آیا فناوری فضایی ایران از کما خارج می شود؟
برنامه گفتگو محور و چالشی ثریابا موضوع «بررسی آینده صنعت فضایی ایران» چندی پیش به روی آنتن شبکه یک سیما رفت. در این برنامه با حضور مرتضی براری، رئیس سازمان فضایی ایران، و ارتباط زنده با محمد مهدینژاد نوری، استاد دانشگاه و مشاور ستاد نقشه جامع علمی کشور، و ارائه نوید مقصودی، کارشناس ارشد هوا فضا، محسن مقصودی، مجری ـ کارشناس و داریوش چیوایی، مجری دوم، به این دستاورد مهم انقلاب اسلامی ایران و آخرین وضعیت آن پرداخته شد.
در ابتدای برنامه، مقصودی پرسید چرا سه سال است که در روز فناوری فضایی خبر خوشی از پرتاب ماهوارهها یا کاوشگرها نمیشنویم در حالیکه قبلا ًمردم عادت داشتند در این روز خبر خوش فضایی بشنوند. علت این رکود سنگین چیست؟
براری با اشاره به برنامه فضایی جمهوری اسلامی ایران گفت:«ما برنامه ده سالهای را در این باره طی کردهایم و هدفمان این بود جزو معدود کشورهای دارای چرخه کامل فناوری فضایی شویم که این هدف محقق شده است. بخش دوم برنامه این بود که عضو باشگاه کشورهای دارای فناوری فضایی شویم.
در ده سال گذشته توانستیم نیروی متخصص در این عرصه را تربیت کنیم و رتبه اول علمی منطقه و جایگاه پانزدهم علمی دنیا را به دست آوریم. در ده سال اخیر نهادسازی، توسعه زیرساختها و آزمایشگاهها و فناوری انجام شده است و فناوریهای زیادی محقق شدهاند».
رئیس سازمان فضایی کشور پیرامون نوع ماهوارهها توضیح داد:«در ده سال اول سطح ماهوارههایمان بیشتر آزمایشگاهی و تحقیقاتی و در ده سال دوم مهمترین هدفمان گذر از ماهوارههای آزمایشگاهی و تحقیقاتی به ماهوارههای عملیاتی و در مدار عملیاتی بوده است. تلاشمان این است که از مدار ۲۵۰کیلومتری به مدار ۵۰۰الی ۱۰۰۰کیلومتری برسیم».
وی اضافه کرد:«ماهوارههای پیام و ظفر که مورد اخیر سال آینده تکمیل میشود عملیاتی هستند. انتظار جامعه این است که بومی را در مدار عملیاتی قرار دهیم و جامعه خدمات دریافت کند».
مقصودی مجددا تأکید کرد چرا در سه سال اخیر هیچ پرتابی اتفاق نیفتاد؟ گویی پرتاب ماهوارهها با وجود وعدههای چند ساله مسئولین از اولویت دولت خارج شده است.
براری پاسخ داد:«تنها ماهواره آماده پرتاب دوستی یک ماهواره آزمایشگاهی و دانشگاهی بود که قرار بود در مدار 250 کیلومتری قرار بگیرد. در دو ماه اخیر به جد پیگیر پرتاب آن هستم».
وی با اذعان و تأیید گفته مقصودی مبنی بر اینکه پرتاب بخشی از توسعه فناوری فضایی است مطرح کرد:«با پرتاب ماهواره اکثر تستهایمان در مدار واقعی تثبیت میشوند».
رئیس سازمان فضایی کشور در خصوص ماهواره پیام توضیح داد:«این ماهواره عملیاتی است و با ماهوارهبر سیمرغ پرتاب میشود و در مدار ۵۰۰کیلومتری با ماندگاری سه سال قرار میگیرد. این ماهواره مراحل پایانی کار خود را طی میکند و در مسیر پرتاب قرار خواهد گرفت».
وی خبر از ساخت چهار ماهواره داد و افزود:«ناهید۱ ماهواره مخابراتی است و مراحل پایانیاش را میگذراند. تمامی دغدغهام پرتاب این ماهوارههاست».
مقصودی تأکید کرد که وقفه چند ساله پرتاب نکردن ماهوارههای آماده پرتاب منطقی و کارشناسی نیست، بلکه علل آن سیاسی و قابل حدس و بحث است. نباید با اخم اوباما، جان کری و ترامپ برنامههای فضایی ما تغییر کنند.
