علم نجوم ارتباط تنگاتنگی با برخی شاخه‌های علمی دیگر به ویژه فیزیک و شیمی دارد که همین امر باعث ایجاد رشته اخترفیزیک شده است تا این علوم را با یکدیگر پیوند دهد. رشته اخترفیزیک در حقیقت شاخه‌ای از علوم فضایی است که قوانین، روش‌ها و اصول فیزیک و شیمی را برای درک جهان و جایگاه ما در آن به کار می‌گیرد و بدین ترتیب امکان مطالعه اجرام آسمانی و پدیده‌های فضایی را با استفاده از آن‌ها فراهم می‌کند.
اخترفیزیک چیست؟
علم اخترفیزیک به زبان ساده به دنبال تعیین ماهیت اجرام آسمانی است، نه موقعیت یا وضعیت حرکت آن‌ها در فضا. از جمله موضوع‌های مورد مطالعه در این علم، ستارگان، کهکشان‌ها، سیاره‌های فراخورشیدی، فضای میان ستاره‌ای و امواج کیهانی هستند. در اختر فیزیک، گسیل مواد از این اجرام در تمام قسمت‌های طیف الکترومغناطیسی بررسی می‌شود و ویژگی‌هایی مانند درخشندگی، چگالی، دما و ترکیب شیمیایی مورد پژوهش قرار می‌گیرد.
از آنجایی که اخترفیزیک موضوع بسیار گسترده‌ای است، اخترفیزیکدانان مفاهیم و روش‌های مختلفی از رشته‌های فیزیک را در تحقیقات خود به کار می‌گیرند که از آن جمله می‌توان به مکانیک کلاسیک، الکترومغناطیس، مکانیک آماری، ترمودینامیک، مکانیک کوانتومی، نسبیت، فیزیک هسته‌ای و ذرات و نیز فیزیک اتمی و مولکولی اشاره کرد.
همچنین بر اساس آنچه در وبسایت ناسا آمده است، هدف از شغل و حرفه اخترفیزیک در این آژانس فضایی کشف نحوه عملکرد جهان، چگونگی آغاز و تکامل آن و نیز جستجوی زیست فرازمینی در سیاره‌های دیگر است.
تاریخچه اختر فیزیک
پایه‌گذار اختر فیزیک نظری را می‌توان نیوتن دانست. قبل از وی، ستاره‌شناسان با استفاده از مدل‌های پیچیده ریاضی و بدون استفاده اساسی از اصول فیزیکی، وضعیت حرکت اجرام کیهانی را شرح می‌دادند. نیوتن نشان داد نظریه گرانش، همزمان هم مدار قمرها و سیاره‌ها در فضا و هم مسیر حرکت یک گلوله توپ در زمین را توضیح می‌دهد؛ در نتیجه بشر دریافت که اجرام کیهانی و زمین تابع قوانین فیزیکی یکسانی هستند.
تفاوت اخترفیزیک و کیهان‌شناسی
اخترفیزیک و کیهان شناسی اگرچه دارای مرزهای بسیار نزدیکی هستند، اما تفاوت‌هایی مشخص با یکدیگر دارند. اگر بخواهیم فرق نجوم، اختر فیزیک و کیهان‌شناسی را به بیان بسیار ساده و کوتاه بگوییم، تعاریف زیر به هر یک از آن‌ها اختصاص می‌یابد:
- اختر فیزیک نظریه‌های فیزیکی اجرام و ساختارهای کوچک تا متوسط را در جهان ارائه می‌دهد.
- نجوم به ارزیابی موقعیت، حرکت و سایر ویژگی‌های مشابه در رابطه با اجرام آسمانی می‌پردازد.
- کیهان‌شناسی بزرگترین ساختارهای کیهان و جهان را به عنوان یک مجموعه کلی پوشش می‌دهد.
این حوزه‌ها در کنار یکدیگر مانند سه عضو یک خانواده عمل کرده و مکمل یکدیگر هستند. کیهان‌شناسی زیرشاخه‌ای از اخترفیزیک بوده و اخترفیزیک نیز شاخه‌ای از نجوم است. تمرکز یک اخترشناس عمدتا روی مطالعه اجرامی مشخص در جهان مانند یک سیاره است، در حالی که یک اخترفیزیکدان بیشتر بر چگونگی پیدایش جهان و چگونگی تکامل آن متمرکز بوده و همچنین ممکن است مطالعاتی را برای شناسایی سیاره‌های قابل سکونت انجام دهد.
