جلسه شورای عالی فضایی برای رسیدگی به حوزه فضایی بعد از گذشت نزدیک به ۱۱ سال با برپایی نمایشگاهی، دستاوردهای این حوزه را درحالی‌که بخش خصوصی فعال در این حوزه غایب این نمایشگاه بود، به رئیس جمهور معرفی کرد. به‌گفته رئیس کنسرسیوم شرکت‌های فعال در حوزه فضایی اکنون که عزم دولت سیزدهم بر توسعه صنعت فضایی بوده، بهتر است به فناوران و نوآوران این حوزه توجه داشته باشند، چرا که در دنیا بعد از یک پوست‌اندازی در این حوزه، اکنون این شرکت‌های بخش خصوصی هستند که با هزینه‌های کمتر اقدام به تسخیر فضا کرده‌اند.
به‌‌اعتقاد فعالان این عرصه، اکنون که عزم کشور به بازگشت به‌سمت فضا معطوف شده است، باید با رویکردی جدید به حضور بخش خصوصی به صنعت فضایی توجه کرد، درغیراین صورت نباید انتظار اتفاق خاصی را در این حوزه داشت.
رویکرد سنتی جایگزین رویکرد نیاز محور
حسین شهرابی، رئیس کنسرسیوم شرکت‌های فعال در حوزه فضایی، با ابراز خرسندی از برگزاری جلسه شورای عالی فضایی، می‌گوید: «از منظر دیگر این موضوع نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است، چرا که دغدغه‌هایی که ما از قبل پیش‌بینی کرده بودیم، در حال بروز و ظهور است.» وی با‌اشاره‌به دغدغه‌ها و نگرانی‌های موجود در حوزه فضایی، توضیح داد: «بعد از یک دوره بی‌مهری به صنعت فضا، بازگشت به فضا با رویکرد سنتی، نه رویکرد مورد نیاز کشور شکل گرفته است.»
در همین رابطه بخوانید:
شهرابی رویکرد سنتی صنعت فضا را توجه به بازیگران دولتی در حوزه فضایی عنوان کرد و یادآور شد: «در این رویکرد تمرکز بر بازیگران و بودجه دولتی برای دستیابی به یکسری از اهداف است. این رویکرد در زمان خودش مناسب بود و با این رویکرد کشور صاحب پرتابگر شد و توانستیم ماهواره بومی بسازیم؛ ولی در همان زمانی که ما صاحب ماهواره و پرتابگر بومی شدیم، دنیا در صنعت فضایی در حال پوست اندازی بود و شرکت‌هایی مانند اسپیس‌ایکس (SpaceX) و با فاصله چند سال شرکتی مانند شرکت آمریکایی پلنت لبز (Planet Labs) با رویکرد بازیگری جدی بخش خصوصی در حوزه فضایی شکل گرفت؛ به‌این‌معنا که در آن زمان دنیا از زیست‌بوم دولتی به زیست‌بومی خصوصی در حال مهاجرت بوده است.»
رئیس کنسرسیوم شرکت‌های دانش بنیان فعال حوزه فضایی ادامه داد: «الان که عزم کشور به بازگشت به‌سمت فضا معطوف شده، باید با این رویکرد جدید به صنعت فضایی بازگردیم و اگر بخواهیم با رویکرد گذشته به این صنعت رجوع کنیم، اتفاق خاصی نخواهد افتاد. ما طی نامهای برای رئیس جمهوری این نکته را به استحضار ایشان رسانده بودیم که اگر بخش خصوصی و مردمی شدن صنعت فضایی جدی گرفته شود، کشور می‌تواند گام‌های بزرگی بردارد و در عرصه بین‌الملل جایگاه مناسبی برای خود داشته باشد.»