وی به خبری تصویری از رسانههای خارجی اشاره کرد که در ایران هم کسی آن را تکذیب نکرد و گفت:«در بهمن سال گذشته یکی از ماهوارهها روی سکوی پرتاب قرار گرفت و همه چیز آماده بود، اما به دلایل نامعلوم قبل از پرتاب همه چیز جمع و قضیه منتفی شد. بعد از چند ماه سردار حاجی زاده به خاطر غیرت انقلابی که داشتند با گلایه این خبر را تأیید کردند و به مسوولان هشدار دادند که نباید با تشر آمریکایی ها ماهواره بر به انبار برود».
مجری برنامه اظهار کرد:«با این همه تأکید رهبر معظم انقلاب بر ضرورت پیشرفت فناوری فضایی، این خوب نیست که با تشر امریکاییها ماهواره و ماهوارهبر به انبار برود. این رفتار برخی مسوولان در شان انقلاب اسلامی ایران نیست».
وی با اشاره به گلایه رهبری در خصوص تعطیل و نیمه تعطیل شدن برخی پروژههای مهم فضایی کشور این باره افزود:«نباید اینگونه پروژهها و مسیر پیشرفت متوقف شوند. در حالی که از مذاکرات لوزان به بعد پرتاب ماهوارهها عمدتا متوقف و این مسیر کمرنگ شد».
براری با پذیرش کند شدن روند فضایی کشور در سالهای اخیر اظهار امیدواری کرد:«طی برگزاری چندین جلسه امیدواریم بتوانیم در چند ماه آینده ماهوارهای را پرتاب کنیم. آخرین تستها نشان میدهند ماهواره دوستی سالم است و مشکلی ندارد و در صورت دریافت مجوزها یک ماه الی 45 روز دیگر میتوان آن را پرتاب کرد».
مقصودی مطرح ساخت:«باید ملاحظات بیجهت را برای دادن مجوز پرتاب ماهوارهها کنار بگذاریم».
براری نیز در پاسخ گفت:«جلسات متعددی برگزار شدهاند که در مجموع برآیند نظرات مثبت بوده است. ضمن اینکه نظر بر این است بهجای ماهوارههای دانشگاهی ماهوارههای عملیاتی را پرتاب کنیم. از طرفی انتظار جامعه این است که ماهوارههایی که به فضا پرتاب میشوند در مدار ماندگار بمانند و خدماتی هم به جامعه ارائه شود».
مقصودی در واکنش به این گفته براری توضیح داد:«باید مسیری را طی میکردیم که به هر دلیلی متوقف شده و حیف است مسیر فناوری فضایی ـ که رهبری بدان تأکید دارند و اولویتهای الف نقشه جامع علمی کشور است ـ به علت مصلحتهای بیمورد سیاسی با وقفه مواجه و امید دانشجویان، دانشگاهیان و محققان در این عرصه خدشهدار شود».
براری در پاسخ به این سئوال که «چند درصد از سند جامع توسعه هوا فضای کشور را که مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است، جلو رفتهایم؟» گفت:«در برنامه ده ساله فضایی ۷۵درصد پیشرفت داشتهایم که قابل قبول است و مهمترین دغدغهمان برنامه ده ساله دوم است که تدوین شده است و باید ماهواره با دقت زیر ۱۰متر بسازیم».
وی در خصوص دقت ماهوارهها شرح داد:«ماهواره پیام دقت ۴۰متر دارد و دقت ماهواره ظفر 22.5 متر است. در واقع از دقت ۱۰۰۰متر به دقت 22.5متر رسیدهایم».
رئیس سازمان فضایی کشور در خصوص پرتابگرها اشاره کرد:«پرتابگر سفیر میتواند ماهواره ۵۰کیلویی را در مدار ۲۵۰ کیلومتری قرار دهد، اما در مورد ماهوارههای عملیاتی لازم است ماهواره ۲۵۰کیلویی را در مدار ۵۰۰کیلومتری قرار داد و ما در این زمینه بیش از ده برابر رشد داشتهایم».
وی تأکید کرد:«پیشرفت در ماهوارههای مخابراتی هم قابل توجه است. در اولین ماهواره مخابراتیمان، امید توانستیم یک سیگنال ارسال و دریافت کنیم. در مورد ماهواره مصباح امیدوارم خبرهای خوبی بدهیم. ورژن سوم ماهواره مخابراتیمان ناهید۱است که در آن به سه فناوری پیچیده در این نوع ماهواره دست یافتیم در ماهواره ناهید۲ هم توانستیم چهار فناوری را محقق سازیم».
