طی چند سال اخیر نشانه‌هایی از وجود آب در سیاره مریخ مشاهده شده و دانشمندان مختلفی توانسته‌اند با استفاده از داده‌هایی که توسط سفینه‌های فضایی از سطح مریخ ارسال شده است، دریاچه‌هایی را زیر لایه‌های سطحی مریخ شناسایی کنند. با توجه به ناهمواری‌های بسیار در سطح سیاره مریخ، احتمال داده می‌شود که برخی از این ناهمواری‌ها نشانه‌هایی از وجود رودخانه و حتی دریاهایی در گذشته است.
برای بررسی بیشتر احتمال وجود حیات و شناخت شرایط این سیاره گفت‌وگو با عمران مرادی، پژوهشگر علوم فضایی، را در ادامه بخوانید.
- چرا فرضیه وجود حیات باستانی در سیاره مریخ مطرح شده است؟
در واقع ناهمواری‌هایی که در سطح سیاره مریخ مشاهده شده است، شباهت بسیاری به رودخانه دارد. از همین جهت فرضیه‌ای تحت عنوان وجود حیات باستانی در سیاره مریخ برای برخی از دانشمندان شکل گرفته است.
- منظور از وجود حیات باستانی در سیاره مریخ چیست؟
به اعتقاد برخی از دانشمندان شاید در گذشته سیاره مریخ میزبان حیاتی احتمالا بسیار پررونق‌تر از حیات موجود در سیاره زمین بوده است. در واقع احتمال می‌رود که در گذشته سیاره مریخ آب، جنگل و دریاهای بسیاری داشته، اما به تدریج حیات موجود در این سیاره به دلیل جو رقیق آن از بین رفته است.
جو سیاره‌های منظومه شمسی
- تفاوت جو زمین با دیگر سیاره‌ها چیست؟
به طور کلی اتمسفر زمین متعادل، جو زهره غلیظ و جو مریخ رقیق است. در واقع اگر جو سیاره‌ای مانند سیاره زهره غلیظ باشد، گرمای ناشی از خورشید در جو باقی می‌ماند و شرایط گلخانه‌ای ایجاد می‌شود. این شرایط امروزه در سیاره زمین نیز مورد بحث است؛ زیرا آلودگی می‌تواند منجر به شکل‌گیری پدیده گلخانه‌ای شود.
در همین رابطه بخوانید: خورشیدگرفتگی در مریخ چگونه است؟+ویدئو
افزایش غلظت جو به این معنا است که هنگام ورود نور خورشید به سیاره، جو گرمای خورشید را جذب خود می‌کند و به مرور زمان شرایطی گلخانه‌ای ایجاد می‌شود که این شرایط منجر به گرمایش سیاره خواهد شد. امروزه این شرایط برای سیاره زهره رخ داده و باعث شده است که اکنون به داغ‌ترین سیاره منظومه شمسی تبدیل شود.
- ویژگی‌های جو رقیق چیست؟
وقتی جو سیاره‌ای رقیق باشد، موجب می‌شود که در ابتدا تشعشعات خورشیدی به خصوص امواج فرابنفش بدون هیچ گونه تغییرات و عبور از فیلتری به سطح سیاره برسد و قطعا به موجب این مسئله حیات موجود در سیاره از بین می‌رود.
در مورد سیاره مریخ نیز این احتمال دارد که جو رقیق حاکم بر سیاره منجر به تبخیر سریع آب‌های سطحی و پراکنده شدن آن در جو شود. بنابراین ممکن است در گذشته دریاهای روی این سیاره وجود داشته باشد، اما به دلیل جو رقیق این سیاره، سامانه بارش کنترل نشده و آب موجود در سیاره نیز حفظ نشده؛ در نتیجه آب‌های سطحی به همراه حیات موجود بر سیاره مریخ از بین رفته است.
کشف حیات در مریخ
- چرا بشر به دنبال کشف حیات موجود در سیاره مریخ است؟
اطلاعات و شرایط حاکم بر سیاره مریخ باعث می‌شود که احتمال‌هایی ناشی از وجود حیاتی باستانی در سیاره مریخ مطرح شود و حتی ممکن است حیات موجود در این سیاره، پررونق‌تر از سیاره زمین باشد. بنابراین فرضیه‌های مطرح‌شده پیرامون سیاره مریخ باعث شد که انسان‌ها به خصوص سازمان‌های فضایی مانند ناسا تحقیقات بسیاری پیرامون این مسئله انجام دهند و سفینه‌های فضایی را به سطح سیاره مریخ ارسال کنند.
- هدف از ارسال سفینه‌های فضایی به سیاره مریخ چیست؟
به طور کلی سفینه‌های فضایی که به سیاره مریخ ارسال می‌شوند، دو سوژه بسیار مهم را دنبال می‌کنند. یکی از این سوژه‌ها، نشانه‌های وجود آب در این سیاره است.
در همین رابطه بخوانید: حیات فرازمینی در چه منظومه‌هایی کشف می‌شود؟
- اهمیت وجود آب در سیاره‌های دیگر چیست؟
به دلیل اینکه آب سرچشمه و عامل اصلی تشکیل حیات است، بنابراین اگر در نقطه‌ای از کیهان آب وجود داشته باشد، قطعا احتمال اینکه حیاتی مانند سیاره زمین نیز در آن نقطه شکل بگیرد، بسیار زیاد خواهد شد. به همین دلیل یکی از نشانه‌هایی که بشر برای تشخیص حیات در مریخ دنبال می‌کند، احتمال وجود آب در این سیاره است.
- آیا تاکنون بشر نشانه‌هایی از وجود آب در سیاره مریخ یافته است؟
بله. طی چند سال اخیر نشانه‌هایی از وجود آب در سیاره مریخ مشاهده شده و دانشمندان مختلفی توانسته‌اند با استفاده از داده‌هایی که توسط سفینه‌های فضایی از سطح مریخ ارسال شده است دریاچه‌هایی را زیر لایه‌های سطحی مریخ شناسایی کنند. البته این دریاچه‌ها متشکل از آب‌های شوری هستند که میزان شوری آن‌ها منجر به پایین آمدن درجه انجماد آن‌ها شده است و به همین دلیل آب موجود در سیاره مریخ می‌تواند جاری باشد.
گاهی اوقات نیز در سطح سیاره مریخ نشانه‌هایی از وجود آب‌راه‌هایی کوچک مشاهده می‌شود. معمولا این آب‌راه‌ها در مواقعی مشاهده می‌شود که فصل تابستان سیاره مریخ محسوب می‌شود و دانشمندان احتمال می‌دهند که ناشی از ذوب شدن یخ‌های سیاره مریخ است.