برنامه وزیر پیشنهادی دولت سیزدهم در حوزه فضایی

سید ابراهیم رئیسی بهتازگی فهرست اسامی وزرای پیشنهادی خود برای تصدی پست وزارت در وزارتخانههای مختلف در دولت سیزدهم را منتشر کرده که در آن نام عیسی زارعپور بهعنوان گزینه پیشنهادی برای وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بهچشم میخورد. زارعپور با انتشار بیانیهای، اهم برنامههای خود برای تصدی این پست را اعلام نموده است که شامل بخش فضایی کشور نیز میشود.
وی در برنامه خود ضمن بیان اینکه رویکرد فضایی کشور تا سال ۱۳۸۳ نگاه به تامین از بیرون کشور بود، عنوان میکند: «نماد این امر تلاش برای خرید ماهواره زهره از سازندگان مختلف و نهایتا انعقاد قرارداد با روسیه بود که با کارشکنی تامینکنندگان غربی بههمراه بدعهدی و بدقولی روسیه روبرو شد. ازاینرو کشور از سال ۱۳۸۵ با تدوین برنامه ده ساله در دو بخش توسعه ماهواره و توسعه حامل فضایی رویکرد خود را بهاتکا به توان داخلی در کنار تامین نیاز فوری از خارج تغيير داد.»
زارعپور در ادامه با اشاره به موفقیتهای کشور در استقرار ماهواره در مدار میگوید: «این برنامهها هرچند نه بهطور کامل، ولی تا سال ۱۳۹۳ ادامه داشت، موفقیتهای شگفتیآوری همچون قرار دادن ماهواره در مدار با ماهوارهبر سفير نقطه پایان حمایت جدی دولت از اجرای این برنامهها بود.» بهگفته وی اما ادامه این رویکرد بدون نگاه اقتصادی بسیار پرهزینه و دشوار بود، تاجاییکه بهگفته وی در دو سال پایانی دولت دهم، بسیاری از بودجهها قطع شد.
گزینه پیشهادی دولت سیزدهم برای تصدی وزارت ارتباطات ضمن انتقاد به رویکردهای دولت حسن روحانی میافزاید: «با شروع دولت یازدهم و امیدهای مسئولین این دولت، رویکردهای خرید از خارج تقویت شد و مذاکراتی با طرفهای روسی و فرانسوی صورت پذیرفت، متاسفانه در این مسیر نگاه توسعه تمامی زنجیره ارزش بهصورت همزمان، مورد توجه واقع نشد و حتی مورد بیاعتنایی قرار گرفت. باید توجه داشت که توسعه توان فنی در حوزه فضایی میبایست مداوم و پیوسته باشد.»
بهگفته زارعپور بسیاری از متخصصین و مدیران موفق سالهای ۸۴ تا ۹۳ دیگر در این حوزه اشتغال نداشتند و این موضوع باعث عدم موفقیت در بسیاری از فعالیتهای فضایی کشور بین سالهای ۹۳ تاکنون شده است. وی ادامه میدهد: «اما میتوان ادعا کرد که با برنامهریزی صحیح و استفاده از ظرفیتهای موجود فنی، علمی و انسانی و مشارکت دادن بخش خصوصی در این عرصه، میتوان صنعت فضایی کشور را مانند صنعت هستهای به نقطه غرورانگیزی برای ارائه خدمات فراگیر، ارزان و با فناوری بالا تبدیل نمود.»
