عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، از رئیس جمهور درخواست کرد جلسات شورا عالی فضایی برگزار شود. سعید قربانی، مدیرکل دبیرخانه شورای عالی فضایی، ضمن اعلام این مطلب از آماده شدن مقدمات برگزاری این جلسات خبر داد و گفت: «انتخاب ۳ عضو حقیقی متخصص و صاحبنظر در شورای عالی فضایی در شرف تصمیم‌گیری است و با پیشنهاد سازمان فضایی ایران، از سوی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، افرادی به رئیس جمهور پیشنهاد شده‌اند که با تصمیم ایشان احکام این اعضا صادر خواهد شد.»
وی با بیان اینکه این شورا ملزومات و اولویت‌های کلان مسائل راهبردی فضایی کشور را تصمیم‌گیری و تصویب می‌کند، اظهار داشت: «البته ذیل شورای عالی فضایی، یک کمیسیون راهبردی با ۱۲ عضو در سطح معاون وزیر حضور دارند و مسائلی که قرار است به‌عنوان مسائل کلیدی و راهبردی تصویب و ابلاغ شود در این کمیسیون به‌بحث گذاشته شده، تصمیم‌سازی می‌شوند و پس از آن به صحن شورا می‌روند.»
قربانی ادامه داد: «ذیل این کمیسیون راهبردی نیز کارگروه‌های تخصصی و علمی فعال هستند که به‌تناسب طرح موضوع از کمیسیون یا شورای عالی فضایی، به کار کارشناسی می‌پردازندد؛ بدین معنی که مباحث مربوط به تمامی دستگاه‌های حاکمیتی و غیرحاکمیتی اعم از سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی که با کارکرد خدمات فضاپایه و مبتنی‌بر داده‌های ماهواره‌ای در ارتباط هستند و تصاویر ماهواره‌ای و پردازش و تفسیر آن‌ها به ایفای مسئولیت آن‌ها کمک می‌کند، در این کارگروه‌ها پیگیری می‌شود.»
مدیرکل دبیرخانه شورای عالی فضایی به تشریح دلایل و ضرورت برگزاری شورای عالی فضایی پرداخت و اظهار کرد: «فناوری فضایی اساسا یک فناوری پیشرو و پیشگام بوده و هر کشوری که به این فناوری دسترسی داشته و یا دسترسی پیدا کرده است، جزو کشورهای مقتدر در علم و فناوری محسوب می‌شود. به‌هرحال کشور ما نیز حائز رتبه یازدهم در جهان بوده و در منطقه خاورمیانه نیز از نظر دانش و فناوری فضایی رتبه اول را داشته است.»
اهمیت شورای عالی فضایی
به‌گفته کارشناسان جایگاه یازدهم ایران در میان کشورهای جهان از نظر دستیابی به چرخه کامل فناوری فضایی و رتبه اول کشورمان در منطقه از حیث دستیابی به دانش فضایی دیگر جایگاه محکمی نیست و به دلیل نبود سیاستگذاری و راهبرد مناسب کشورمان در کنار سرعت پرشتاب کشورها در عرصه فناوری فضایی، از دست رفتن این پیشتازی قابل تصور است.
مدتهاست که به‌دلیل عدم برگزاری و تشکیل جلسات شورای عالی فضایی که بالاترین نهاد سیاستگذاری در این عرصه به‌شمار می‌رود، سیاستگذاری شفاف و برنامه راهبردی مشخصی در حوزه فناوری فضایی تدوین و پیگیری نمی‌شود و دولت‌های پیشین برنامه مدون و مشخصی را برای ارتقا و یا حتی تثبیت جایگاه ایران در عرصه فناوری فضایی، پیش نبرده اند.
طبق مصوبه هیات وزیران، شورای عالی فضایی برای سیاستگذاری استفاده از فناوری‌های فضایی و ایجاد هماهنگی‌های لازم میان تمامی دستگاه‌های ذی‌ربط، باید حداقل ۲ بار در سال به ریاست رئیس جمهور تشکیل شود.
