سرنوشت همکاری‌های فضایی روسیه و اروپا زیر سایه جنگ به کجا می‌رسد؟
شراکت فضایی کشورهای اروپا با روسیه در بحبوحه جنگ اوکراین با آینده نامشخصی روبرو شده است. فضانوردان مرتبا به این موضوع اشاره کرده‌اند که زندگی در ایستگاه فضایی بین‌المللی چگونه فاصله میان ملت‌ها را از بین می‌برد. در حال حاضر نیز دو فضانورد روس و یک فضانورد اروپایی به همراه چهار فضانورد آمریکایی در ایستگاه فضایی مستقر هستند. زندگی مشترک این ۷ فضانورد، ثمره یک توافق بین‌المللی است که به دوران جنگ سرد در سال ۱۹۷۵ بازمی‌گردد.
اما بر روی زمین، ترس از یک درگیری بزرگ در اروپا با تجمع و فعالیت نیروهای روسی در مرز اوکراین، افزایش یافته است. آنتونیو گوترش (António Guterres) دبیرکل سازمان ملل متحد، این تحولات را جدی‌ترین بحران صلح و امنیت جهانی در سال‌های اخیر توصیف کرده است. با این حال وضعیت ژئوپلیتیکی جهت همکاری‌های مورد انتظار در فضا و به ویژه برنامه‌ها و ماموریت‌هایی که برای پیشبرد آن‌ها اروپا با روسیه همکاری می‌کند، چگونه می‌شود؟
۲۲ کشور اروپایی که البته اوکراین یکی از آن‌ها نیست، از طریق آژانس فضایی اروپا (ESA) در تحقیقات و اکتشافات فضایی مشارکت می‌کنند. آژانس فضایی روسیه موسوم به روسکاسموس (Roscosmos) سال‌هاست که شریک مهمی برای اروپا بوده و در برخی از برجسته‌ترین تلاش‌های اکتشاف فضایی قاره سبز نقش مهمی داشته است.
اکنون زنده نگه داشتن این پیوندها قطعا پیچیده خواهد بود؛ زیرا کشورهای اروپایی تحریم‌هایی را علیه روسیه وضع می‌کنند که نه تنها شهروندان روسیه، بلکه همه اروپایی‌ها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهند. با این وجود آیا آژانس فضایی اروپا و روسکاسموس می‌توانند به طور معمول به همکاری خود ادامه دهند؟
برای آژانس فضایی اروپا شاید بزرگترین مشکل مربوط به ماموریت مریخی رزالیند فرانکلین (Rosalind Franklin) باشد که اولین مریخ‌نورد اروپایی به شمار می‌رود. این ماموریت که ابتدا انتظار می‌رفت در سال ۲۰۱۸ راهی فضا شود، به دلیل مشکلاتی در چترهای فرود آن به تعویق افتاد و در نهایت قرار شد سپتامبر سال جاری میلادی از پایگاه فضایی بایکونور (Baikonur) در قزاقستان پرتاب شود.
رسیدن اگزومارس به این نقطه حاصل سفری طولانی و مشکل بوده است. ماموریت مورد بحث که در ابتدا یک همکاری میان آژانس فضایی اروپا و ناسا بود، در سال ۲۰۱۲ پس از کاهش بودجه ناسا توسط دولت باراک اوباما، آژانس فضایی ایالات متحده را مجبور به عقب‌نشینی از آن کرد و این همکاری پایان یافت؛ پس از آن روسیه برای توسعه آن به مشارکت با اروپا پرداخت.
روسیه علاوه بر پرتاب اگزومارس با حامل فضایی پروتون (Proton) خود، سکوی فرودی به نام کازاچوک (Kazachok) را نیز در کنار چندین ابزار علمی برای مریخ‌نورد رزالیند فرانکلین و همچنین مدارگرد TGO که اولین بخش از این ماموریت مریخی را تشکیل می‌دهد، ساخته است. اما ESA چه مواضعی در این خصوص اتخاذ کرده است؟
موضع آژانس فضایی اروپا درباره ادامه همکاری با روسیه
آژانس فضایی اروپا نیز به تازگی در بیانیه‌ای اعلام کرده است در حال حاضر همکاری های خود با روسیه در حوزه فعالیت‌های فضایی از جمله ایستگاه فضایی بین‌المللی و ماموریت به مریخ را ادامه می‌دهد. البته مدیران این آژانس با اشاره به افزایش خشونت‌ها در اوکراین اعلام کرده‌اند در صورتی که اوضاع وخیم‌تر شود، پشتیبانی‌های مذکور پایان می‌یابد.
جوزف آشباکر (Josef Aschbacher)، رئیس ESA، در این باره گفت: «ما همراه با کشورهای عضو آژانس فضایی اروپا در صورت لزوم تصمیم‌هایی می‌گیریم، اما در حال حاضر پشتیبانی از ماموریت‌ها و مشارکت با همکارانمان ادامه می‌یابد.» در هر صورت به نظر نمی‌رسد که جامعه فضایی اروپا از تنش میان روسیه و اوکراین مصون بماند و آینده صنعت فضایی در اروپا متاثر از این اتفاق در ابهام قرار گرفته است.