صنعت فضایی کشور چین معمولا
در کشورهای دیگر مورد سوء تفاهم واقع می‌شود، و البته تعجبی هم ندارد. برای مثال
چهار شرکت CASC، CAST، CALT و CASIC، چهار شرکت مجزا و متفاوت در عرصه فعالیت‌های فضایی هستند که
اسامی آنها شبیه به یکدیگر است. موانع انتقال زبانی و کمبود اطلاعات مناسب باعث
شده که حتی تحلیلگران چینی صنعت فضایی در برخی موارد به زحمت افتاده یا دچار
سردرگمی شوند.
یکی از تصوراتی که به سبب این
سردرگمی‌ها به وجود آمده این است که صنعت فضایی چین در قبضه چند شرکت دولتی است و
بخش‌های دولتی انحصار تمامی فعالیت‌های فضایی را بدست گرفته‌اند. این تصور شاید در
گذشته به واقعیت نزدیک بوده اما امروزه از آن فاصله زیادی دارد. تعداد شرکتهای
خصوصی فضایی چینی رو به افزایش است و این شرکت‌ها با هدف‌گیری بخش‌های مناسب صنعت
فضایی، در بعضی موارد حتی با شرکتهای فضایی خصوصی غربی رقابت می‌کنند.
به عنوان اولین نمونه می‌توان
به شرکت لنداسپیس (Beijing
LandSpace Technology Corporation Limited -LandSpace) اشاره کرد. این شرکت خصوصی که در سال ۲۰۱۵ تاسیس شده و در زمینه تولید
ماهواره‌بر فعالیت می‌کند، اخیرا ردیف بودجه ۳۵ میلیون دلاری برای خود تامین
کرده که تقریبا دو برابر ردیف بودجه اولیه لنداسپیس در سال ۲۰۱۶ است. تمام منابع مالی این
شرکت از طریق نهادهای غیردولتی تامین شده است.
علاوه بر تامین بودجه و
تعهدات داده‌شده به مشتریان، لنداسپیس با آزمایش موفق ماهواره‌بر فونیکس (Phoenix) گام مهمی در راستای اثبات فناوری خود
برداشته است. فونیکس یک ماهواره‌بر ۱۰تنی
سوخت مایع می‌باشد که لنداسپیس به کمک آن به نخستین شرکت خصوصی فضایی چین تبدیل شد
که یک موتور سوخت مایع اکسیژن-متان را با موفقیت آزمایش می‌کند. این موتور پتانسیل
تجاری‌سازی ماهواره‌بر‌های با سوخت متان را به وجود آورد.
در نخستین کنفرانس بین‌المللی
تجاری فضا که در ماه آوریل در چین برگزار شد، لنداسپیس موتور ۷۰ تنی TQ-2 با سوخت اکسیژن مایع-متان و ماهواره‌بر ZQ-2 با سوخت متان را معرفی کرد. مقامات این
شرکت ادعا می‌کنند که با استفاده از ZQ-2 می‌توان محموله‌ای با وزن ۱۵۰۰ کیلوگرم را در فاصله ۵۰۰ کیلومتری سطح زمین در مدار SSO و یا ۳۶۰۰ کیلوگرم را در فاصله ۲۰۰ کیلومتری در مدار LEO قرار داد. با این تفاسیر می‌توان گفت این
ماهواره‌بر ۱۰
برابر قوی‌تر از ماهواره‌بر الکترون (Electron( شرکت آمریکایی-نیوزیلندی ماهواره‌بر‌لب (Rocket Lab) می‌باشد که در ماه ژانویه سال جاری برای
اولین بار به فضا پرتاب شد.
در مقطع کنونی می‌توان
لنداسپیس را پیشرفته‌ترین و موفق‌ترین شرکت خصوصی فضایی چین دانست. با این حال باز
هم فاصله زیادی بین این شرکت و شرکتهای دولتی بزرگ چین وجود دارد؛ ماهواره‌بر
فونیکس از موتورهای KZ-1A و CZ-11 که کوچکترین موتورهای تولیدشده توسط شرکتهای
CASIC و CASC می‌باشند، کوچکتر است. اما لنداسپیس با سرعت متداول چینی
(بخوانید: سریع!) پیشرفت می‌کند. وانگ مینگهانگ (Wang Minghang) رییس بخش طراحی این شرکت می‌گوید: «ما یک
سری از مشکلات موجود در مسیر توسعه یک موتور سوخت جامد را حل کرده‌ایم. لنداسپیس
از این موفقیت به عنوان پایه‌ای قوی برای توسعه ظرفیت‌های فناورانه خود استفاده می‌کند.»