اما با گذشت بیش از ۱۶ سال از زمان ایجاد شورای عالی فضایی، تشکیل جلسات آن، آنطور که باید جدی و مهم پیگیری نشد و به‌همین‌دلیل با‌وجودی‌که باید طی این سال‌ها حداقل ۳۲ بار تشکیل جلسه می‌داد، فقط ۳ بار تشکیل شده است. شواهد حاکی از آن است که دولت‌های دهم و یازدهم و دوازدهم این شورا را جدی نگرفته و به وظایف قانونی خود برای برگزاری جلسات آن عمل نکرده‌اند.
مطابق با مواد مندرج در اساسنامه این شورا، سیاستگذاری برای استفاده از فناوری‌های فضایی در بخش‌های امنیتی و استفاده صلح‌آمیز از فضای‌ماورای جو، سیاستگذاری ساخت، پرتاب و استفاده از ماهواره‌های ملی تحقیقاتی در چارچوب سیاست‌های کلی نظام با رعایت قوانین و مقررات کشور، ایجاد هماهنگی لازم میان کلیه دستگاه‌های ذی‌ربط، ارائه پیشنهاد و تدوین برنامه‌های بلندمدت و میان‌مدت مربوط به امور فضایی به دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی و غیردولتی برای طی مراحل قانونی، تصویب برنامه‌های بلندمدت و میان‌مدت در بخش فضایی کشور، هدایت و حمایت از فعالیت‌های بخش خصوصی و تعاونی در امر استفاده بهینه از فضا و ارائه پیشنهاد در خصوص خط مشی همکاریهای منطقه‌ای و بین‌المللی در مسائل فضایی و نیز تعیین مواضع دولت جمهوری اسلامی ایران در مجامع بین‌المللی از وظایف و دلایل ایجاد شورای عالی فضایی است که به‌دلیل عدم برگزاری جلسات آن، طی سال‌های اخیر شاهد عملیاتی شدن و تحقق این وظایف نبوده‌ایم.
بازخوانی اظهارات زارع‌پور از «قصه پرغصه فناوری فضایی»
با وجودی که اهمیت توسعه فناوری فضایی به‌ویژه ساخت و پرتاب ماهواره‌های عملیاتی تحت مدیریت جمهوری اسلامی، بارها در دولت‌های قبل مورد تاکید مسئولان وقت قرار گرفت و هر یک به‌نوعی بر اجرای برنامه‌های بلندمدت در این حوزه و تثبیت جایگاه فضایی ایران تاکید داشتند، شواهد نشان می‌دهد طی این سال‌ها کشورمان در عرصه فناوری فضایی نه‌تنها رشدی نداشته بلکه باتوجهبه توسعه پرشتاب سایر کشورها دچار عقب ماندگی است.
بااینحال با روی کار آمدن دولت سیزدهم، یکی از برنامه‌های مورد توجه عیسی زارع‌پور «شتابدهی رشد صنعت فضایی» عنوان شده است. وی در جلسه اخذ رای اعتماد از نمایندگان مجلس از حوزه فضایی با عنوان «حوزه پر غصه صنعت فضایی» یاد کرد و گفت: «صنعت فضایی یکی از ۳ صنعت اقتدارساز برای کشورهاست، اما متاسفانه در طول چندسال اخیر به‌دلیل نگاه سیاست‌زده‌ای که حل مشکلات کشور را در بیرون از مرزها جستجو می‌کرد، این صنعت به محاق رفته و متاسفانه ظرفیت‌های آن رو به افول است.»
زارع‌پور اضافه کرد: «ملت هنوز خاطره خوش پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره‌های ایرانی را با پرتابگرهای داخلی در دهه هشتاد به یاد دارند، اما متاسفانه این روند شتابان طی سالیان اخیر متوقف یا بلکه برعکس شد؛ به‌گونه‌ای که بسیاری از ظرفیت‌های ما آسیب جدی دیدند.»
وزیر ارتباطات تاکید کرد: «اگر روند شتابان دهه هشتاد ادامه پیدا می‌کرد، امروز ما صاحب منظومه‌های ماهواره برای دسترسی به شبکه‌های جهانی بودیم و دغدغه و نگرانی در این فضا نداشتیم. با بهره‌گیری از ظرفیت نخبگان و جوانان و با سیاست‌های تحولی دولت سیزدهم، حوزه فضایی را به ریل شتابان تحول خودش برمی‌گردانیم. از همین تریبون از همه دانشمندان، نخبگان و فعالان عرصه ماهواره، ماهواره‌بر، حامل‌ها و خدمات فضایی می‌خواهم دوباره لباس رزم علمی برتن کنند تا جمهوری اسلامی ایران را به قدرت جهانی در این حوزه تبدیل کنیم.»