زارعپور در برنامه خود از جمله تهدیدهای مهمی که متوجه حوزه فضایی کشور است، به موارد زیر اشاره میکند:
- پایان دوره عملیاتی ظرفیتهای مخابراتی فضایی کشور تا سال ۲۰۳۰ (سه ترانسپاندر ماهواره بدر) و بروز محدودیتهای جدی برای پخش تلویزیونی و خدمات بانکی کشور
- کمتوجهی به مدار زمین آهنگ در کنار نگاه به ماهواره های مدار پایین و در نتیجه ظهور اینترنت آزاد و جهانی (مانند منظومه ماهوارهای استارلینک آمریکا) از طریق فضا و آسیب به کسبوکار اپراتورهای مخابراتی و بروز مشکلات عدیده فرهنگی و امنیتی و سایر تبعات ناشی از آن
- نبود دسترسی به دادههای سنجشی مستقل و بهروز برای مدیریت کلان کشور (امنیت غذایی، خشکسالی، مدیریت کشاورزی) و کاربردهای نظامی و رفع تهدیدات امنیتی
- نبود دسترسی به دادههای ناوبری دقیق و بروز مخاطرات اقتصادی در جابجایی کشتیها و ناوگان نظامی در شرایط ایجاد موانع و خطا در دسترسی به دادههای ناوبری جهانی
- سرخوردگی و دلسردی متخصصین و علاقه مندان حوزه فضایی
- تسخیر بازارهای منطقه و فضای فرکانسی پیرامونی توسط کشورهای همسایه (عربستان، امارات و ترکیه) در حوزه فضایی بهدلیل عدم حضور فعال ایران
وی همچنین موارد زیر را بهعنوان چالشهای پیشرو در صنعت فضایی قلمداد کرده است:
- عدم وجود برنامه بلند مدت جامع و همهجانبه در حوزه فضایی
- عدم توجه جدی به توانمندیهای داخلی و توسعه فناوری توام با انتقال دانش فنی در ۸ سال گذشته
- منفک شدن بسیاری از متخصصین حوزه فضایی کشور و خروج درصد قابل توجهی از آنان از کشور
- عدم اختصاص بودجه مناسب
- عدم بهرهبرداری مناسب کشور از ظرفیتهای اقتصادی حوزه فضایی (اقتصاد این حوزه حدود ۳۶۰ میلیارد دلار است که ما امکان جذب حداقل یک درصد آن را داریم)
- شکلگیری انحصار در حوزه پرتاب فضایی توسط قدرتهای جهانی (پیمان ILS و ….)
گزینه پیشنهادی دولت سیزدهم برای تصدی پست وزارت، در آخر به راهبردهایی که میبایست در حوزه فضایی کشور مورد توجه قرار گیرند، اشاره میکند:
- ارتقای جایگاه سازمان فضایی کشور و تشکیل جلسات شورای عالی فضایی با ریاست رئیس جمهور پس از ده سال
- توسعه دانش فضایی و برنامهریزی جهت آزادسازی داده در بخش فضایی بهمنظور توسعه کسبوکارهای فضاپایه و توسعه استارتآپهای حوزه فضا
- تقویت نقش سیاستگذاری دولت و حاکمیت در فضا بهجای تصدیگری و اجرا
- تعیین دقیق حجم اقتصاد فضایی کشور (میزان خریدهای دادههای فضایی شامل دادههای مخابراتی، سنجشی و ناوبری) بهمنظور ایجاد امکان برنامهریزی فنی و اقتصادی
- تدوین برنامهای بلند مدت شامل حمایتهای بخش خصوصی، برنامههای توسعه فناوری برای ایجاد جریان ارتباطی فنی و مالی بین بازار و صنعت فضایی
- توسعه آزمایشگاه ملی فضایی از طریق تجميع توانمندیهای موجود در پژوهشکده و پژوهشگاههای کشور
- تدوین بستههای حمایتی توسعه فناوری در قالب طرحهای کلان ملی با حمایت دولت و بهرهبرداری بخش خصوصی
- تدوین قانون ملی فضا و مجوزهای جذاب اقتصادی برای جذب سرمایه بخش خصوصی و سرمایهگذاری خارجی
- حمایت از تشکیل ساختارهای قدرتمند خصوصی حاکمیتی (مثالهایی موفق همچون مپنا در حوزه برق) در حوزه فضایی
- برنامهریزی برای مشارکت بینالمللی و منطقهای در حوزه فضا بهمنظور کسب دانش و سرمایه بههمراه گسترش بازارها و تقابل با قدرتهای انحصارگرای جهانی بهخصوص آمریکا در مجامع بینالمللی
عیسی زارعپور متولد ۱۳۵۹ در شهرستان اسلامآباد غرب استان کرمانشاه است. وی مدرک کارشناسی ارشد مهندسی رایانه خود را از دانشگاه شریف گرفته و دکترای خود را در علوم رایانه از دانشگاه نیوساوث ولز (UNSW Sydney) استرالیا در سال ۱۳۹۴ دریافت کرده است. زارع پور دو دوره پسادکتری را نیز در این دو دانشگاه گذرانده و از سال ۱۳۹۶ بهعضویت هیات علمی دانشکده مهندسی رایانه دانشگاه علموصنعت درآمده است.
از جمله سوابق اجرایی وی میتوان به بنیانگذاری و ریاست مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانههای دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سالهای ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ بهعنوان اولین نهاد حاکمیتی فعال و سیاستگذار در حوزه فضای مجازی اشاره کرد. این مرکز همچنین مسئولیت توسعه فناوری اطلاعات و توسعه خدمات الکترونیک در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را بر عهده دارد. زارعپور همچنین در دولتهای نهم و دهم مشاور وزیر ارتباطات، وزیر بهداشت و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بوده است. وی همچنین در دولت دهم سابقه عضویت در کمیسیون ملی یونسکو را داشته است.