنبههای تعریف کنونی بسیار خاص هستند، مانند تعریفی که لازم میداند سیاره حتما باید به دور خورشید بچرخد؛ در این صورت هزاران جهان که در اطراف ستارههای دیگر میچرخند معیارهای سیاره نامیده شدن را ندارند.
مارگوت میگوید: «ما اکنون هزاران سیاره را میشناسیم که به دور ستارههای دیگر میچرخند، اما تعریف اتحادیه بینالمللی نجوم فقط برای سیارههای منظومه شمسی اعمال میشود که این یک نقص بزرگ است. تعریف جدید پیشنهادی ما میتواند برای اجرام آسمانی که به دور هر ستاره، بقایای ستارهای یا کوتوله قهوهای میچرخند، اعمال شود.»
طبق پیشنهاد مارگوت و همکارانش، تعیین وضعیت سیارهای یک جرم آسمانی باید براساس جرم آن باشد؛ یعنی اگر یک جهان در محدوده جرم خاصی باشد، میتوان آن را سیاره نامید؛ مثلا باید از ۱۳ مشتری (Jupiter) سبکتر باشد؛ زیرا پس از گذر از چنین جرمی همجوشی هستهای آغاز میشود و جرم آسمانی دیگر یک سیاره نیست و یک زیر ستاره به نام کوتوله قهوهای (Brown Dwarf) است.
براساس استدلال مارگوت و گروهش، تعریف فعلی اتحادیه بینالمللی نجوم که سیارهها را ملزم به داشتن شکلهای تقریبا گرد میکند، دشوار و عملا بیفایده است؛ زیرا اشکال بسیاری از جهانهای دور را نمیتوان با قطعیت تشخیص داد؛ در عوض، شاخصه مبتنی بر جرم میتواند جایگزین مناسبی برای یک نسخه مبهم و غیرعملی در مورد گرد بودن باشد.
اتحادیه بینالمللی نجوم تاکنون هیچ اطلاعیهای در مورد تغییرات احتمالی در تعریف رسمی خود از سیاره نداده است. مارگوت قرار است تعریف پیشنهادی را در مجمع عمومی اتحادیه بینالمللی نجوم ارائه کند.