راهکارهای زارع پور برای شتابدهی رشد صنعت فضایی
زارع‌پور در برنامه پیشنهادی که برای تصدی وزارت ارتباطات اعلام کرد یکی از سرفصل‌های رسیدن به ایرانی هوشمند در تراز انقلاب اسلامی در افق ۱۴۰۴ را «رشد صنعت فضایی» برشمرد. این برنامه به روند تاریخی رویکرد کشور در عرصه فناوری فضایی اشاره دارد که تا سال ۱۳۸۳ نگاه به تامین از بیرون کشور با تلاش برای خرید ماهواره زهره از سازندگان مختلف و نهایتا انعقاد قرارداد با روسیه بود و با کارشکنی تامین‌کنندگان غربی به‌همراه بدعهدی روسیه روبرو شد.
مطابق آنچه در این برنامه آمده است کشور از سال ۱۳۸۵ با تدوین برنامه ده ساله در دو بخش توسعه ماهواره و توسعه حامل فضایی رویکرد خود را به اتکا به توان داخلی در کنار تامین نیاز فوری از خارج تغییر داد. این برنامه‌ها هرچند نه به‌طور کامل ولی تا سال ۱۳۹۳ ادامه داشت و موفقیت‌های شگفت‌آوری همچون قرار دادن ماهواره در مدار با ماهواره‌بر سفیر، نقطه پایان حمایت جدی دولت از اجرای آن‌ها بود.
اما با شروع دولت یازدهم و امیدهای مسئولین این دولت، رویکردهای خرید از خارج تقویت شد و مذاکراتی با طرف‌های روسی و فرانسوی صورت پذیرفت که متاسفانه در این مسیر نگاه توسعه تمامی زنجیره ارزش به‌صورت همزمان، مورد توجه واقع نشد و حتی مورد بی‌اعتنایی قرار گرفت. بسیاری از متخصصین و مدیران موفق سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۳ دیگر در این حوزه اشتغال نداشتند.
این موضوع باعث عدم موفقیت در بسیاری از فعالیت‌های فضایی کشور از سال ۱۳۹۳ تاکنون شده است. اما می‌توان ادعا کرد که با برنامه‌ریزی صحیح و استفاده از ظرفیت‌های موجود فنی، علمی و انسانی و مشارکت دادن بخش خصوصی در این عرصه، می‌توان صنعت فضایی کشور را مانند صنعت هسته‌ای به نقطه غرور انگیزی برای ارائه خدمات فراگیر، ارزان و با فناوری بالا تبدیل نمود.
در این برنامه اهداف کمی در افق ۱۴۰۴ به افزایش توان داخلی فناوری ساخت ماهواره‌های سنجشی، مخابراتی مدار بالا به‌میزان ۸۰ درصد، خرید/ساخت و بهره‌برداری ۳ ماهواره مخابراتی و سنجش از دور، ارائه ۱۵ خدمت نوین و با ارزش افزوده فضایی، ساخت ماهواره سنجش از دور با قدرت تفکیک مکانی زیر ۱۰ متر، ساخت یک ماهواره عملیاتی مخابراتی و قراردادن آن در مدار و ایجاد حداقل یک اپراتور ماهواره مخابراتی تاکید شده است.
مطابق با مواردی که در این برنامه به آن اشاره شده است، در اثر رشد فزاینده فناوری‌های فضایی در جهان و محدودیت کشور در دستیابی به توان تجاری در این حوزه، یکی از تهدیدهایی که متوجه کشور خواهد شد پایان دوره عملیاتی ظرفیت‌های مخابراتی فضایی کشور تا سال ۲۰۳۰ (سه ترانسپاندر ماهواره بدر) و بروز محدودیت‌های جدی برای پخش تلویزیونی و خدمات بانکی کشور است. تسخیر بازارهای منطقه و فضای فرکانسی پیرامونی توسط کشورهای همسایه (عربستان، امارات و ترکیه) در حوزه فضایی به‌دلیل عدم حضور فعال ایران، از دیگر تهدیدها عنوان شده است.
