کهکشان آندرومدا (Andromrda) نزدیک‌ترین همسایه راه شیری است. این کهکشان دورترین جرمی در آسمان محسوب می‌شود که می‌توانید آن را با چشم غیرمسلح در آسمانی بسیار تاریک و صاف ببینید. آندرومدا یک کهکشان مارپیچی زیبا است، اما واقعیتی درباره آن وجود دارد که شاید از آن آگاه نباشید؛ آندرومدا به سمت ما حرکت می‌کند و در مسیر برخورد با کهکشان راه شیری است، البته نگران نباشید! ما برای چند میلیارد سال در امان هستیم.
در ادامه مطلب به موضوع جالب توجه برخورد این دو کهکشان در آینده دور می‌پردازیم؛ با ما همراه باشید.
آندرومدا یک کهکشان مارپیچی مانند کهکشان راه شیری بوده و برآمدگی متمرکزی از ماده در وسط دارد که توسط قرصی از گاز، غبار و ستاره‌ها احاطه شده است. اگرچه آندرومدا بین ۲۵۰ میلیارد تا یک تریلیون ستاره دارد، اما کهکشان راه‌شیری پرجرم‌تر است؛ زیرا تصور می‌شود که ماده تاریک بیشتری دارد.
کهکشان آندرومدا و راه شیری
کهکشان‌های آندرومدا و راه شیری به عنوان دو کهکشان پرجرم و غالب در گروه محلی (Local Group) کهکشان‌ها حکومت می‌کنند. آندرومدا بزرگ‌ترین کهکشان در گروه کهکشان محلی است. این گروه شامل راه شیری، آندرومدا، کهکشان مثلث (Triangulum Galaxy)، ابر ماژلانی بزرگ (Large Magellanic Cloud)، ابر ماژلانی کوچک (Small Magellanic Cloud)، مسیه ۳۲ (Messier 32)، مسیه ۱۱۰ (Messier 110) و ۳۵ کهکشان کوچکتر است.
هر دو کهکشان راه شیری و آندرومدا حدود ۱۰۰ هزار سال نوری وسعت دارند و دارای جرم کافی برای ساخت میلیاردها ستاره هستند.
کهکشان مارپیچی آندرومدا چگونه شکل گرفته است؟
طبق برآورد منجمان، این کهکشان تقریبا ۱۰ میلیارد سال پیش در اثر برخورد و ادغام کهکشان‌های کوچکتر متولد شده است. برخورد شدید میان کهکشان‌های کوچکتر، دیسک آن را شکل داد و طی این برخورد، سرعت زایش ستاره در آندرومدا افزایش یافت؛ به طوری که این کهکشان به مدت حدود ۱۰۰ میلیون سال یک کهکشان فروسرخ درخشان بوده است.
کهکشان آندرومدا کجاست؟
چگونه محل کهکشان آندرومدا در آسمان شب را پیدا کنیم؟ آندرومدا (امرأه المسلسله یا کهکشان زنِ برزنجیر) با نام مسیه ۳۱ (M31) شناخته می‌شود. فاصله کهکشان آندرومدا از زمین نیز ۲/۵ میلیون سال نوری است و این جرم آسمانی در صورت فلکی آندرومدا قرار دارد. در مقیاس نجومی این فاصله چندان زیاد نیست و به همین علت هدف مناسبی برای مشاهده است. به استثنای کهکشان‌های ابر ماژلانی بزرگ (Large Magellanic Cloud) و ابر ماژلانی کوچک که از نیمکره جنوبی زمین قابل مشاهده هستند، کهکشان آندرومدا درخشان‌ترین کهکشان خارجی قابل مشاهده است.
ساکنین نیمکره شمالی زمین می‌توانند آندرومدا را در تمام طول سال ببینند، اما بیشتر مردم این کهکشان را برای اولین بار در مرداد و شهریور مشاهده می‌کنند؛ زمانی که آندرومدا به اندازه کافی در آسمان ارتفاع گرفته است و از غروب تا صبح دیده می‌شود.
موقعیت کهکشان آندرومدا در آسمان ایران
کهکشان آندرومدا در آسمان ایران چگونه قابل مشاهده است؟ در تیر و مرداد کهکشان آندرومدا ساعاتی پس از نیمه شب در میانه آسمان قابل رویت است. اواخر شهریور و اوایل مهر، کهکشان آندرومدا در هنگام غروب از نیمه شرقی آسمان همراه با صورت فلکی آندرومدا طلوع کرده، در نیمه شب به بالای سرتان می‌رسد و در آغاز سپیده‌دم در غرب آسمان قرار می‌گیرد.
در اواخر تابستان اگر از آلودگی نوری شهرها فاصله بگیرید، در یک شب بدون ماه، ممکن است به سادگی متوجه کهکشان آندرومدا در آسمان شب شوید.
این کهکشان با چشم غیرمسلح همچون لکه‌ای از ابر در آسمان دیده می‌شود. عصرهای زمستانی نیز برای تماشای کهکشان آندرومدا مناسب هستند.
برای پیدا کردن این کهکشان دو روش پیشنهاد می‌شود:
- نخست باید صورت فلکی ذات‌الکرسی (Cassiopeia) که شکلی شبیه W یا M دارد را بیابید. صورت فلکی W در شمال آسمان واقع است. اگر این صورت فلکی را پیدا کنید، ستاره آلفا ذات الکرسی (Schedar) به سوی کهکشان آندرومدا اشاره می‌کند که مانند لکه مات بیضوی شکل دیده می‌شود.
