مرتضی براری، رئیس سازمان فضایی ایران، و سید احمد حسینی، سخنگوی گروه فضایی وزارت دفاع، با حضور در یک برنامه تلویزیونی به‌بررسی موضوع صنعت فضایی روی ریل توسعه پرداختند. رئیس سازمان فضایی کشور با بیان اینکه ماهواره‌های تصویربرداری به‌صورت روزانه دور کره زمین می‌چرخند و تمام پدیده‌های روی زمین را تصویربرداری می‌کنند، گفت: «مهمترین کاربرد آن‌ها در حل چالش‌های زیست محیطی است.»
در همین رابطه بخوانید: اولین جلسه شورای عالی فضایی پس از ۱۱ سال تشکیل شد
او بااشارهبه تولید ماهواره‌های ناوبری افزود: «این حوزه امروزه اقتصاد بزرگی دارد و توانسته است در صنعت حمل‌و‌نقل ایفای نقش کرده و نقشه راهبردی را در صنعت دریایی، هوایی و صنعت خودرو ایجاد کند، حوزه سوم ماهواره مخابراتی و تلویزیونی است که امروزه کاربردهایش برای همه مشخص است و موضوع چهارم بحث زیست انسان در فضا و اکتشافات فضایی است.»
براری ادامه داد: «درحال‌حاضر ماهواره‌های رصد زمین به‌طور روزانه تمام پدیده‌های روی زمین را مشاهده می‌کنند؛ بدین ترتیب روزانه زمین‌های کشاورزی را پایش می‌کنیم و می‌توانیم به کشاورز اطلاع بدهیم که زمین شما مثلا نیازی به سمپاشی ندارد.»
رئیس سازمان فضایی کشور بااشارهبه اینکه به‌راحتی می‌توانیم بگوییم سطح زیر کشت مثلا گندم و چغندر چقدر است، افزود: «امروزه این گزارش‌ها به مسئولین ارشد کشوری ارائه می‌شود و برای سیاست‌گذاری به ما کمک می‌کند.» او افزود: «تمام فناوری فضایی توسط متخصصین داخلی بوده است و در صنعت بالادستی و پایین دستی رصد صورت می‌گیرد. اکنون در دورانی هستیم که با کمبود منابع مدیریت آب مواجهیم و می‌توانیم از وضعیت منابع آب کشور پ چالش‌های زیست محیطی گزارش دهیم.»
براری بااشارهبه اینکه روزانه داده‌ها را دریافت و با کمک شرکت‌های دانش بنیان این داده‌ها را به خدمت تبدیل می کنیم، اظهار کرد: «یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان بیش از ۶۰ هزار هکتار زمین کشاورزی را مشاوره می‌دهد، ۱۴ میلیون هکتار زمین کشاورزی داریم، برخی از کشورهای توسعه‌یافته فقط از طریق داده‌های ماهواره‌ای توانستند بیش از ۲۰ درصد بهره‌وری را افزایش دهند.»
رئیس سازمان فضایی کشور ضمن بیان اینکه بحث داده‌های هواشناسی برای بسیاری از شغل‌ها راهبردی است، افزود: «بیش از ۴۰ استارت‌آپ در این زمینه فعالیت می‌کنند و به‌دنبال این هستیم که این زیرساخت‌ها را فراهم کنیم تا استارت‌آپ‌های زیادی در این حوزه فعال شوند.»
وی عنوان کرد: «اقتصاد ماهواره‌های تصویربرداری ۴۲.۴ میلیارد دلار بوده و ارزش افزوده‌ای که ایجاد می‌کنند بیش از ۷ برابر است، یعنی می‌تواند بیش از ۲۸۰ میلیارد دلار ارزش افزوده ایجاد کند.» براری ادامه داد: «ما یک درصد جمعیت دنیا را داریم، باید بتوانیم فرصت اشتغال ایجاد کنیم. تمام تلاشمان این است که علاوه‌بر توسعه صنعت بالادست، صنعت پایین دست به‌طور متوازن توسعه پیدا کند و در نتیجه این مهمترین دغدغه ماست.»