وزیر ارتباطات در این برنامه، یکی از راهبردهای مدنظر را ارتقای جایگاه سازمان فضایی کشور عنوان کرده و قول تشکیل جلسات شورای عالی فضایی را با ریاست رئیس جمهور داده است. وی همچنین مهر امسال در جریان بازدید از سازمان فضایی و پژوهشگاه فضایی ایران و دیدار با مدیران و محققان عرصه فناوری فضایی کشور، بر اراده دولت سیزدهم در خصوص توسعه صنعت فضایی و بازنگری برنامه ۱۰ ساله فضایی تاکید کرد و وعده داد این دولت جلسه شورای عالی فضایی را برگزار می‌کند.
چرا شورای عالی فضایی باید تشکیل شود؟
قربانی ضرورت تشکیل شورای عالی فضایی را باتوجهبه اهداف چشم‌انداز و برنامه‌های توسعه‌ای کشور در حوزه فناوری فضایی تشریح می‌کند. وی با بیان اینکه اراده جدی جمهوری اسلامی ایران برای پیگیری برنامه‌های توسعه‌ای فضایی به اوایل دهه ۱۳۸۰ بازمی‌گردد، گفت: «در آن زمان باتوجهبه مباحث مطالعاتی که از قبل انجام شده بود، حاکمیت به این فکر افتاد تا برای پیشبرد مسائل فضایی، ساختار و تشکیلاتی ایجاد شود و از‌این‌رو بر اساس ماده ۹ قانون وظایف و اختیارات وزارت ارتباطات، تشکیل شورای عالی فضایی و تحقق اهداف آن و نیز تشکیل سازمان فضایی ایران و برنامه‌های مدنظر برای توسعه فضایی در محدوده اختیارات وزارت ارتباطات دیده شد.
قربانی با اشاره به ترکیب شورای عالی فضایی که ریاست آن برعهده رئیس جمهور است و وزرای ارتباطات، امور خارجه، صمت، راه و شهرسازی، علوم و دفاع اعضای حقوقی این شورا را تشکیل می‌دهند، افزود: «در این ترکیب رئیس سازمان فضایی دبیری شورای عالی فضایی را عهده‌دار است و ۳ متخصص و دانشمند حوزه فضایی نیز از سوی وزیر ارتباطات و بنا به پیشنهاد رئیس سازمان فضایی و به‌حکم رئیس جمهور به‌عنوان اعضای حقیقی در جلسات این شورا عضویت خواهند داشت.
عقب‌ماندگی کشور در سطح مدیریت راهبردی حوزه فضا
قربانی با تاکید بر اینکه کشورهای مختلف برای توسعه صنعت فضایی خود به‌سرعت و پرشتاب در حال سبقت هستند، ادامه داد: «اگرچه کشورهایی که در همسایگی ما وارد عرصه پیشتازی در موضوع‌های فناوری و خدمات کاربردی فضایی شده‌اند دارای فناوری و دانش فضایی بومی نبوده و کشورهای دیگری این فناوری را در حوزه‌های طراحی، ساخت و پرتاب ماهواره‌ها برایشان پیاده‌سازی کرده‌اند، اما باید بپذیریم که در سطح مدیریت راهبردی حوزه فضایی، دچار عقب‌ماندگی هستیم.»
وی با اشاره به اینکه کشورهایی مانند امارات، ترکیه و عربستان دارای دانش بومی و اقتدار در عرصه فضایی نیستند، خاطرنشان کرد: «حتی اگر ماهواره‌ای به‌نام این کشورها پرتاب و ثبت شود طبیعتا این اقدام توسط مشاوران خارجی برای این کشورها صورت پذیرفته است. اما در ایران دانش فضایی بومی بوده و این مساله بسیار ارزشمند است.»
قربانی ادامه داد: «اما مسئولان باید بپذیرند که در سطح مدیریت راهبردی حوزه فضایی عقب‌ماندگی داریم و این موضوع باید جبران شود. به‌همین‌دلیل ضروری است که در این دولت همت گمارده شود تا عقب‌افتادگی‌ها جبران و جلسات شورای عالی فضایی به‌طور مرتب و پیوسته تشکیل شود.»
