علیرضا فتحی: فعالیت‌های فضایی آذربایجان با همکاری‌های بین‌المللی در دوران بقای اتحاد جماهیر شوروی آغاز شد. پیش از تاسیس سازمان فضایی آذربایجان در سال 1992 تعدادی از کارخانه‌های این کشور تجهیزات مختلفی را برای پروژه‌های فضایی شوروی تولید می‌کردند. همچنین اولین فضانورد اهل این کشور با نام موسی ماناروف (Musa Manarov) در سال 1987 در ماموریت سایوز TM4 شوروی به فضا رفت.
اما بعد از سقوط شوروی و فرسوده شدن تاسیسات ساخته شده در آن زمان، صنعت فضایی این کشور در سال 2009 با برنامه‌ریزی دولت، دوره‌ی جدیدی را آغاز کرد و پرتاب نخستین ماهواره‌ی این کشور با نام آذراسپیس 1 (Azerspace-1) باعث افزایش اهمیت بخش فضایی در دیدگاه عموم گردید.
در حال حاضر این کشور دارای سازمان فضایی (ANASA)، مرکز مشاهدات اخترشناسی (Shamakhi Astrophysical Observatory) و اپراتور ماهواره‌ای (Azercosmos OJSCo) است و با کمک این سازمان‌ها و دانشگاه‌ها به پیشرفت خود در این زمینه ادامه می‌دهد.
سازمان فضایی آذربایجان که در سال 2009 با دستور رییس جمهور وقت، الهام علی‌یف (Iilham Aliyev) شیوه‌ی فعالیتش تغییر یافت در سال 2013 برنامه‌های خود را برای مونتاژ و تولید VSAT (ایستگاه زمینی کوچکی برای دریافت اطلاعات ماهواره‌ای با سرعت 56 کیلوبیت بر ثانیه) و گیرنده‌های ماهواره‌ای برای کاربردهای مختلفی از جمله اینترنت، تلویزیون، ناوبری و غیره اعلام کرد.
آذرکاسموس، متولی درآمدزایی از فضا
دولت آذربایجان برای ورود به عرصه‌ی فضایی برنامه‌ای مشابه بسیاری از کشورهای در حال توسعه را در پیش گرفته که شامل برگزاری مناقصه‌های مختلف برای خرید ماهواره از کشورهای دیگر و مدیریت و استفاده‌ی آنها توسط آذر کاسموس می‌باشد. اولین ماهواره‌ی آذربایجان با نام آذراسپیس 1 و بودجه‌ی 230 میلیون دلار طبق همین دستورالعمل توسط شرکت اوربیتال ساینسس (Orbital Sciences Corp.) برای این کشور ساخته و در سال 2013 به فضا پرتاب شد.
85 درصد بودجه‌ی ساخت آذراسپیس 1 به صورت وام از بانک واردات و صادرات آمریکا و 15 درصد از منابع دولتی تامین شده است. این ماهواره‌ی مخابراتی 3000 کیلوگرمی دارای 36 ترانسپاندر باندهای C و Ku است و در مدار geo به ماموریت می‌پردازد. این ماهواره در نهایت درآمدی بین 500 تا 600 میلیون یورو برای آذربایجان به همراه خواهد داشت.
ماهواره‌ی بعدی این کشور با نام آذراسپیس 2 قرار است در سال جاری به فضا پرتاب شود. این ماهواره‌ی ساخت شرکت SSL Space Systems/Loral)) احتمالا محموله‌ی باند Ku بزرگتری نسبت به مدل قبلی خواهد داشت و ترانسپاندر باند Ka نیز به آن اضافه خواهد شد. هزینه‌ی این ماهواره در حدود 191 میلیون دلار اعلام شده است.
آذراسپیس 2
به گفته‌ی وزلی وانگ (Wesley Wong)، مسئول فنی آذراسپیس هدف نهایی دولت این کشور برخوردار بودن از توانایی تولید ماهواره‌ی بومی و ایجاد صنعت توسعه یافته‌ی فضایی توسط آذرکاسموس (Azercosmos) می‌باشد. شرکت آذرکاسموس در سال 2010 توسط دولت آذربایجان تاسیس شد. پس از پرتاب موفق آذراسپیس1، در سال 2014 ماهواره‌ی سنجش از دور آذراسکای (Azersky) ساخت صنایع دفاع و فضای ایرباس (Airbus DS) به فضا پرتاب و اپراتوری آن به آذرکاسموس سپرده شد.
دقت تصویربرداری این ماهواره که قبل از فروش به آذرکاسموس، اسپات7 (Spot 7) نام داشت برای طیف سیاه و سفید 1.5 متر و برای طیف رنگی 6 متر می‌باشد. خرید آذراسکای برای این سازمان 157 میلیون یورو هزینه داشته که 15 درصد آن توسط دولت تامین شده است. طبق پیش‌بینی‌های انجام شده هزینه‌ی صرف شده برای این ماهواره طی 5 تا 7 سال جبران خواهد شد.
فناوری فضایی در خدمت آذری‌ها
به گفته‌ی الچین بابایف (Elchin Babayev) مدیر اجرایی بنیاد توسعه‌ی علوم ریاست جمهوری آذربایجان یکی دیگر از برنامه‌های آینده‌ی این کشور غیر از پرتاب ماهواره‌ی آذراسپیس2، ساخت یک مرکز هواشناسی فضایی است. وی افزود این مرکز مجهز به آنتن‌ها، گیرنده‌ها، مگنتومتر و ابزارهای پیشرفته‌ی دیگر خواهد بود و نقش مهی را در حوزه‌های هواشناسی فضایی، بررسی پدیده‌های سطح خورشید و تحت نظر گرفتن طوفانهای ژئومناطیسی ایفا می‌کند.
سازمان فضایی آذربایجان، پرتحرک در عرصه بین‌الملل
در سالهای اخیر، آذربایجان همکاری‌های بین‌المللی خود را در عرصه‌ی فضایی افزایش داده است. برای مثال می‌توان به همکاری این کشور با ترکیه برای ساخت ماهواره‌های مخابراتی در مقیاس میکرو و نانو، به اشتراک گذاشتن تجربیات و انجام تحقیقات مشترک اشاره کرد.
همچنین در تفاهم‌نامه‌ای که در سال 2016 بین وزرای ارتباطات دو کشور ایران و آذربایجان به امضا رسید دو کشور متعهد شدند تا ظرفیت‌های ماهواره‌ای خود را به اشتراک بگذارند و در آینده برای ساخت ماهواره همکاری کنند. ضمن اینکه کمک‌های فرانسه به این کشور که در گذشته در پرتاب ماهواره‌های آذراسپیس1 و آذراسکای وجود داشت کماکان ادامه دارد.
با گذشت 25 سال از شروع فعالیت‌های فضایی آذربایجان، دستاوردهای این کشور در این زمینه اندک به نظر می‌رسد اما باید توجه داشت که اکثر این پیشرفت‌ها در 5 سال اخیر اتفاق افتاده و با وجود سرعت قابل توجه رشد آذربایجان در زمینه صنایع فضایی می‌توان این کشور را یکی از بازیگران اصلی منطقه در آینده‌ی نه چندان دور دانست.
آذراسکای
فعالیت جدی‌تر در بازار مخابرات ماهواره‌ای با پرتاب آذراسپیس2، انجام پروژه‌های تحقیقاتی با تاسیس مرکز هواشناسی فضایی، و همکاری‌های بین‌المللی برای دستیابی به تکنولوژی ساخت ماهواره، اصلی‌ترین برنامه‌های آتی این کشور در عرصه‌ی فضایی در سالهای آتی خواهند بود.