رئیس سازمان فضایی بااشارهبه اینکه بحث اقلیم فضا را در مجامع بین‌المللی به‌طور جد پیگیری می‌کنیم، بیان کرد: «۸۵ کیلومتر به بالا فضا اطلاق می‌شود، یعنی مرز هوا و فضا یا ۸۵ یا ۹۹ است، اما از ۸۵ به بالا فضا گفته می‌شود. ما یک زیرمدار داریم که ۸۵ تا ۲۰۰ کیلومتر است، از ۲۰۰ کیلومتر تا ۲ هزار کیلومتر مدار لئو اطلاق می‌شود و از ۲ هزار کیلومتر تا ۳۶ هزار کیلومتر مدار مئو و ژئو است.»
او بیان اینکه اینکه ۴ ماهواره امید، نوید، فجر و رصد در مدار ۳۰۰ کیلومتر قرار دارند و ما به‌سمت مدار‌های بالاتر حرکت کرده‌ایم، افزود: «سال گذشته ماهواره نور-۱ در مدار ۴۳۰ کیلومتری قرار گرفت. مهمترین برنامه ما این است که بتوانیم به مدار ۵۰۰ تا ۶۰۰ کیلومتر ماهواره تزریق کنیم. در جلسه شورای عالی فضایی مهمترین مصوبه این بود که در سریع‌ترین زمان این مدار تثبیت شود.»
رئیس سازمان فضایی کشور عنوان کرد: «در جلسه مذکور یکی از مصوبات مربوط به ماهواره‌هایی بود که باید تا سال ۱۴۰۱ در مدار قرار بگیرند.» براری بااشارهبه دستیابی به مدار ۳۶ هزار کیلومتر گفت: «کلید موفقیت و توفیق کشور در حوزه اقتصادی، نظامی و امنیتی مدار ۳۶ هزار کیلومتر است که مداری راهبردی است، با دوستان وزارت دفاع جلسه داشتم تا زمان دستیابی را کاهش دهیم، باید هم‌افزایی داشته باشیم و اعتبارات مورد نیاز انجام شود و تمام تلاش ما این است که زمان کاهش پیدا کند.»
او تصریح کرد: «حداقل تا سال ۱۴۰۴ باید پرتاب‌های تحقیقاتی شروع شود، وقتی یک بخش تصویربرداری در مدار لئو داریم که زیرساخت‌های آن فراهم است، یک ایستگاه کنترل هدایت داریم، در مدار ژئو باید زیرساخت‌ها توسعه پیدا کند و فناوری‌های مورد نیاز توسعه یابد، خیلی از فناوری‌هایی را که برای ژئو است، شروع کرده‌ایم.»
رئیس سازمان فضایی کشور گفت: «در حوزه پایگاه پرتاب طراحی‌هایمان کامل شده و به‌سرعت ساخت پایگاه پرتاب شروع خواهد شد، در پژوهشگاه فضایی بلوک انتقال مداری سامان، آزمایش‌های نهایی در حال انجام است، این بلوک انتقال مداری ماهواره را از مدار ۴۰۰ کیلومتر به مدار ۷۰۰۰ کیلومتر منتقل می‌کند.»
او عنوان کرد: «طراحی سامان-۲ نیز شروع شده است که ماهواره در مدار ۴۰۰ کیلومتر را به ۱۰ هزار کیلومتر منتقل می‌کند و سامان بعدی تا ۲۱ هزار کیلومتر و سامان-۴ در ۳۶ هزار کیلومتر خواهد بود. در این حوزه فعالیت‌هایمان را شروع کرده‌ایم، اما با‌توجه‌به تاکید رئیس جمهور قرار شد تلاش‌های بیشتری صورت گیرد و هم‌افزایی‌ها بیشتر شود. ما تلاش می‌کنیم تا در سریع‌ترین زمان به مدار ۳۶ هزار کیلومتر دست پیدا کنیم.»