خطر از دست دادن جایگاه فضایی ایران
وی با تاکید بر خطر از درست رفتن جایگاه کشور در حوزه فناوری فضایی، اضافه کرد: «ما باید بتوانیم هرچه سریع‌تر بلوغ چرخه کامل فناوری فضایی به‌دست‌آمده از طراحی تا ساخت و پرتاب را تثبیت کنیم.» مدیرکل دبیرخانه شورای عالی فضایی گفت: «درعین‌حال مهم است که ما بتوانیم در مدارهای لئو، مئو و ژئو ماهواره خودمان را داشته باشیم؛ این موضوع ضرورت تشکیل شورای عالی فضایی را آشکار می‌کند. در کنار آن تشکیل این شورا می‌تواند راهبردی برای پرداختن به مسائلی باشد که هم‌اکنون نیاز روز حوزه فضایی کشور است.»
قربانی با اشاره به زیست‌بوم فناوری فضایی که در حوزه بالادست به لایه‌های فناوری و در حوزه پایین دست به خدمات و کاربردها مربوط می‌شود، خاطرنشان کرد: «برای اینکه این زیست‌بوم به‌سرعت و در زمان مناسب شکل بگیرد نیاز به یک برنامه راهبردی و به‌روزرسانی اسناد بالادستی داریم.»
وی توضیح داد: «برنامه راهبردی ۱۰ ساله فناوری فضایی که مربوط به سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵ بوده، طی شده است. برنامه راهبردی دیگری نیز پس از آن ترسیم شد و هم‌اکنون نیاز به به‌روزسازی اسناد بالادستی و تشخیص و تصمیم‌گیری در مورد الزام‌ها و اولویت‌های شتاب‌دهنده برای تثبیت بلوغ فضایی، ضروری است. بنابراین نیاز است که جلسات شورای عالی فضایی شکل بگیرد، نیازمندی‌ها و اولویت‌ها بررسی شده و تصمیم‌های لازم گرفته شود تا متولیان وظایف خود را پرشتاب پیش ببرند.»
سند جامع هوافضا نیازمند بازنگری
این مقام مسئول در سازمان فضایی ایران با اشاره به اسناد مرتبط با مدیریت راهبردی و سیاستگذاری در برنامه‌های ۱۰ ساله فضایی گفت: «سند جامع هوافضا نخستین سندی بود که در این حوزه توسط مرجع بالادستی (شورای عالی انقلاب فرهنگی) در سال‌های قبل تصویب و سپس جهت ارزیابی و بررسی پیشرفت به معاونت علمی رئیس جمهور تفویض شد. هم‌اکنون نیز برنامه‌های فناوری فضایی به‌همان سیاق و بر اساس مصوبه‌های قبلی معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور پیش می‌رود و لازم است که در مورد آن‌ها بازنگری شده و در صورت نیاز تصویب مجدد شود.»
وی سند جامع هوافضا را سندی غنی و باکفایت در زمان خود و با چشم‌انداز بلند مدت عنوان کرد و افزود: «بالاخره اقتضائات به‌سرعت در دست تغییر است و شاید امروز کشور ما نیاز داشته باشد که توجه‌های چندگانه جدی به همه ابعاد زیست‌بوم فضایی داشته باشد. هم‌اکنون در لایه پایین دست فضایی که مربوط به لایه خدمات کاربردی می‌شود مسائلی مانند حوزه ناوبری، کشاورزی، مدیریت پهنه‌های آبی، خدمات حوزه هواشناسی، بحران و مخاطرات طبیعی بسیار مهم و حائز اهمیت است و باید به آن‌ها توجه جدی شود.»
قربانی با اشاره به اینکه تعداد قابل‌توجهی استاد، دانشجو و فارغ‌التحصیل رشته‌های مرتبط فضایی در کشور وجود دارد که باید به آن‌ها در کنار مهارت و کارآفرینی برای توسعه پلتفرم‌های مرتبط با داده‌های ماهواره‌ای، امید و انگیزه فعالیت داد، تصریح کرد: «این متخصصان می‌توانند خدمات مبتنی‌بر سامانه‌هایی را که از داده‌های ماهواره‌ای استفاده می‌کنند، ایجاد کرده و برای آحاد کاربران از جمله شهروندان، کسب‌و‌کارها و دولت و حاکمیت، خدمات دارای ارزش و مطلوبیت ایجاد کنند.»
