کلمه اَبَرماه شاید باعث شود فکر کنید با یک ماه غیرعادی مواجهید یا از خود بپرسید آیا پدیده ابرماه از یک ماه معمولی بزرگ‌تر است یا شاید با خود فکر می‌کنید ابرماه قدرت‌های عجیبی دارد؟ بیایید گمانه‌زنی‌های غیر علمی را کنار بگذاریم و حقایق واقعی را در مورد ابرماه بیاموزیم.
چرا ماه گاهی بزرگ‌تر به نظر می‌رسد؟
دو دلیل می‌تواند وجود داشته باشد که چرا ماه در آسمان بزرگ‌تر به نظر می‌رسد:
- ماه کامل در نزدیک‌ترین نقطه در مدار خود به دور زمین است؛ رویدادی که «ابرماه» نامیده می‌شود.
- ماه کامل نزدیک به افق است که به اصطلاح «توهم ماه» گفته می‌شود. این توهم ناشی از حقه مغز است که باعث می‌شود ماه زمانی که در ارتفاع کمی از آسمان قرار دارد، بزرگ‌تر به نظر برسد.
توهم ماه با هر ماه کاملی که می‌بینیم اتفاق می‌افتد. بنابراین اگر می‌خواهید شاهد آن باشید، یک قرص ماه را در فاز کامل خود در هنگام طلوع یا درست قبل از غروب ماه مشاهده کنید.
در همین رابطه بخوانید: قمر چیست؟+آشنایی کامل با قمرهای سیارات منظومه شمسی
ابرماه چیست؟
ابرماه یک اصطلاح رسمی نجومی نیست. این اصطلاح توسط ریچارد نول (Richard Nolle)، اخترشناس آمریکایی، در سال ۱۹۷۹ ابداع شد. ریچارد نول در مقاله‌ای که برای یک مجله طالع‌بینی مدرن آمریکایی نوشته بود چنین تعریفی از ابرماه ارائه کرد: «ماه کاملی که در نزدیک‌ترین فاصله (در حدود ۹۰٪) از زمین در یک مدار معین رخ می‌دهد.»
تا سال ۲۰۱۱ از این اصطلاح استفاده نشده بود؛ تا اینکه این کلمه تدریجا به مقاله‌های علمی راه یافت. اگرچه این تعریف حتی توسط ناسا استفاده می‌شود، اما تفسیرهای مختلفی از آن می‌شود و همچنین مشخص نیست چرا نول از ۹۰٪ در تعریف خود از ابرماه استفاده کرده است.
نام علمی ابرماه، «حضیض-سیزیژی (Syzygy) منظومه زمین-ماه-خورشید» است. کمتر هیجان انگیز به نظر می‌رسد؛ درست است؟ اما این نام منطقی‌تر است.
تعاریف
حضیض نزدیک‌ترین نقطه‌ای است که ماه در یک چرخش کامل به دور زمین به آن می‌رسد. دورترین نقطه ماه از زمین اوج نامیده می‌شود. حضیض‌ها و اوج‌ها به علت بیضوی بودن مدار گردش ماه به دور زمین به وجود می‌آیند. میانگین فاصله حضیض ۳۶۳۳۰۰ کیلومتر و اوج آن ۴۰۵۵۰۰ کیلومتر است. ماه در طی گردش ۲۷ روزه به دور زمین به این نقاط می‌رسد.
سیزیژی در نجوم، هم‌‌خطی سه یا چند جرم آسمانی است که عمدتا به زمین، خورشید و ماه یا یک سیاره اطلاق می‌شود (قرارگیری سه جرم در یک خط مستقیم). سامانه زمین-ماه-خورشید منجر به ایجاد فازهای کامل و جدید ماه می‌شود.
کدام ماه کامل ابرماه است؟
هیچ قانون رسمی مبنی بر اینکه ماه کامل چقدر باید به زمین نزدیک باشد تا ابرماه نامیده شود وجود ندارد. رسانه‌های مختلف از محاسبه‌های متفاوتی استفاده می‌کنند. به همین دلیل ماه کاملی که توسط یک منبع به عنوان ابرماه طبقه‌بندی شده، ممکن است توسط منبع دیگر به عنوان ابرماه معرفی نشود.
