برخورد ماهواره چینی با زباله فضایی روسی

نیروی فضایی ایالات متحده (U.S. Space Force) در اوایل مارس سال جاری میلادی (اسفند۱۳۹۹) از برخورد ماهواره چینی یونهای ۱-۰۲ (Yunhai 1-02) با یک زباله فضایی خبر داد؛ امری که توسط اسکادران نظامی 18SPCS (سرواژه 18 Space Control Squadron) این ارگان اعلام شده است. اکنون بهگفته جاناتان مک داول (Jonathan McDowell)، ستارهشناس، علت احتمالی این حادثه، برخورد با بقایای حامل فضایی قدیمی روسیه موسوم به زنیت-۲ (Zenit-2) است که در سال ۱۹۹۶ برای پرتاب ماهواره جاسوسی تیسلینا-۲ (Tselina-2) به فضا پرتاب شده بود.
پس از وقوع این حادثه، ماهواره چینی آسیب جدی ندیده و موفق به انجام تنظیمات مداری شده، اما سایر برخوردها ممکن است مشکلات جدیتری بهوجود آورند. بهگفته مکداول با افزایش تراکم ترافیک فضایی، برخوردها از یک خطر جزئی به یک مشکل بزرگ فضایی تبدیل خواهند شد؛ بنابراین قبل از شروع سفرهای تفریحی به فضا، باید فکری به حال مدار زمین کرد که پر از زبالههای فضایی است.
البته ایلان ماسک (Elon Musk)، مدیر عامل شرکت اسپیسایکس (SpaceX)، و شرکتهای دیگر در فکر پاکسازی فضا از این زبالهها همزمان با انجام ماموریتهای مختلف خود در مدار زمین هستند. همچنین پیشازاین چین نمونه اولیه یک ربات را رونمایی کرد که زبالههای فضایی را با یک تور جمعآوری میکند.
یونهای ۱-۰۲ ماهواره هواشناسی چینی است که برای رصد محیط جوی، دریایی و فضایی، پیشگیری، کاهش بلایا و همچنین انجام آزمایشهای علمی مورد استفاده قرار میگیرد. این ماهواره در سال ۲۰۱۶ بهوسیله ماهوارهبر لانگ مارچ-۲دی (Long March-2D) از پایگاه فضایی جیکوان (Jiuquan) در شمال غربی چین به فضا پرتاب شده است.
گفتنی است امروزه شرکتهایی که اقدام به انجام پرتابهای فضایی میکنند در حال یافتن راههایی جدید برای تبدیل نشدن مراحل فوقانی حاملهای فضایی به زبالههای فضایی هستند، اما همچنان این اشیاء در صدر لیست بیشترین و خطرناکترین حاملهای فضایی قرار دارند. مرحله فوقانی حامل فضایی وظیفه دارد پس از جدایش از آخرین مرحله اصلی ماهوارهبر محموله خود را در مدار تزریق کند. در گزارش سال ۲۰۲۰ آژانس فضایی اروپا (ESA) بیش از ۲۵ هزار شیء خطرناک لیست شده که شامل بقایای ماهوارههای از کار افتاده و مراحل فوقانی حاملهای فضایی میشوند.
با وجود اینکه هماکنون انجام ماموریتهای فضایی بهدلیل ازدیاد زبالههای فضایی بسیار سخت شده، اقداماتی در حال انجام است که در آینده خطرات مربوطه برطرف شوند. بهطور مثال در سال ۲۰۱۹ بیش از ۷۰ درصد حاملها از دستورالعملهای بینالمللی کاهش زبالههای فضایی پیروی کردند، درحالیکه این رقم در سال ۲۰۰۰ تنها ۲۰ درصد بود. این امر در عدم افزایش زبالههای فضایی بسیار مفید بوده است، بهطوریکه طبق گزارش آژانس فضایی اروپا بیش از ۸۰ درصد از ۲۵ هزار زباله فضایی خطرناک لیستشده قبل از سال ۲۰۰۰ پرتاب شدهاند.
علاوهبر کاهش تولید زبالههای فضایی، اقداماتی در جهت کاهش زبالههای فضایی تولیدشده تا امروز نیز در دست انجام است. بهعنوان مثال شرکتها در حال یافتن راههایی برای بازیافت، نابودی یا فعالسازی مجدد ماهوارههای ازکارافتاده معلق در مدار هستند. چنین اقداماتی اگرچه مفید است، تازمانیکه یک اجماع جهانی بهمنظور رفع مشکل زبالههای فضایی صورت نگیرد و تمام بازیگران فعال فضایی جهان در این زمینه همکاری نکنند، خطر زبالههای فضایی هر روز استفاده مفید از فضا را بیش از پیش تهدید میکند.