مدیرکل دبیرخانه شورای عالی فضایی با تاکید بر اینکه توسعه و تثبیت بازار فناوری فضایی اقتصاد کشور را شکوفا می‌کند، گفت: «تمامی این اهداف مستلزم تشکیل شورای عالی فضایی و سیاستگذاری کلان در حوزه بالادست و پایین دست فناوری فضایی است.»
ضرورت تشکیل شورای عالی فضایی تبیین شود
وی با اشاره به نزدیک شدن به برنامه هفتم توسعه و لزوم پرداختن این برنامه به زیربخش فناوری فضایی به‌عنوان یکی از ارکان توسعه کشور، افزود: «متاسفانه جلسات شورای عالی فضایی در چندین سال گذشته اصلا برگزار نشده و بااینحال امیدواریم در دولت جدید ضرورت تشکیل این شورا برای مسئولان بیشتر تبیین شود.»
قربانی بر ضرورت ترویج فناوری فضایی و خدمات کاربردی فضاپایه در کشور تاکید کرد و با اشاره به برگزاری بیش از ۲۲۹ رویداد مرتبط با هفته جهانی فضا در مهر امسال که تمام دستگاه‌های مرتبط، دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها، پژوهش‌سراها، استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان و گروه‌های تخصصی در آن مشارکت داشتند، گفت: «ما جزو ۳ کشور اول در برگزاری برنامه‌های ترویجی فضایی هستیم و معتقدیم که اگر در حوزه ترویج خدمات کاربردی فضاپایه تلاش کرده و آگاهی عمومی را بالا ببریم، این آگاهی می‌تواند منجر به مطالبه و حمایت عمومی در این حوزه شود.»
وی گفت: «زمانی زیرساخت‌های ثابت و زمینی پیشران حوزه ارتباطات محسوب می‌شدند و پس از آن این پیشرانی به زیرساخت‌های هوایی و پرتابل منتقل شد. با شرایط فعلی به‌نظر می‌رسد دیری نخواهد پایید که زیرساخت‌های پیشران ارتباطات به حوزه فضا و ماهواره منتقل شوند، چرا که فناوری فضایی مزایایی از جمله زمان ارائه بهینه خدمات، قیمت مناسب و خدمات متنوع و مطلوب دارد و در‌صورتی‌که این آگاهی‌ها بالا برود و تبدیل به مطالبه شود، نقش‌آفرینان این حوزه ملزم خواهند شد از چرخه جهانی عقب نیافتند و ما شاهد یک شکوفایی اقتصادی و اشتغال‌زایی بسیار خوب مبتنی‌بر فناوری فضایی باشیم.»
۱۰ اولویت زمین‌مانده برای توسعه فناوری فضایی
با‌این‌وجود به نظر می‌رسد تنها راهکار شتابدهی به رشد صنعت فضایی و بازیابی جایگاه گذشته، تشکیل هرچه سریع‌تر جلسات شورای عالی فضایی در جهت سیاستگذاری به‌منظور پیشبرد برنامه‌ها و اولویت‌بخشی به برنامه‌های زمین‌مانده از دولت‌های قبل است.
مهمترین این اولویت‌ها را می‌توان در این موارد دسته‌بندی کرد؛ تشکیل سریع جلسه شورای عالی فضایی، بازنگری سند هوافضا و برنامه ۱۰ ساله دوم فناوری فضایی، تدوین اولویت‌های کلان مسائل راهبردی فضایی کشور، ارتقای زیرساخت‌های ارتباطات ماهواره‌ای، تثبیت بلوغ چرخه کامل فناوری فضایی با قراردادن ماهواره عملیاتی در مدار، افزایش توان داخلی فناوری ساخت ماهواره‌های سنجشی و مخابراتی مدار بالا، مشارکت دادن بخش خصوصی و استفاده از ظرفیت‌های علمی و انسانی در عرصه فضا، قراردادن ماهواره در مدارهای لئو، مئو و ژئو، سیاستگذاری کلان در حوزه بالادست و پایین دست فناوری فضایی و همچنین ترویج فناوری فضایی و خدمات کاربردی فضاپایه.