با موفقیت لنداسپیس در اهداف
خود، چین پس از آمریکا و روسیه به سومین کشوری تبدیل می‌شود که یک شرکت خصوصی آن
توانایی توسعه مستقل موتورهای اکسیژن مایع-متان را دارد. این شرکت با اینکه با
قویترین شرکتهای خصوصی پرتاب‌های فضایی در جهان (همچون اسپیس ایکس با موتور رپتور
(Raptor) و بلو اوریجین با موتور (BE-4) فاصله بسیاری دارد، اما قدم مهمی در
راستای برنامه فضایی محسوب می‌شود که به سمت شکوفایی بخش خصوصی تمایل دارد.
آغاز حکومت شرکتهای خصوصی
پیشرفت لنداسپیس نشان‌دهنده
یک روند وسیع‌تر در شرایط کنونی چین محسوب می‌شود؛ روندی به نام تکثیر شرکتهای
خصوصی فضایی. تنها در زمینه پرتاب ماهواره به فضا، شرکت‌هایی از جمله لینک اسپیس (LinkSpace)، وان اسپیس ((OneSpace، آی اسپیس (iSpace) لنداسپیس و اکسپیس (ExPace) از جمله شرکتهای خصوصی چینی فعال هستند.
اگرچه اکسپیس توسط CASIC تامین مالی می‌شود و فقط اسما خصوصی است.
(ضمن اینکه پیروی الگوی تشابه اسمی این شرکت‌ها از شرکتهای دولتی که در ابتدا به
آنها اشاره شد نیز جالب توجه است).
از فعالیت‌های شرکتهای
پرتابگر خصوصی چینی می‌توان به پرتاب دو ماهواره‌بر زیرمداری توسط آی اسپیس و وان
اسپیس در ماه‌های آوریل و می و آزمایش برخاست و فرود عمودی ماهواره‌بر توسط لینک
اسپیس در سال ۲۰۱۷
اشاره کرد.
اگرچه اغلب تیترهای خبری به
موفقیت شرکتهای پرتابگر، اختصاص یافته، زمینه‌های دیگری همچون سنجش از دور، تله‌متری،
ردیابی و نانوماهواره‌ها نیز در چین توسط شرکتهای خصوصی پیگیری می‌شوند. تاریخ
کوتاه شرکتهای فضایی خصوصی در چین شاهد موفقیت چند شرکت در سطوح مختلف نوآوری
بوده است؛ هرچند راهبرد این شرکت‌ها همواره مشابه همتایان غربی خود نبوده. برای
مثال مقامات لنداسپیس تصمیم گرفته‌اند که تا قبل از حصول اطمینان از عملکرد
ماهواره‌بر خود، برای آن مانوور تبلیغاتی انجام ندهند. گذشته از این، شرکتهای چینی
از حمایت میلیاردرهایی همچون ایلان ماسک و جف بزوس برخوردار نیستند. البته
میلیاردرهایی مثل رابین لی (Robin Li)، از موسسان سامانه ناوبری بایدو با ثروت بیش از 10 میلیارد دلار، علاقه خود را به
سرمایه‌گذاری در بخش خصوصی فضایی چین ابراز کرده‌اند.
آیا رقابت فضایی (خصوصی)
جدیدی شکل می‌گیرد؟
بنا بر اخبار چند ماه گذشته
به طور قطع می‌توان گفت یکی از چالش‌های مهم شرکتهای ارائه‌دهنده پرتاب در آینده،
قیمت‌های اندک پشنهاد‌شده توسط شرکتهای چینی خواهد بود. در حالی که موانع قانونی
هم در چین و هم در آمریکا بر سر راه شرکتهای خصوصی قرار دارند، هر دو کشور سعی در
حمایت از شرکتهای فضایی خصوصی نوآور و پیشرو دارند.
در حال حاضر شرکتهای
آمریکایی و اروپایی نبض بازار خصوصی فضایی را در دست دارند اما با وارد شدن شرکتهای
چینی به عرصه بین‌المللی احتمالا رقابت خصوصا از لحاظ قیمت خدمات شدیدتر می‌شود.
رقابت فضایی در گذشته بین دولت‌ها جریان داشت، اما اکنون در آستانه شکل‌گیری رقابت
فضایی قرن ۲۱
بین شرکتهای خصوصی در یک مقیاس بین‌المللی هستیم.