مطالعات و پژوهش‌های کیهان‌شناسان نیز اغلب به منشا، آینده و همچنین نحوه تکامل کیهان معطوف است.
رشته اخترفیزیک
برای اینکه بتوانید یک اختر فیزیکدان شوید، ابتدا باید در رشته فیزیک به تحصیل بپردازید و سپس تحصیلات خود را در مقاطع بالاتر تکمیل کنید. رشته اختر فیزیک را دانشجویانی انتخاب میکنند که علاقمند به گذراندن تحصیلات تکمیلی در حوزه‌های نجوم، اختر فیزیک یا یک رشته نزدیک مرتبط هستند.
مطابق برخی پیش‌بینی‌ها انتظار می‌رود نیاز به اخترفیزیکدانان از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۶ حدود ۱۴ درصد رشد داشته باشد که سریع‌تر از رشد متوسط برای اکثر مشاغل است؛ البته باید در نظر داشت تعداد افراد مورد نیاز برای این شغل نسبت به سایر مشاغل بسیار کمتر است.
رشته اخترفیزیک در آمریکا
فارغ‌التحصیلان با مدارک عالیه در نجوم و اختر فیزیک اغلب وارد حوزه‌های تحقیق و توسعه می‌شوند. آن‌ها می‌توانند آینده شغلی خود را در شرکت‌های خصوصی دنبال کنند، اما در آمریکا بهترین کارفرمایان دولتی برای ستاره‌شناسان و اختر فیزیکدانان، ناسا و وزارت دفاع ایالات متحده هستند. همچنین درآمد یک اخترفیزیکدان با کسر نرخ مالیات ۲۴ درصدی دولت این کشور حدود ۷۰ هزار دلار در سال تخمین زده می‌شود.
رشته اخترفیزیک در ایران
در حال حاضر تحصیل در رشته نجوم در ایران فقط برای داوطلبان مقطع کارشناسی ارشد ممکن است. علاقمندان به تحصیل در این رشته می‌بایست در دوره دبیرستان رشته ریاضی فیزیک را انتخاب کرده و در دانشگاه نیز می‌توانند در مقطع کارشناسی ارشد گرایش‌هایی مثل اختر فیزیک و کیهان‌شناسی را برگزینند.
بر اساس قوانین موسسه‌های آموزش عالی کشور، علاقمندان با هر مدرک کارشناسی می‌توانند رشته نجوم را در مقطع کارشناسی ارشد انتخاب کنند. در صورتی که دروس مقطع کارشناسی آن‌ها با گرایش در مقطع ارشد تفاوت زیادی داشته باشد، لازم است تعدادی از درس‌های پیش‌نیاز را بگذرانند.
باید در نظر داشت داوطلبان تحصیل در رشته نجوم می‌بایست در زمینه زبان انگلیسی، برنامه‌نویسی و استدلال منطقی توانایی مناسبی داشته باشند.
کتاب اخترفیزیک
اگر علاقمند به مطالعه کتاب‌هایی با موضوع اختر فیزیک هستید، دو کتاب «اخترفیزیک برای افراد بی‌قرار» اثر نیل دگراس تایسون و «الفبای المپیاد نجوم و اخترفیزیک» نوشته محمد بهرام‌پور را به شما توصیه می‌کنیم. برای خرید آنلاین کتاب اختر فیزیک برای افراد بی‌قرار از لینک زیر اقدام کنید.
شما عزیزان می‌توانید دیدگاه‌های خود را در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید و سوالاتتان را بپرسید؛ کارشناسان اسپاش به شما پاسخ می‌دهند.
سلام میشه اینده شغلی این رشته رو هم توضیح بدین🙏🏻؟ و میشه بگین سازمان فضایی ایران داره چیکار میکنه ؟ چرا اصلا نیست
با سلام چرا از موجودات فضایی وبشقاب پرندها به طور واقعی صحبت نمیشه همش میگن توهم ابر انعکاس نور خورشید این همه فیلم تصویر یعنی چی خودم یک برخوردی از دیدن این بشقاب پرنده داشتم واقعی ولی درتمام اخبار فقط همش حاشا میکنند به واقعیت برای من عجیب وسوال بر انگیزه حالا تا کی میخوان حقایق دنیا را وارونه جلوه نشان بدند