ضرورت انتخاب مسیر در فناوری فضایی ایران

درحالیکه ایران تنها دو سال بعد از انقلاب اسلامی، با تهاجم دشمن خارجی مواجه شده بود و در داخل هم درگیریهای نظامی و سیاسی همهجانبهای وجود داشت، کسی تصور نمیکرد از میان این دود و آتش، فناوری ایران راهی برای حرکت بهسوی فضا باز کند. اما معجزه به همت و اراده جوانان باایمان و فرهیخته این مرزوبوم به وقوع پیوست و نهتنها در دوران دفاع مقدس به حملات بازدارنده موشکی منجر شد که پسازآن رشد و شکوفایی یافت و سرانجام امید مردم ایران در بهمن 1387، مقارن با سیامین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی در قبای ماهوارهای در مدار زمین قرار گرفت تا نام ایران بهعنوان دهمین کشور جهان توانایی پرتاب مستقل ماهواره در تاریخ فناوری فضایی به ثبت برسد.
بهاینترتیب جوانان دانشمند و فرهیخته ایران ثابت کردند تحریمهای سخت و همهجانبه و جلوگیری از هرگونه کمکرسانی حتی به شکل نظری به کارشناسان ایرانی برای دستیابی به فناوریهای نوین درزمینه طراحی و ساخت ماهوارهبر و ماهواره در برابر غیرت کارشناسان جوان میهنمان همچون تارهای عنکبوت، سست و بیبنیاد است.
ایجاد هماهنگی و انسجام در سازمانهای مرتبط با فناوری فضایی و برداشتن گامهای پرشتاب بعدی نشان میداد ظاهراً مسئولان از تجربه تاریخ فناوری در جهان درس آموختهاند و میتوان به وعدههای دادهشده در برنامه توسعه فناوری فضایی دل بست.
در ماههای پایانی جنگ جهانی دوم، چه آمریکا و چه شوروی، جذب و جلب دانشمندان آلمانی را که در آن دوران قویترین تشکیلات فناوری موشکی جهان به شمار میرفتند بهعنوان یکی از راهبردیترین برنامههای خود در دستور کار قراردادند. آمریکاییها خوشاقبال بودند و توانستند تقریباً تمام طراز اولها را شکار کنند و با خود ببرند و روسها به افراد درجه چندم رسیدند. درحالیکه همه تصور میکردند آمریکا با آن غنائم جنگی ارزشمند حرف اول را در فناوری فضایی خواهد زد، روسها نهتنها نخستین ماهواره را در سال 1336 به فضا پرتاب کردند که صاحب نخستینهای متعدد دیگری در فناوری فضایی شدند و آمریکا را ازلحاظ تبلیغاتی کاملاً در گوشه رینگ قراردادند؛ بهطوریکه این کشور مجبور شد برای به دست آوردن حیثیت، هزینه کمرشکن مأموریت آپولو را برای سفر به ماه بپذیرد.
اینجاست که باید پاسخ سؤالی کلیدی را یافت چرا روسها که دستشان ازنظر کمیت فناوران فضایی در برابر آمریکاییها تقریباً خالی بود، در ترقی و توسعه فناوری فضایی از آنها جلو افتادند؟ رمز پیروزی آنها چه بود؟
اگر امروز ما به این تجربه گرانبها توجه داشته باشیم، میتوانیم حرکتی را که شروع کردهایم، اما متأسفانه در سالهای اخیر در مدار انجماد قرارگرفته را توانمند کنیم و ققنوس فناوری فضایی ایران را بار دیگر به پرواز درآوریم. اگرنه باید همچنان خاکسترنشین موفقیتهای قبلی باشیم. رمز موفقیت روسها در فناوری فضایی، انتخاب مدیران لایق، توانمند و باانگیزه، عالم و عاشق به کار خود، انسجام قوی و پایدار تشکیلات فضایی و ایمان و اعتقاد به توانمندی فناوری فضایی برای اعتلای کشور و روحیه مردم بود.
حال لازم است بنشینیم و باوجدان بیدار قضاوت کنیم در انتخاب مدیران تشکیلات مرتبط با فناوری فضایی، انگیزه و دانش چقدر مؤثر بوده است؟ آیا تدابیر اتخاذشده به انسجام تشکیلات فضایی منجر شده یا پراکندگی و سردرگمی به بار آورده است؟ آیا این تدابیر باعث جذب نیروهای جوان و توانمند شده یا آنها را دور کرده و باعث فرار مغزها شده است؟ آیا رویهای که در پیش گرفتیم به ساخت و در مدار قرار دادن ماهوارههای جدیدتر و پیشرفتهتر منجر شده یا زمزمههای «ما نمیتوانیم» و باید از کشورهای دیگر ماهواره بخریم را بلند کرده است؟