- راه دیگر پیدا کردن این کهکشان، یافتن صورت فلکی آندرومدا است. نخست، مربع بزرگ پاییز یعنی اسب بزرگ (Pegasus) را بیابید؛ پیدا کردن مربعی نسبتا بزرگ در آسمان کار سختی نیست. پرنورترین ستاره این مربع یعنی آلفا آندرومدا را در پایین پیدا کنید؛ این ستاره پرنور به صورت فلکی آندرومدا تعلق دارد.
با یک دوربین دوچشمی نجومی یا تلسکوپ آماتوری نیز به راحتی می‌توانید این جرم زیبا از داخل شهر ببینید. البته نباید انتظار داشته باشید جزئیات زیادی از این کهکشان را رویت کنید. برای مشاهده قیمت روز و خرید تلسکوپ دانش‌آموزی مناسب کلیک کنید.
به منظور یافتن آسان این کهکشان و هر جرم و صورت فلکی دیگری در آسمان می‌توانید از برنامه‌های رصد آسمان مثل Star Tracker، Star chart، Sky map، Stellarium و وبسایت heavens above استفاده کنید. برای مشاهده نقشه آسمان شب و دانلود نرم‌افزارهای مربوط کلیک کنید.
عجایب کهکشان آندرومدا
برخورد عظیم دو کهکشان
آندرومدا و راه شیری در مسیر برخوردی هستند که ساختار دو کهکشان را برای همیشه تغییر خواهد داد. این دو کهکشان با سرعت ۱۱۲ کیلومتر در ثانیه به یکدیگر نزدیک می‌شوند. ستاره‌شناسان تخمین می‌زنند که آندرومدا حدود ۴ میلیارد سال آینده با کهکشان راه شیری برخورد کرده و ادغام آن‌ها ۶ میلیارد سال دیگر به پایان می‌رسد.
تا آن زمان، خورشید به یک غول قرمز متورم تبدیل خواهد شد و سیاره‌های زمین‌سان را خواهد بلعید. بنابراین در آن زمان اثری از منظومه شمسی با شکل امروز وجود نخواهد داشت. با این حال، هجوم تازه غبار گازی، شکل‌گیری ستاره‌ها را در کهکشان جدید «میلکومدا» تقویت می‌کند.
وقتی کهکشان‌ها با هم برخورد دارند، دقیقا به یکدیگر برخورد نمی‌کنند! از آنجایی که حتی در یک کهکشان فضای بسیار بیشتری وجود دارد، کهکشان‌های در حال برخورد مانند ارواح از یکدیگر می‌گذرند! در برخورد کهکشان‌ها گرانشی که وجود دارد، باعث تغییر شکل و حتی ادغام آن‌ها به کهکشان بزرگ‌تر می‌شود.
برخورد کهکشان‌ها بخشی عادی از تکامل کیهان است. در واقع آندرومدا و کهکشان راه شیری نشانه‌هایی از برخورد با کهکشان‌های دیگر را دارند. آندرومدا دارای حلقه بزرگی از غبار در مرکز خود بوده که شکل جالبی به آن بخشیده است. ستاره‌شناسان معتقدند شاید این غبار زمانی تشکیل شده باشد که آندرومدا یک کهکشان کوچکتر را بلعیده است.
تاریخچه رصد اولیه
با توجه به اینکه کهکشان آندرومدا از جمله اجرام کیهانی است که به راحتی در آسمان پیدا می‌شود، نمی‌توان به طور قطع گفت چه کسی برای نخستین بار آن را کشف کرده است، اما اولین گزارش ثبت‌شده درباره این کهکشان به سال ۹۶۴ برمی‌گردد. عبدالرحمن صوفی، ستاره‌شناس شهیر ایرانی، نخستین کسی است که این کهکشان را با عنوان یک «ابر کوچک» در کتاب «صورالکواکب» توصیف کرد.
سپس در سال ۱۶۱۲ سیمون ماریوس (Simon Marius)، منجم آلمانی، اولین بار آن را با تلسکوپ رصد کرد. زمانی که شارل مسیه (Charles Messier)، ستاره‌شناس فرانسوی، در سال ۱۷۶۴ این جرم را تحت نام M31 در فهرست خود دسته‌بندی کرد، به اشتباه کشف آن را به ماریوس نسبت داد.
اولین عکس‌ها از کهکشان آندرومدا در سال ۱۸۸۷ توسط ایزاک رابرت (Isaac Roberts)، منجم آماتور و عکاس نجومی، در رصدخانه شخصی‌اش در شهر ساسکس (Sussex) انگستان گرفته شد.
سیاره‌های کهکشان آندرومدا
در سال ۱۹۹۹ دانشمندان پدیده‌ای از یک ریزعدسی گرانشی را در کهکشان آندرومدا رصد کردند. یکی از توضیحات مربوط به آن می‌توانست وجود سیاره‌ای با جرم ۶ برابر جرم سیاره مشتری باشد که در اطراف یک ستاره غول سرخ‌فام در حال گردش است. این پدیده که به سیاره فراکهکشانی PA-99-N2 معروف بوده، هنوز تایید نشده و از نامزدهای فهرست سیاره‌های فراکهکشانی است.
اگر این مطلب برای شما مفید بوده است، پیشنهاد می‌کنیم در مقاله دیگر ما با اسم ستاره‌های کهکشان راه شیری و بسیاری نکات جذاب دیگر درباره آن‌ها اشنا شوید.
مرسی از مطالب جالبتون
لطفا جدیدترین یافته ها از ماده تاریک رو میفرستید ؟