مقصودی دو باره تأکید کرد:«همه اینها خبرهای خوبی هستند، اما به شرط آنکه ماهواره پرتاب و تست شود و بچههایی که کار کردند انرژی بگیرند. باید خاطرمان باشد در منطقه رقبایی داریم که به سرعت دارند از ما جلو میزنند».
وی گفت من البته از شما در خصوص میزان تحقق سند توسعه هوافضا پرسیدم نه برنامه ده ساله که دو سسال قبل زمانش تمام شده بود، طبق گزارش کمیته رصد نقشه جامع علمی کشور تا کنون فقط ۱۹درصد اهداف محقق شدهاند. ما تا سال ۱۴۰۴هفت هشت سال بیشتر نداریم و هنوز یک پنجم مسیر را هم نرفتهایم که این نگرانکننده است.
مجری برنامه آمار داد که رشد سالانه در سالهای ۱۳۹۳و ۱۳۹۳هر کدام یک درصد و سال ۱۳۹۴دو درصد و سال ۱۳۹۵یک درصد بوده است. ما سالهای قبل از ۱۳۹۳رشد سالانه سه چهار درصدی داشتیم. اما اگر با این رشد یک درصدی پیش برویم بعد از ۶۰، ۷۰سال هم به اهداف تعریفشده سند توسعه هوافضا نمیرسیم و سایر رقبا به سرعت از ما پیشی می گیرند.
براری ضمن تایید کلیات این آمار یکی از مشکلات در این مسیر را عدم زمینهسازی برای ورود بخش خصوصی به صنعت هوافضا دانست و توضیح داد:«ما رتبه اول علمی منطقه هستیم اما متأسفانه اکنون رتبه سوم فضا در منطقه هستیم. رقبا به جد دارند فعالیت میکند و باید برای حل چالشهای قبلی تلاش مضاعف کنیم».
وی در برنامه توسعه فضایی ده ساله دوم مهمترین محور تثبیت و توسعه را چرخه کامل فناوری فضایی دانست و توضیح داد:«حوزه دوم بحث اقتصاد فضاست. در صنعت فضایی نتوانستیم مشتری پر و پا قرص ایجاد کنیم و شعار امروز فضا در خدمت بشر است که باید بدان برسیم».
رئیس سازمان فضایی اهمیت اقتصاد فضایی را اینگونه توضیح داد که طی ده سال گذشته رشد اقتصاد فضایی صد در صدی و بالاتر از متوسط رشد جهانی بوده است.
وی شرح داد:«تا سال ۱۴۰۴ هشت سال پرکار را پیش رو داریم و در دو ماهی که آمدهام تلاشم این بود اجماعی در سیاستگذاری بخش اقتصاد فضایی ایجاد کنم و شفافسازی زنجیره ارزش و پررنگ ساختن نهادهای مغفول مانده از جمله فعالیتهای ماست». براری مشکل اصلی را گره خوردن کل بودجه فضایی به بودجه دولتی دانست.
مقصودی تأکید کرد:«در برخی حوزهها مثل پرتاب ماهواره تحقق و توسعه آن تا وقتی به ثمر برسد برای بخش خصوصی حضور در این حوزهها مقرون به صرفه نیست و لذا توجیهی برای اختصاص ندادن بودجه دولتی به بخش هوا فضا نیست، مگر اینکه این عرصه در اولویتهای دولت نباشد. باید این نگاه تغییر کند».
در ادامه برنامه گزارش تصویری از دانشکده هوافضای دانشگاه صنعتی شریف پخش شد، که دانشجویان و اساتید دانشکده هوافضای شریف به شدت از کند شدن روند فضایی کشور گلایه داشتند.
مقصودی تصریح کرد:«پروژه پرتاب انسان و محمولههای زیستی به فضا صراحتاً در سند نقشه جامع علمی کشور آمده است. چرا این پروژه در سه ال اخیر کاملاً متوقف شده است؟ به گفته مسوولان این پروژه در سه سال اخیر باید حداقل نه پرتاب کاوشگر با موجودات زنده انجام میشد اما حتی یک پرتاب هم در سه سال اخیر انجام نشده است».
