انفجار ستاره‌ها یکی از شگفتی‌های کیهان محسوب می‌شود و انوع مختلفی دارد که عبارتند از نواختر (نوا)، ابرنواختر (سوپرنوا) و فرانواختر (هایپرنوا). در این مقاله انفجارهای ستاره‌ای را مورد بررسی قرار داده و تفاوت آن‌ها را شرح می‌دهیم. اگر به دنبال انجام تحقیق یا نوشتن مقاله درباره ابرنواختر هستید، با ما همراه باشید.
انفجار نواختر چیست؟
نواختر انفجاری از سطح یک ستاره کوتوله سفید (هسته متراکم یک ستاره معمولی) در یک سامانه ستاره‌ای دوتایی است و زمانی رخ می‌دهد که کوتوله سفید گاز را از ستاره همراه خود جذب می‌کند؛ سپس هنگامی که گاز کافی روی سطح کوتوله سفید جمع شود، انفجار رخ می‌دهد. این سامانه برای مدت کوتاهی می‌تواند تا یک میلیون بار بیشتر از حالت عادی بدرخشد و تا زمانی که کوتوله سفید به گرفتن گاز از ستاره همراهش ادامه دهد، در فواصل منظم فوران‌های نواختر ایجاد کند.
پس اگر بخواهیم توضیحی برای معنی نواختر ارائه دهیم، باید بگوییم که نواختر به ستاره‌ای می‌گویند که در اثر انفجار، ناگهان بسیار پرنور شده و پس از مدتی به تدریج از درخشندگی آن کاسته می‌شود. حال اگر این انفجار نواختر برای یک ستاره پرجرم رخ دهد، شدت و درخشندگی بالایی خواهد داشت که به آن ابرنواختر می‌گویند.
مستند ابرنواختر
مستند جذاب «انفجار ستارگان» با دوبله فارسی شما را با انفجارهای ابرنواختری و انواع آن آشنا می‌کند. این مستند تماشایی را می‌توانید از لینک زیر تهیه کنید.
در همین رابطه بخوانید: اولین ابرنواختر در فضای بین کهکشانی رصد شد
انفجار ابرنواختر چیست؟
ابرنواختر یک انفجار ستاره‌ای شدید است که می‌تواند به روشنایی کهکشانی متشکل از میلیاردها ستاره معمولی باشد. ستاره‌شناسان ابرنواخترها را به دو گروه تقسیم می‌کنند؛ نوع اول و نوع دوم. ابرنواخترهای نوع اول زمانی تشکیل می‌شوند که یک کوتوله سفید، گاز داغ یک ستاره همراه را جذب کرده باشد.
اگر گاز کافی روی سطح کوتوله سفید انباشته شود، یک انفجار گرماهسته‌ای غیر قابل کنترل ستاره را منفجر می‌کند و چیزی باقی نمی‌گذارد. چنین ابرنواخترهایی درخشان‌ترین نوع ابرنواخترها هستند و می‌توان از آن‌ها برای اندازه‌گیری فواصل تا کهکشان‌های دیگر استفاده کرد.
ابرنواخترهای نوع دوم آخرین مرحله در تکامل ستارگان به شمار می‌روند که حداقل هشت برابر خورشید جرم دارند. چنین ستاره‌ای دیگر نمی‌تواند انرژی در هسته خود تولید کند و در نبود نیروی حاصل از این انرژی، نیروی گرانش غالب شده و موجب می‌شود هسته ستاره فروبپاشد و یک ستاره نوترونی یا سیاهچاله تشکیل دهد. در این رویداد لایه‌های بیرونی ستاره با شدت و انفجارگونه در فضا انتشار می‌یابند.
در همین رابطه بخوانید: کشف راز ابرنواختر ۹۰۰ ساله چینی
اگر چنین انفجاری بسیار شدید باشد به آن فرانواختر یا هایپرنوا (Hypernova) می‌گویند. اما فرانواختر به چه معناست و از انفجار کدام ستاره‌ها حاصل می‌شود؟
انفجار فرانواختر چیست؟
انفجار فرانواختر که گاهی آن را رُمب‌اختر (Collapsar) نیز می‌نامند، در مورد یک ستاره پرجرم با بیش از ۳۰ جرم خورشیدی رخ می‌دهد. طی چنین انفجاری، ستاره فرو پاشیده و در نتیجه سیاهچاله‌ای در حال چرخش تشکیل می‌دهد که جت‌های (فوران‌های) پرانرژی ساطع می‌کند و توسط یک قرص برافزایشی (Accretion Disk) احاطه می‌شود.
