برترین صنایع فضایی جهان؛ مرکز ماکییف روسیه از موشک‌سازی تا توسعه ماهواره‌برهای هواپرتاب

سیروس برزو: مرکز دولتی موشکی ماکییف (The Makeyev Design Bureau- Государственный ракетный центр имени академика В.П. Макеева) در ۱۶ دسامبر ۱۹۴۷ بنا به دستور هیئت‌وزیران اتحاد شوروی بر پایه کارخانه شماره ۶۶ در شهر زلاتوست (Zlatust) به ” دفتر طراحی از ماهواره‌های دوربرد یا کارخانه شماره ۳۵۸ تغییر نام داد. بعداً در سال ۱۹۵۵، به پیشنهاد سرگئی کارالیف طراح ارشد دستگاه فضانوردی شوروی،  مدیریت این مجموعه به ویکتور پترویچ ماکییف (Viktor Petrovich Makeyev) سپرده شد. این مجموعه در دوره ریاست ماکییف به شهر نیاس (Miass) در منطقه چلیابینسک (Cheliabinsk) منتقل گردید.
تا سال 1956، دفتر طراحی زیر نظر دفتر شماره ۱ طراحی تحت رهبری کارالیف فعالیت داشت. در اواسط دهه ۱۹۵۰ این تشکیلات شروع به توسعه مستقل موشک‌های بالستیک زیردریایی آغاز کرد. از آغاز سال ۱۹۶۰ سه نسل از دستگاه‌های موشکی نیروی دریایی شوروی را طراحی کرده و ساختند که پایه اصلی نیروهای هسته‌ای استراتژیک نیروی دریایی روسیه بشمار می‌روند.
این موسسه بعد از فروپاشی شوروی در سال ۱۹۹۳به مرکز موشکی دولتی تغییر نام داد. فعالیت‌های مرکز جدید در برنامه‌های آژانس فضایی روسیه خدمت در توسعه دستگاه‌ها و تجهیزات برای اقتصاد ملی تعریف گردید که شامل مراحل مختلف توسعه برای استفاده صلح‌آمیز از موشک، با استفاده از روش‌های مختلف روی خشکی، سطح دریا یا هواپیمابر اساس نیاز مشتریان است. همچنین این مرکز در طراحی و توسعه مستقل سامانه‌های فضایی ازجمله ریز ماهواره‌برازجمله نوع کامپاس (Compass) فعالیت دارد. توانایی‌های این مرکز به‌گونه‌ای است که امکان می‌دهد دستگاه‌های کوچک ماهواره‌ای برای اهداف مختلف در کمترین زمان تولید شود.
از دیگر فعالیت‌های مرکز فوق می‌توان به طراحی و ساخت موشک‌های زیب (R-27 Zyb)، والنا (Volna)،  اشتیل (Shtil)،  روس ام.( Rus-M) و ماهواره‌برهوا-پرتاب آ.ار.ک- ک ان (Авиационно-ракетный комплекс космического назначения -АРК КН) اشاره کرد. 
معرفی محصولات این مرکز:

ماهواره‌برکامپاس
این ماهواره‌بربا همکاری انستیتوی تحقیقات الکترومغناطیسی زمینی، یونوسفر و انتشار موج رادیویی نیکولای پوشکوف وابسته به آکادمی علوم روسی (Institute of Terrestrial Magnetism،  Ionosphere and Radio Wave Propagation Nikolay Pushkov of the Russian Academy of Sciences or IZMIRAN) طراحی و ساخته‌شده است و برای پیش‌بینی زلزله بر اساس اندازه‌گیری میدان‌های الکترومغناطیسی غیرعادی زمین از فضا، اغتشاش پلاسما و پدیده‌های دیگر در یونوسفر در مناطق فعال به لحاظ‌های لرزه‌های بالای زمین کار می‌کند. کامپاس شامل یک سکوی با حجم کم کنترل ماهواره، صرفه‌جویی در انرژی، جهت‌گیری و تثبیت‌کننده، کنترل و اندازه‌گیری مسافت سنج حرارتی. مدل فنی آن در سال 2001 پرتاب شد.
در سال‌های ۲۰۰۶-۲۰۰۷ طرح ولکان کامپاس-۲ (Vulcan-Compass) باهدف آزمایش سامانه‌های این ماهواره‌برجهت نظارت بر بلایای طبیعی و غیرقابل‌پیش‌بینی راهی فضا شد. ماهواره‌برآزمایشی کامپاس-۲ که در ۲۶مه ۲۰۰۶ با ماهواره‌بردریایی تغییریافته اشتیل به مدار زمین پرتاب گردید جمعاً ۸۰ کیلوگرم وزن داشت که شامل ۲۰ کیلوگرم تجهیزات علمی بود.
ماهواره‌بربر اشتیل یکی از بالابرهای سبک محسوب می‌شود که بر اساس ماهواره‌بربربالستیک دریایی ماهواره‌بر R-29RM  طراحی‌شده است و می‌تواند ریز ماهواره‌هایی را تا وزن ۱۰۰ کیلوگرم به مدار ۵۰۰ کیلومتر با زاویه ۷۸.۹ درجه حمل کند.
تغییرات ماهواره‌بر R-29RM  داده‌شده اجازه می‌دهد به‌جای کلاهک حاوی مواد انفجاری، کلاهکی برای محافظت از ماهواره‌برقرار بگیرد. این ماهواره‌بربرمی‌تواند هم در وضعیتی که زیردریایی در زیرآب است پرتاب شود و هم در موقعیت روی آب. برای بهبود شرایط بارگیری، یک نسخه از این ماهواره‌بر بانام اشتیل۲-۱ طراحی‌شده که اجازه می‌دهد وزن محموله تا ۲۰۰ کیلوگرم افزایش یابد. استفاده از زیردریایی به‌عنوان یک سکوی پرتاب متحرک اجازه می‌دهد این ماهواره‌بردر همه‌جا و به هر مداری پرتاب شود.
در ماه ژوئیه سال ۱۹۹۸، ماهواره‌بر اشتیل توانست با موفقیت دو ماهواره‌برآلمانی تیوبست-ان «Tubsat-N» و تیوبست ان 1 «Tubsat-N1» که توسط دانشگاه فنی برلین ساخته‌شده بود را به مدار حمل کند. این ماهواره‌بربر همچنین توانست در ماه مه ۲، ریز ماهواره‌برکامپاس را در مدار قرار دهد.