براری مطرح ساخت:«در توافق ۱۴۰۴ توسعه فناوریهای زیر مداری را در اولویت قرار دادهایم و تاکنون دو جلسه با پژوهشگاه هوافضا برگزار کردیم و تلاشمان تقویت این قضیه در برنامه توسعه فضایی دوم است قبول دارم، چند سالی است برای این حوزه بودجهای اختصاص داده نشده است. سال آینده به این بخش بودجهای اختصاص مییابد تا بتوانیم شاخصهایی را که در برنامه در نظر گرفتیم محقق کنیم. اینها جزو اولویتهای ماست و در برنامه افق 1404 هفت محور ماهوارههای سنجشی، مخابراتی، توسعه زیرساختها و آزمایشها، نجوم و اکتشافات فضایی، ناوبری و موقعیتیابی و سامانههای ترکیبی و پرتابگرها را در نظر گرفتهایم».
مهمان تلفنی برنامه، دکتر مهدینژاد نوری ضمن تأیید گفتههای براری توضیح داد:«ورود به عرصههای دیگر اقتصادی دلیل بر جایگزینی یکی به جای دیگری نمیشود و توسعه و تثبیت بحثهای اقتصاد فضایی به معنی غفلت از بحثهای کلان فضایی نیست».
مشاور ستاد نقشه جامع علمی کشور ضمن تأیید گفته مقصودی مبنی بر عدم عزم و اراده سیاسی دولت در پیگیری برنامه فضایی اشاره کرد:«اگر عزم سیاسی دویت تغییر نکند، در این صورت بسیاری از فرمایشهای دکتر براری محقق نخواهند شد».
وی افزود:«سند جامع توسعه هوافضا بعد از پرتاب ماهواره امید تنظیم شده و سند پختهای است. انحراف از خطوط کلی این سند ممکن است لطمات دیگری به صنعت هوافضای کشور بزند. باید سه ماهوارهای که در دولت قبل مدام قول پرتابشان داده میشد پرتاب شوند و توان داخلی را در بحث فضایی ارتقا دهیم. متأسفانه به علت افت ایجادشده عدهای تغییر شغل داده و برخی به خارج از کشور رفتهاند و کسانی هم که قصد دارند وارد این رشته شوند و شرکتهای دانشبنیان دچار ناامیدی میشوند و این آسیبهای جدی به اقتدار ملی میزند».
وی توضیح داد:«منابع پایدار باید به منابع دولتی اضافه شوند و این به معنی حذف منابع دولتی نیست. در برنامه ششم تصویب شده است تا پایان برنامه اعتبارات پژوهشی باید به 3 درصد برسد که ۱.۵درصدش را بخش غیر دولتی و بقیه را دولت تأمین کند. تأمین اعتبارات از بخش غیر دولتی وظیفه دولت را منتفی نمیکند. وقتی نشانههای سودآوری اقتصادی دیده شد بخش خصوصی میتواند وارد این عرصه شود».
مقصودی یکی از علل افت در رشد فضایی کشور را تغییر مکرر ساختار فضایی و پخش شدن این ساختارها در نهادهای مختلف دانست و به اهمیت لزوم شورای عالی هماهنگی فضایی تأکید کرد. وی از براری پرسید چرا در پنج سال اخیر در دولت یازدهم و دوزادهم) شواری عالی فضایی حتی یک بار هم تشکیل نشده است؟ آیا موضوع فضایی اولویت رئیس جمهور نیست؟
براری توضیح داد:«با وجود فعالیت دستگاههای مختلف در حوزه صنعت فضایی این نهادها موازیکاری نمیکنند و اهداف مشخصی را پی میگیرند. طی دو هفته آینده اولین جلسه کمیسیون راهبردی تشکیل میشود و حداکثر دو ماه دیگر جلسه شورای عالی فضایی با حضور رئیسجمهور برگزار خواهد شد».
مقصودی به قولهای بهرامی در برنامه سال گذشته اشاره کرد و گفت:«هیچیک از آنها عملی نشدند. امیدواریم قول های شما در این برنامه محقق شود و با همین انرژی که امدر آغاز راه دارید عقب افتادگی های چهار سال گذشته را جبران کنید».
وی افزود:«خیلی سنگین است جوانان باانگیزه و پرامید به حوزه فضایی بیایند و جذب کشورهای حاشیه خلیجفارس و… شوند».
افزایش دانشجویان در حوزه فناوری فضایی، در کنار تعطیلی پرتاب ها چه نتیجه ای خواهد داشت؟
در ادامه برنامه نوید مقصودی کارشناس ارشد هوافضا در باره صنعت فضایی کشور به نکاتی چند اشاره کرد و گفت:«یکی از بزرگترین سرمایههای انسانی با کیفیت را در دنیا داریم و از سال ۱۳۶۶آموزش نیروی انسانی این عرصه آغاز شده است که در سال ۱۳۹۶، ۱۱۲نفر در دو گرایش مهندسی فضایی و فناوری ماهواره در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا مشغول به تحصیلاند».