تدوین برنامه ۱۰ ساله جامع فضایی کشور
براری با بیان اینکه برنامه جامع ۱۰ ساله اول فضایی داشتیم، گفت: «از سال ۱۳۹۵ برنامه‌ها به‌صورت بخشی شده است، یعنی هر دستگاهی به‌طور مستقل برنامه فضایی خود را پیش می‌برد. کشور فاقد برنامه جامع فضایی بود، در شورای عالی فضایی ۹ عضو حقوقی داریم، این ۹ عضو ارکان توسعه صنعت فضایی هستند که شامل رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، رئیس صدا و سیما، رئیس سازمان برنامه و ۶ وزیر می شود.»
رئیس سازمان فضایی کشور بااشارهبه اینکه باید این ارکان را همگرا کنیم، افزود: «در ابتدای دولت سیزدهم تاکید بر این بود که مجددا برنامه جامع فضایی تدوین شود در سه ماه گذشته برنامه تا پایان ۱۴۰۱ را با همه ارکان تدوین کردیم که در جلسه شورای عالی فضای تصویب شد و رئیس جمهور تاکید کردند برنامه ۱۰ ساله جامع فضایی تدوین شود و قرار است بحث بررسی و تصویب در اسفند امسال باشد.»
وی اظهار کرد:« برنامه جامع نقطه عطفی برای صنعت فضایی کشور است، تا پایان سال ۱۴۰۱ برنامه جامع تدوین می‌شود، بنابراین برنامه و تاریخ قرارگیری ماهواره‌ها در مدار تعیین شده و تکلیف تمام دستگاه‌ها مشخص است.» او بااشارهبه اینکه همه دارای برنامه شفاف هستند، گفت: «در جلسه شورای عالی فضایی این برنامه تصویب شد، همه شتاب می‌گیرند تا به این برنامه برسند و در نتیجه این مسئله مهمترین دستاورد ماست، موضوع سومی که رئیس جمهور تاکید داشتند این است که صنعت فضایی کاربردی شود، باید بستر را برای ورود و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی فراهم کنیم، اشتغال بسیار راهبردی است، در حوزه نیروی متخصص ما در منطقه اول هستیم و در دنیا رتبه ۱۱ تا ۱۳ را داریم. دانشگاه‌های ممتاز در عرصه فضایی ورود پیدا کردند و متخصصان بسیار ارزشمندی در این صنعت وجود دارد.»
رئیس سازمان فضایی کشور با بیان اینکه بستر اشتغال باعث می‌شود تا دوباره بتوانیم نیروی متخصص بیشتری را در دانشگاه‌ها آموزش دهیم، گفت: «ما در عصر تجاری فضا هستیم، فضا به زیرساخت راهبردی بسیاری از خدمات تبدیل شده است، منظومه‌های ماهواره‌ای توسط کشورهای آمریکا و چین به‌شدت توسعه پیدا کرده‌اند و یکسری فناوری نوظهور ایجاد شده است. زیرساخت این‌ها به‌سمت فضا تغییر پیدا می‌کند، یعنی این موضوع عملا کل اقتصاد بخش مذکور را جذب می‌کند.»
براری افزود: «همه فناوری‌های نوظهور نیاز به زیرساخت مشخص دارند و آن‌ها به‌دنبال این هستند تا زیرساخت فناوری‌های جدید را کسب کنند. وقتی منظومه‌های ماهواره‌ای را نگاه می‌کنید، می‌بینید آن کشورها برخلاف معاهدات سازمان ملل به‌دنبال نظامی‌سازی فضا هستند و سامانه‌های نظامی را به‌مدارهای فضایی منتقل می‌کنند که برخلاف معاهدات بین‌المللی است.»