فرانواخترها قدرتمندترین انفجارهای ابرنواختری در جهان به شمار می‌روند که ۱۰ تا ۱۰۰ برابر درخشان‌تر از یک ابرنواختر معمولی هستند. این انرژی به قدری زیاد است که می‌تواند ۱۰۰ هزار خورشید را نابود سازد و یا انرژی مصرفی فعلی جهان را برای میلیاردها میلیارد سال آینده تامین کند!
فرانواخترها البته بسیار نادر هستند و دانشمندان تاکنون موارد کمی از این پدیده‌های کیهانی را رصد کرده‌اند و حتی برای طبقه‌بندی آن‌ها نیز با مشکل مواجهند. اخترشناسان در حال حاضر اطلاعات مختصری درباره فرانواخترها دارند و در تلاش برای درک چگونگی شکل‌گیری آن‌ها هستند تا دریابند چه چیز باعث می‌شود چنین انرژی زیادی تولید کنند.
در ادامه اطلاعات بیشتری در رابطه با انفجار ستاره‌ها ارائه داده و به پاسخ این سوال می‌پردازیم که ستاره‌ها نور خود را از کجا می‌گیرند.
نواختر سرخ
یک نواختر سرخ درخشان، نوعی انفجار ستاره‌ای بوده که تصور می‌شود در اثر ادغام دو ستاره ایجاد شده است. نواختران سرخ، رنگی قرمز داشته و انحنایی نورانی ایجاد می‌کنند که پس از روشنایی به آرامی محو می‌شود. نواختران سرخ به نواخترهای استاندارد که در اثر انفجار در سطح ستاره‌های کوتوله سفید رخ می‌دهند، ارتباطی ندارند.
علت نورانی بودن ستاره‌ها
بیشتر ستارگان کهکشان ما از جمله خورشید، به عنوان ستاره‌های رشته اصلی (Main Sequence) طبقه بندی می‌شوند. آن‌ها در حالت پایداری از همجوشی هسته‌ای بوده، هیدروژن را به هلیوم تبدیل کرده و اشعه ایکس تابش می‌کنند. این فرآیند موجب ساطع کردن مقدار زیادی انرژی می‌شود که ستاره را داغ نگه می‌دارد و در نتیجه آن را به شکلی درخشان می‌بینیم.
البته باید توجه داشت فاصله ستاره‌ها از زمین نیز در میزان درخششی که از نظر ما دارند، تاثیر مستقیم دارد. تنها ستاره منظومه شمسی یعنی خورشید نزدیک‌ترین ستاره به ماست، اما بسیاری از ستاره‌هایی که در آسمان شب مشاهده می‌کنیم، از آن پرنورترند. با این وجود، خورشید به دلیل فاصله کمترش با زمین برای ما نورانی‌تر به نظر می‌رسد. مدت زمانی که طول می کشد تا نور خورشید به زمین برسد چقدر است؟ کلیک کنید و این مطلب جالب را نیز بخوانید.
اکنون که متوجه شدیم ابرنواختر یعنی چه و با تفاوت فرانواختر و ابرنواختر آشنا شدیم، شما را به تماشای تصویری از یک فرانواختر دعوت می‌کنیم. این عکس مربوط به فرانواختر SN 1998bw می‌شود که در بازوی کهکشان مارپیچی ESO 184-G82 قرار دارد.
در همین رابطه بخوانید: رصد لحظات ابتدایی یک ابرنواختر برای اولین بار
امیدواریم این مطلب برای شما مفید بوده باشد. دیدگاه‌های خود را در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید و سوالات خود را بپرسید؛ کارشناسان اسپاش به شما پاسخ می‌دهند.
انرژی تاریک همان فضا است و…..
کاملا مفید وخیلی جالب البته در مقاله ای بنام نوا. و. سوپر نوا برده شده