- در اغلب رسانه‌ها زمانی که مرکز ماه کامل کمتر از ۳۶۰ هزار کیلومتر (حدود ۲۲۳۶۹۴ مایل) از مرکز زمین فاصله داشته باشد، به آن ابرماه کامل می‌گویند.
- همچنین زمانی که مرکز ماه کامل از مرکز زمین بیشتر از ۴۰۵ هزار کیلومتر (حدود ۲۵۱۶۵۵ مایل) دورتر باشد به آن ماه کامل خُرد (Micro full moon) گفته می‌شود.
- اندازه زاویه‌ای یک ابرماه کامل ۱۲/۵٪ تا ۱۴/۱٪ بزرگ‌تر از یک ماه کامل خرد و ۵/۹٪ تا ۶/۹٪ بزرگ‌تر از یک ماه کامل معمولی است.
- از آنجایی که ابرماه کامل به زمین بسیار نزدیک است، ۳۰% روشن‌تر از ماه کامل خرد و حدود ۱۶% روشن‌تر از ماه کامل معمولی به نظر می‌رسد.
در همین رابطه بخوانید: اگر ماه ناپدید شود چه اتفاقی می‌افتد؟
چه تعداد ابرماه در سال وجود دارد؟
در طی سال ۳ تا ۴ ابرماه رخ می‌دهد که همیشه متوالی هستند. بنابراین پدیده ابرماه یک رویداد نادر نیست. به طور کلی، ابرماه تنها زمانی می‌تواند اتفاق بیفتد که ماه جدید یا کامل در حضیض یا نزدیک به آن باشد، اما چرخه فازهای ماه و بازگشت ماه به حضیض همیشه در یک زمان رخ نمی‌دهد. یک ماه قمری (از یک ماه کامل تا ماه کامل بعدی، یا از ماه جدید به ماه جدید بعدی) ۲۹/۵۳۰۵۹ روز طول می‌کشد؛ در حالی که فاصله دو حضیض یا دو اوج ۲۷/۵۵۴۵۵ روز است.
ابرماه‌های بعدی سال ۲۰۲۳
- ۱آگوست (GMT) ۱۸:۳۱
۱۰مرداد ساعت ۲۲:۰۲
ماه کامل (۳۵۷۳۰۹ کیلومتر)
- ۳۱آگوست (GMT) ۱:۳۵
۹شهریور ساعت ۵:۰۶
ماه کامل (۳۵۷۱۸۱ کیلومتر)
- ۲۹سپتامبر (GMT) 9:57
۷مهر ساعت ۱۳:۲۸
ماه کامل (۳۵۹۹۱۰ کیلومتر)
ابرماه چگونه بر ما تاثیر می‌گذارد؟
علی‌رغم گمانه‌زنی‌های غیر علمی، ابرماه‌ها بر سلامتی افراد تاثیر نمی‌گذارند و باعث سیل، زلزله، فوران‌های آتشفشانی یا سونامی نمی‌شوند. آن‌ها فقط جزر و مدهای کمی بزرگ‌تر ایجاد می‌کنند.
چگونه ابرماه را تماشا کنیم؟
یک ابرماه کامل در تمام شب قابل مشاهده است. از یک تلسکوپ کوچک یا یک دوربین دوچشمی برای کاوش دهانه‌های ماه استفاده کنید. همچنین اگر از یک ماه کامل عادی و یک ابرماه کامل با تنظیمات یکسان عکس بگیرید، تفاوت اندازه را خواهید دید. در غیر این صورت، تخمین چشمی تقریبا غیرممکن است، اما خیلی ناراحت نشوید؛ چرا که درخشش استثنایی یک ابرماه کامل برای ناظران آماتور قابل توجه است. اگر آسمان تاریک باشد، بنابراین از تماشای ابرماه کامل بعدی به دور از آلودگی نوری شهری لذت ببرید.