وی ادامه داد: «یکی از مصوبات جلسه شورای عالی فضایی بحث دیپلماسی فضایی است که کشورهای توسعه‌یافته به‌شدت به‌دنبال محدود کردن دسترسی کشورها به فضا هستند. هرجا عرصه اقتدار باشد آن‌ها این محدودیت‌ها را ایجاد می‌کنند، باید تلاش کنیم با حضور موثر در مجامع بین‌المللی جلوی محدودسازی کشورها به دسترسی فضا را بگیریم.»
۲۰ درصد کشورها ماهواره‌بر بومی دارند
در ادامه سخنگوی گروه فضایی وزارت دفاع گفت: «حدود ۵۰ کشور خودشان سازنده ماهواره هستند و از این تعداد ۱۰ کشور هستند که توانایی پرتاب هم دارند. عمده اقتصاد در پایین دست است، یعنی اپراتور‌ها کاربری‌های متفاوتی در حوزه‌های سنجشی، ناوبری و مخابراتی دارند.»
سید احمد حسینی بااشارهبه اینکه در دنیا ۱۰۰ کشور در فضا ماهواره دارند، افزود: «بالادست، صنایعی می‌شود که اگر بخواهیم دسته‌بندی کنیم می‌توان به ماهواره و ماهواره‌بر اشاره کرد و ایستگاه‌های زمینی با ماهواره ارتباط پیدا می‌کنند.»
او با عنوان اینکه نقطه کلیدی و گلوگاهی صنعت فضایی بحث پرتاب و ماهواره‌بر است، گفت: «هر چه در حوزه‌های دیگر کار کنیم اگر نتوانیم پرتاب را انجام دهیم عملا همه فعالیت‌های دیگر ابتر خواهد ماند. کشورهای دیگر ممکن است جزو راهبردهایشان نباشد که ماهواره‌بر بومی داشته باشند.»
حسینی بااشارهبه اینکه مرحله تحقیقاتی ماهواره‌بر نقش اساسی دارد و اگر آن را تثبیت نکنیم همه فعالیت‌های دیگر ابتر می‌ماند، گفت: «در کشور خودمان این تمرکز از اوایل دهه ۸۰ ایجاد شده است و با توجه به فناوری‌هایی که توسعه داده شده بود در مجموعه وزارت دفاع توانستیم اثبات قابلیت کنیم تا با‌توجه‌به توانمندی بومی، پرتاب را انجام دهیم.»
وی اظهار کرد: «پروژه سفیر تعریف شد و در بازه زمانی کوتاه به نتیجه رسیدیم و بهمن سال ۱۳۸۷ اولین ماهواره بومی خودمان را در مدار قرار دادیم. ماهواره امید و ماهواره‌بر سفیر به مدار رفتند، بعد از آن چهار ماهواره دیگر را در مدار قرار دادیم و تعدادی پرتاب تحقیقاتی داشتیم.»
حسینی با بیان اینکه غربی‌ها با پیشرفت ما مخالف هستند، افزود: «ماهواره‌بری مانند سیمرغ در پایگاه پرتاب شناخته شده که تحت رصد است، همه‌جای دنیا پایگاه‌های فضایی شناسنامه‌دار هستند، طول و عرض جغرافیایی آن‌ها مشخص بوده و فعالیت‌هایشان آشکار است.»
او با بیان اینکه ماهواره‌بر مجموعه‌ای است که مونتاژ آن به‌صورت مراحل مجزا در پایگاه اتفاق می‌افتد، عنوان کرد: «شارژ عمودی داریم که هیچ جای دنیا از این نوع وسایل پرتاب برای مباحث جنگی استفاده نمی‌شود.» به‌گفته حسینی، قطعا کارشناسان فنی بی‌طرف دنیا صحه‌گذاری کردند که برنامه فضایی برنامه‌ای صلح آمیز است و به‌دنبال توسعه فناوری و توسعه علمی است.