برگزاری نمایشگاهی فضایی با حضور بازیگران سنتی فضا
رئیس کنسرسیوم شرکت‌های فعال در حوزه فضایی با اشاره به برگزاری نمایشگاهی از دستاوردهای فضایی در حاشیه جلسه شورای عالی فضایی، ادامه داد: «باتوجه‌به نحوه برگزاری این نمایشگاه برداشت ما از آن این است که بازیگران گذشته صنعت فضایی کشور تمایل نداشتند بازیگران جدید از بخش‌های خصوصی در این عرصه عرض اندام کنند و به‌نظر می‌رسد دست اندرکاران این نمایشگاه نخواستند اتفاقاتی که در بخش خصوصی رخ داده است، دیده شود.»
شهرابی تاکید کرد: «درصورتی‌که واقعیات و دستاوردهای بخش خصوصی در این حوزه دیده می‌شد، متوجه می‌شدند همان اقداماتی که در صنعت فضایی با منابع انسانی متعدد و زیاد انجام می‌شود، در بخش خصوصی با نیروی انسانی بسیار کمتر در حال انجام است. علاوه‌براین پروژه‌های فضایی که در بخش دولتی با اعتباراتی نزدیک به ۱۰ تا ۱۵ میلیون دلار در حال انجام است، در بخش خصوصی در حد یک تا ۲ میلیون دلار صورت می‌گیرد.» این فعال صنعت فضایی خاطرنشان کرد: «زمانی که این تفاوت‌ها با هم مقایسه می‌شود، بازیگران سنتی این حوزه احساس خطر خواهند کرد.»
شهرابی با انتقاد نسبت به نبود بخش خصوصی در این نمایشگاه، یادآور شد: «پیشنهاد می‌شود تیم رئیس جمهور نگاهشان در این صنعت به‌سمت تیم‌های نوآفرین، خلاق و جوان باشد، نه به‌سمت تیم‌های سنتی؛ درغیراین صورت کشور در این حوزه پیشرفت نخواهد کرد.» وی ادامه داد: «تصور می‌شود نمایشگاهی که در این حوزه برگزار شد و بازیگرانی که در این نمایشگاه دعوت شدند تا پیشرفت‌های این صنعت را به رئیس جمهور ارائه دهند، همگی بخش دولتی بودند و حال این سوال مطرح است که رئیس جمهور چگونه بداند کنسرسیومی از شرکت‌های دانش‌بنیان تشکیل شده است که یک ماهواره با قدرت تفکیک مکانی بهتر از ۴ متر با قیمت یک دهم بخش دولتی در زمانی به‌مراتب کمتر در دست ساخت دارد؟ پروژه‌ای که ما در مدت ۲ سال اجرا کردیم، تنها مطالعات امکان‌سنجی ماهواره مشابه آن در بخش دولتی ۳ سال طول کشیده است.»
رئیس کنسرسیوم شرکت‌های فعال در حوزه فضایی با طرح این سوال که اگر این مقایسه‌ها صورت نگیرد، رئیس جمهور از کجا باید بداند که مسیر درست در این حوزه کدام است، بیان کرد: «برداشت من این است که بازیگران سنتی که برگزاری این نمایشگاه را برعهده داشتند، تعمدا نمی‌خواستند بخش خصوصی دیده و خروجی جهشی بخش‌های خصوصی در این صنعت عرضه شود.»
انتقادهایی که به سازمان فضایی وارد است
شهرابی عنوان کرد: «قاعدتا برگزاری چنین نمایشگاهی باید با سازمان فضایی باشد، چون این سازمان دبیر شورای عالی فضایی است و اگر سازمان فضایی نیز در جریان برگزاری این نمایشگاه نبوده است، جای سوال است.»