ماهواره‌بر هوا-پرتاب
سیستم موشکی هوا-پرتاب به‌منظور افزایش مشارکت روسیه در بازار جهانی ایجادشده است. منظور از سیستم موشکی هوا-پرتاب راه جدیدی و نوآورانه و می‌شود گفت بسیار قابل‌اعتماد است. در این روش به‌جای سکوی پرتاب، از هواپیمای حمل‌ونقل سنگین آنتونف -۱۲۴-۱۰۰(روسلان) استفاده می‌شود. این هواپیما می‌تواند ماهواره‌بربرصد تنی پالیوت (poliot)  را به ارتفاع موردنظر برای شلیک برساند. با این روش، ماهواره‌های مدار پایین را می‌توان راحت‌تر به فضا فرستاد. نکته مهم این روش این است که امکان پرتاب ماهواره‌ها را از هر نقطه کره زمین، بدون داشتن امکانات هزینه‌بر مانند مجتمع‌های پرتابی و در عرض‌های استوایی، با هرگونه تمایل زاویه در مدار، بدون خطر سقوط طبقات سنگین موشکی، توانایی نصب ماهواره‌بر روی ماهواره‌بربردر نقطه به انتخاب مشتری را میسر می‌کند. در سال ۲۰۰۵ فرمان توسعه سیستم موشکی هوا-پرتاب توسط دولت فدراسیون روسیه در برنامه فضایی روسیه طی سال‌های ۲۰۰۶-۲۰۱۵ به شکل خودکفا و بدون کمک مالی دولت گنجانده شد.

توسعه ماهواره‌بربرروس-ام 
ازجمله دیگر فعالیت‌های مرکز دولتی موشکی آکادمیسین ماکییف همکاری در توسعه ماهواره‌بربرروس-ام طی سال‌های ۲۰۱۰ -۲۰۱۱ بود. این شرکت با دیگر شرکت‌های پیشرو در صنایع موشکی همکاری می‌کرد تا ماهواره‌بربرجدیدی طراحی شود با توانایی حمل بالا برای پرتاب در مرکز فضایی واستوچنی. این ماهواره‌بربرباید درزمینهٔ حمل ناوهای سرنشین‌دار، باربری،  قطعات و بخش‌های ایستگاه‌های مداری، همچنین حمل کاوشگران به سیارات منظومه شمسی بکار گرفته شود. در این ماهواره‌بربرباید از آخرین دستاوردهای فنی معاصر استفاده شود. طراحی و مهندسی نخستین مرحله این ماهواره‌بربربر عهده مرکز دولتی موشکی آکادمیسین ماکییف و شامل سه بلوک متحد باهم است. در هر بلوک موتور ار.د-۱۸۰(RD180V) قرار دارد که توسط شرکت هوا-فضایی انرگوماش (NPO Energomash)طراحی و ساخته‌شده است. بلوک مرحله اول برای پرتاب بارهایی به وزن 50 تن برنامه‌ریزی‌شده  است همچنین انتظار می‌رود در آینده در ساخت موشک‌هایی برای حمل محموله بیش از ۱۰۰ تن نیز بکار گرفته شوند. این مرکز توانست با موفقیت از طرح اولیه و مشخصات فنی کار خود در ماهواره‌بربرروس-ام دفاع کند.