وی افزود:«.سیاستگذار علمی کشور در حال تربیت نیروی انسانی کارآمد است، اما در عمل از این نیرو استفاده نمیشود و از طرفی از سال ۱۳۸۵دانشآموزان دبیرستانی با هدف تحصیل در رشته هوافضا وارد آن شدهاند و از سال ۱۳۸۵تا سال ۱۳۹۰افزایش ۱۳۰۰نفری محصلین در این رشته را شاهدیم که در مجموع از سال ۱۳۷۰ تا سال ۱۳۹۵ تعداد دانشآموختگان این رشته از ۵۰نفر به ۴۴۵۰نفر رسیدهاند».
این کارشناس حوزه هوا فضا توضیح داد:«تعداد مقالات دریافتی داخلی در دورههای مختلف کنفرانس هوافضا با رشد کشور در این عرصه همخوانی دارد و در سالهای اخیر سیر کاهشی بوده است و پتانسیل موجود به سمت دیگری هدایت شده است و پژوهشگران با تحقیق روی پروژههای غیر بومی فعالیت کردهاند».
وی اشاره کرد:«ما جزو نه کشور پرتابکننده ماهواره شدهایم و از طرفی بازار صنعت فضایی بهشدت پرکشش و جذاب است. باید دانست در این صنعت چیزی به اسم شکست معنی ندارد».
درآمدزایی ۱۰۰میلیاردی هند از پرتاب ماهواره برای سایر کشورها
محسن مقصودی شرح داد:«هند در فاصله بین سالهای ۲۰۱۳تا ۲۰۱۵از پرتاب ۲۸ماهواره برای سیزده کشور مختلف 101 میلیارد دلار درآمد کسب کرد که حاکی از درآمدزایی این صنعت است. وی سوال کرد چرا ما نباید با توسعه صنعت پرتاب در آینده با پرتاب ماهواره برای سایر کشورها درآمدزایی داشته باشیم؟»
براری با تایید این مطلب گفت که از ۲۶۰میلیارد دلار ۶.۵میلیارد دلار اقتصاد پرتابگر است.وی افزود:«ما برای طی کردن هشت ساله پیش رو تا سال ۱۴۰۴به همدلی، همراهی و همکاری متخصصین این حوزه نیاز داریم و از همه متخصصین دعوت میکنیم تا این بخش را شتاب بدهند تا رتبه اول منطقه را در سال ۱۴۰۴به دست آوریم.».
نوید مقصودی رقبای ایران را در منطقه هند، امارات، عربستان سعودی و پاکستان دانست.
مجری کارشناس برنامه پذیرش کاستیها، کمکاریها و کوتاهیها را نقطه آغاز اصلاح دانست و از براری بابت پذیرش ضعفها و اذعان به کند شدن روند فضایی کشور تشکر کرد و ابراز امیدواری کرد این عقب ماندگی ها با برنامه ریزی و به سرعت جبران شود.
نباید توسعه فناوری فضایی را رها کنیم و فقط اپراتور تصاویر ماهواره های خارجی شویم!
محسن مقصودی خاطرنشان کرد:«خطر جدی این است که توسعه فناوری فضایی را در ساخت و پرتاب ماهوارههای عملیات ی و کاربردی به فضا و پروژه فرستادن انسان به فضا را رها کنیم و فقط اپراتور تصاویر ماهوارهای کشورهای خارجی باشیم. که آن تصاویر و داده ها هم هر زمانی ممکن است تحرمی شود».
براری با تائید این مطلب تأکید کرد:«مهمترین محور برنامه تثبیت و توسعه چرخه کامل فناوری فضایی است. ساخت و پرتاب ماهوارههای بومی چه سنجشی و چه مخابراتی در اولویت ماست و قرار نیست بخش توسعه فناوری فضایی کمرنگ شود، بلکه قرار است شتاب بیشتری بگیرد».
وی اظهار کرد:«باید به اقتصاد فضا هم توجه کرد. سال گذشته رقم اقتصاد فضا ۳۴۵میلیارد دلار بود که پیشبینی میشود تا سال ۱۴۰۴این رقم به ۵۱۵ یا ۶۴۰ میلیارد دلار برسد. این اقتصاد نوظهور توسعه شغل را هم به همراه دارد».
