طوفانهای گردوغبار مریخ را خشک کردهاند

محققان دانشگاه کلرادو بولدر (University of Colorado Boulder) آمریکا طی مطالعهای با بررسی دادههای بهدستآمده توسط سه فضاپیما که در سال ۲۰۱۹ به دور مریخ میچرخیدند، دریافتند طوفانهای گردوغبار نقش مهمی در خشکشدن سیاره سرخ داشتهاند. این موضوع بدان معناست که طوفانهای گردوغبار جو را گرم کرده و باعث میشوند بادها بخار آب را تا ارتفاعهای بسیار بالاتری حمل کنند. درنتیجه مولکولهای آب در این ارتفاعها که بهدلیل جو بسیار نازک در برابر اشعه فرابنفش آسیبپذیر هستند، به عناصر سبکتر هیدروژن و اکسیژن تبدیل میشوند و هیدروژن بهراحتی در فضای مریخ از بین میرود.
مایکل چافین (Michael Chaffin)، محقق دانشگاه کلرادو بولدر، دراینباره میگوید: «برای از دست دادن دائمی آب، تنها نبودن یک اتم هیدروژن کافی است؛ چرا که در این صورت هیدروژن و اکسیژن نمیتوانند مجددا ترکیب شده و به آب تبدیل شوند. بنابراین وقتی اتم هیدروژن را از دست دهید در واقع یک مولکول آب را از دست دادهاید.»

دانشمندان با کمک اندازهگیریهای سه مدارگرد ردیاب گاز اگزومارس (ExoMars Trace Gas Orbiter) آژانس فضایی اروپا (ESA) و آژانس فضایی روسیه موسوم به روسکاسموس (Roscosmos)، مدارگرد شناسایی مریخ (Mars Reconnaissance Orbiter بهاختصار MRO) ناسا و کاوشگر ماون (MAVEN) ناسا این مطالعه را انجام دادند.
آنها با بررسی اندازهگیریهای همزمان چهار ابزار تعبیهشده روی MRO توانستند اطلاعات مهمی کسب کنند. این مدارگرد دما، گردوغبار و غلظت یخآب را تا ارتفاع حدود ۶۲ مایل یا ۱۰۰ کیلومتر بالاتر از سطح مریخ اندازهگیری کرد. همچنین اگزومارس در همان محدوده ارتفاعی به اندازهگیری غلظت بخار آب و یخ پرداخت. طیفسنج فرابنفش تصویربرداری کاوشگر ماون نیز با ارائه اطلاعاتی درباره میزان هیدروژن در بالاترین ارتفاعهای جو به ارتفاع هزار کیلومتر از سطح سیاره اندازهگیریها را کامل کرد.
گفتنی است مدارگرد ردیاب گاز اگزومارس موفق به شناسایی ۱۰ برابر آب بیشتری در اتمسفر میانی مریخ پس از شروع طوفان گردوغبار شده بود که این موضوع کاملا با دادههای رادیومتر مادون قرمز MRO مطابقت داشت و مشاهدههای کاوشگر ماون نیز افزایش ۵۰ درصدی هیدروژن در طول طوفان را اندازهگیری کرد.
همچنین تصاویر حاصل از طیفسنج فرابنفش کاوشگر ماون نشان داد که پیش از وقوع طوفان سال ۲۰۱۹ در مریخ، ابرهای یخی در بالای آتشفشانهای فلات تارسیس (Tharsis) در منطقه نیمگان (استوا) مریخ مشاهده شده است؛ اما این ابرها هنگامیکه طوفان گردوغبار در حال وقوع بود، بهدلیل اینکه ابر یخی نمیتواند در نزدیکی سطح گرمتر متراکم شود، بهطور کامل ناپدید شده و پس از پایان طوفان گردوغبار دوباره ظاهر شدند. بنابراین در مجموع دادههای سه فضاپیمای یادشده تصویر واضحی از چگونگی رخدادن طوفان گردوغبار در مریخ و نحوه فرار آب از این سیاره ارائه دادند.