بیش از ده سال در جستجوی اسرار مدفون در زیر یخهای قطبی مریخ
مریم فخیمی: درنواحی قطب شمال و جنوب سیاره سرخ فام مریخ كلاهك یخی وجود دارد. اما برخلاف زمین این كلاهك یخی فقط متشكل از آب منجمد نیست، بلكه پوشیده از لایه ضخیم دیاكسید كربن منجمد است. ضخامت این دی اكسید كربن منجمد كه به “یخ خشك” نیز معروف است در فصول مختلف سال و با نوسان دما دچار تغییر میشود. اگرچه ما درك نسبتا خوبی از ویژگیهای سطحی كلاهكهای قطبی مریخ و چگونگی تعامل شیمیایی آن با دی اكسید كربن اتمسفر مریخ داریم اما درباره آنچه كه در زیر باستانیترین لایههای یخی مریخ نهفته است چیز زیادی نمیدانیم. با اینحال مدارگرد شناسایی ناسا (MRO) در سال 2006 به مریخ رسید و توانست بخشی از این اسرار را فاش كند.
یكی از ابزارهای نصب شده در این مدارگرد، رادار زیر سطحی كم عمق شاراد (SHARAD) است. این ابزار قادر است از عمق 7 متری تا 1 كیلومتری زیر سطح كلاهكهای قطبی مریخ را كاوش كند. پژوهشگران به كمك رصدهای انجام شده توسط این ابزار در طی 2000 گردش آن روی قطبین مریخ، به اطلاعات جالبی دست یافتند. اگرچه نمی توان درون این مناطق و چگونگی تغییرات یخ را در طی زمان مشاهده كرد، اما دانشمندان سیارهشناس امیدوارند تصاویر سه بُعدی از یخهای گسترده شده در قطبهای شمال و جنوب مریخ تهیه كنند تا به درك بهتری از ساختار این مناطق دست یابند. آنها امیدوارند توسط این اطلاعات بتوانند نقشه تغییرات آب و هوایی كه در طی میلیونها سال در مریخ رخ داده ترسیم كنند.
اطلاعات پنهان در این دادهها درباره ساختارهای ناشناختهای چون دهانه های برخوردی و لایههای یخی هستند، این لایههای منجمد احتمالا در دوران تغییرات آب وهوایی و در هنگام شكلگیری انحراف محوری مریخ ایجاد شده اند. همچنین به نظر میرسد دیاكسید كربن جامد، بیش از حجم مورد انتظار دركلاهك قطب جنوب مریخ محبوس است.
ناتائیل پاتزیگ دانشمند ارشد موسسه علوم سیارهای در این باره اظهار داشت: مشاهده دادههای گردآوری شده توسط شاراد كه در طی سالها دریافت شده بسیار لذت بخش است و من بخاطراینكه قرار است به یافتههای جدیدی از ویژگیهایی چون دهانههای برخوردی دست یابیم بسیار هیجان زده هستم.
در حالی كه ازدادههای لرزهای سه بُعدی و رادار زمین نفوذ برای اكتشافات ژئوفیزیك استفاده می شود، پژوهشگران برای اولین باراز دادههای سه بعدی رادار شاراد در اكتشافات ژئوفیزیكی سیارهای استفاده كردند. این ابزار تصویربردار امكاناتی فراهم آورد تا محققان به اطلاعات بیشتری از ویژگی های نواحی قطبی مریخ دست یابند.
نقشههای سه بُعدی از درون كلاهك قطبی مریخ به اكتشافات آینده و به افزایش درك ما از چگونگی تغییرات آب و هوای مریخ و تبدیل آن از سیارهای گرم و مرطوب به مكان سرد و خشك كنونی كمك خواهد كرد.
مدارگرد شناسایی مریخ (MRO – Mars Reconnaissance Orbiter) یک فضاپیمای چندمنظوره ناسا است که درمرداد 1384 برای شناسایی و اکتشاف مریخ از روی مدار، به فضا پرتاب شد و در اسفند 1386 به مدار این سیاره رسید و همچنان در حال انجام ماموریت است.