وی با اشاره به اقدامات معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری در زمینه حمایت از شرکت‌های دانش بنیان و فناور، خاطرنشان کرد: «چند سال قبل مقام معظم رهبری در جمع نخبگان سخنرانی داشتند و ایشان به‌صراحت اعلام کردند محوریت بسیاری از این اقدامات به معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری واگذار شود و ما نیز در این مجموعه خصوصی بیشترین کمک و حمایتی که دریافت کردیم، از سوی معاونت علمی بوده است.» وی با طرح این سوال که مگر می‌شود معاونت علمی که بازیگر مهم عرصه فناوری است، در این نمایشگاه حضور نداشته باشد، ادامه داد: «اگر تعمدی در این زمینه در کار نبوده باشد، اشتباه بزرگی است.»
بازگشت به‌عقب با نادیده گرفتن فناوری‌های به‌روز
رئیس کنسرسیوم شرکت‌های فعال در حوزه فضایی به برخی از مباحث مطرح در جلسه شورای عالی فضایی اشاره کرد و افزود: «ما در این جلسه نبودیم، ولی خبرها حاکی از آن است که در این جلسه موضوع ماهواره مدار ژئو مطرح شده است. ماهواره‌های مدار ژئو بسیار مهمند، ولی به‌نظر ما درحال‌حاضر مسیر ماهواره‌های مدار لئو ظرفیت‌های بسیار زیادی دارد که اگر امروز از این ظرفیت‌ها غافل شویم، این حوزه را نیز به راحتی از دست خواهیم داد.»
وی دراین‌باره توضیح داد: «تفاوت ماهواره مدار ژئو با ماهواره‌های مدار لئو در این است که مدار ژئو مداری جاافتاده بوده و یک بازار قدیمی دارد و بازیگران خبره در آن مشغول به فعالیت هستند؛ بنابراین برای بازیگران جدید که می‌خواهند اقدامات اقتصادی در این حوزه انجام دهند، تقریبا فرصت اقتصادی وجود ندارد، ولی ماهواره‌های مدار لئو باتوجه‌به اینکه بازار آن در دنیا به‌دلیل منظومه‌های پرتعداد آن در حال شکل‌گیری است، بازار بکری دارد که بازیگران جدید در آن فرصت بیشتری دارند.»
شهرابی تاکید کرد: «بر‌این‌اساس اگر ما از ماهواره‌های مدار لئو نیز غفلت کنیم، عقب خواهیم ماند، همان‌طور که به‌دلیل غفلت از ماهواره‌های مدار ژئو عقب ماندیم.» وی با تاکید بر اینکه در مدار لئو بازیگران دولتی نمی‌توانند بازیگری کنند، عنوان کرد: «زمانی‌که در این مدار شرکت‌هایی مانند اسپیس‌ایکس و پلنت لب حضور دارند و استارت‌آپ‌های کوچک با حمایت‌های اندک بازیگران قدری می‌شوند، ما نمی‌توانیم با بازیگران سنتی گذشته در این حوزه حضور یابیم.»
شهرابی با‌اشاره‌به اعتبارات محدود دولت برای حمایت از شرکت‌ها، اظهار کرد: «این خیلی خوب است که خواست دولت در صنعت فضایی شکل گرفته است، ولی این خواست باید به زیست‌بوم مردمی و بخش خصوصی گره بخورد، زیرا در این صورت است که منابع اندک دولت در کاهش ریسک و تهییج بخش خصوصی مصرف می‌شود، ولی با رویکرد گذشته همین اعتبارات اندک به‌سمت سازمان‌های دولتی هزینه می‌شود و نهادهای دولتی نیز همواره گلایه دارند که منابع محدود است و همچنان فاصله ما برای رسیدن به نقطه ایده‌آل زیاد خواهد بود.»
رئیس کنسرسیوم شرکت‌های فعال در حوزه فضایی، در نهایت گفت: «بخش خصوصی باید در عرصه فضایی وارد شود و اگر دولت جدید بتواند این مهاجرت از بخش دولتی به بخش خصوصی را مدیریت کند، بزرگترین خدمت را به این صنعت کرده است، درغیراین صورت نباید منتظر اتفاق جدی در کشور در این صنعت باشیم.»