رئیس سازمان فضایی توضیح داد:«ما با یک درصد جمعیت و مساحت دنیا باید بتوانیم یک درصد این اقتصاد را جذب کنیم و اگر رتبه اول علمی منطقه هستیم باید تلاش کنیم رتبه اول اقتصادی منطقه هم شویم».
وی بیان کرد:«کشورها دو مسیر را پیش میروند یا با توسعه فناوری به اقتصاد یا از توسعه اقتصادی به توسعه فناوری میرسند. در دنیا اقتصاد فضایی طی ده سال گذشته رشد صد در صدی را طی کرده که از متوسط رشد اقتصادی دنیا بالاتر بوده است».
براری اظهار کرد:«ما دو سیاست را در پیش گرفتهایم یکی اینکه سازمان فضایی تصدیگری نکند و رفع موانع و بستر را برای ورود بخش خصوصی فراهم کند و دیگری هدفمان تحریک بازار و تقاضاست».
وی گفت:«بیش از ۱۸۰۰ماهواره در مدار است و همه اینها دادههایی را ارسال میکنند. با ماهوارههای سنجشی تمامی پدیدههای روی زمین را رصد میکنیم و میتوان تولیدات، میزان تراکم، تنوع و سلامتی محصولات کشاورزی را پایش کرد».
مقصودی در واکنش به گفتههای براری بیان کرد:«با وجودی که چهار پنج سال اخیر کاربردهای صنعت هوافضا توسط مدیران مختلف سازمان فضایی مطرح شدهاند و اشاره کردید، اما خروجی آن را مثلاً در تحلیل قضیه ریزگردهای غرب کشور یا در موضوعات کشاورزی و یا بحث خشکسالی و خشک شدن تلاب ها و… مشاهده نمیکنیم. یعنی تحلیلی از تصاویر ماهواره ای و راهکاری بر مبنای این تحلیل داده نشده است».
براری ابراز امیدواری کرد:«مهمترین مقام عالی وزارت در حکمم توجه به بخش مورد نظر شماست و در دو ماه اخیر جلسات جدی با شرکتهای استارتاپی داشتیم. شعارمان این است که داده و زیرساخت از ما و خدمات از شرکتهای استارتاپی و قول میدهم شش ماه آینده خبرهای خوبی در این باره خواهید شنید».
وی مطرح ساخت:«ما برای رونق خدمات و کسب و کار در حوزه هوا فضا پیگیریهایی از دفتر ریاست جمهوری کردهایم و رئیسجمهور دستوراتی داده است».
هیچ تضمینی نیست به خاطر تحریم دسترسی ما به تصاویر ماهوارهای قطع نشوند
مقصودی توضیح داد:«هیچ تضمینی نیست به خاطر تحریم دسترسی ما به تصاویر ماهوارهای قطع نشوند. اگر خودمان صاحب فناوری آن نشویم و ماهواره عملیاتی و پرتابگر نداشته باشیم هیچکدام از اینها دوام نخواهند داشت. شرایط ما متفاوت از کشورهای دیگر است».
وی افزود:«سرریز دانش از حوزه هوافضا به نفع حوزههای دیگر کشور هم است. مهمترین اولویت تثبیت توسعه شبکه ماهوارهای است و در غیر این صورت در بخش کاربردها هم مشکل پیدا خواهیم کرد واستمرار نخواهد داشت».
مجری کارشناس برنامه گفت:«اگر وارد این بخش شویم خدمات ارزانتر، بهتر و مستمرتری ارائه خواهیم داد».
براری در پایان ضمن تایید نکات مقصودی تصریح کرد:«پیشبینی میکنیم طی ۲۰سال آینده تعداد ماهوارههای دنیا از ۱۸۰۰تا به ۲۰هزار تا برسد و ما هم باید با جبران کاستیها به سرعت در این رقابت سهم ایران را محقق کنیم».
مقصودی در پایان ابراز امیدواری کرد با انرژی جدیدی که در سازمان فضایی ایجاد شده، مسولان سیاسی هم بدون مصلحت اندیشی های کاذب سیاسی کمک کنند تا در عمل اتفاقات خوبی بیافتد و فناوی فضایی ایران به روزهای اوج برگردد. وی گفت انشالله ثریا قول ها و وعدههایی که دکتر براری در این برنامه دادند را در فواصل زمانی چند ماهه پیگیری خواهد کرد.