مریم فخیمی: نیمه تابستان برای ساکنین نیم‌کره شمالی فرصتی است عالی جهت تماشای یک رویداد جذاب آسمانی. بارش شهابی برساوشی، قابل‌توجه‌ترین شهاب‌باران سالیانه است که هر سال در نیمه تابستان به اوج خود می‌رسد و آسمان نیمکرهشمالی میزبان شهاب‌های متعدد می‌شود که چیزی هیجان‌انگیزتر از دیدن بارش شهابی برساوشی است، آن هم در خنکای شب‌های تابستانی، زمانی که بسیاری از خانواده‌ها در تعطیلات هستند؛ به‌خصوص که امسال نور ماه مزاحم رویت شهاب‌باران نخواهد بود.
مهم نیست در کجای ایران زندگی می‌کنید، اوج این بارش شهابی بعد از نیمه شب به‌ویژه با نزدیک شدن به صبح اوج می‌گیرد و می‌توانید شهاب‌های بسیاری را رویت کرده و لذت ببرید. در این یادداشت نکاتی گفته می‌شود که به شما کمک می‌کند تا از تماشای این رویداد آسمانی لذت ببرید.
بارش شهابی برساوشی
این بارش محبوب‌ترین شهاب‌باران سالانه است که در شب‌های گرم تابستانی، مردم نیمکرهشمالی را مجذوب خود می‌کند. بازه فعالیت بارش برساوشی از ۲۶تیر تا ۲شهریور هر سال است. طبق اعلام سازمان بین‌المللی شهاب (International Meteor Organization) امسال اوج بارش شهابی برساوشی پنجشنبه ۲۱مرداد و بامداد جمعه ۲۲مرداد به‌وقت ایران است. نرخ سَرسویی بارش ۱۱۰ شهاب در ساعت پیش‌بینی شده است، یعنی در مکانی کاملا تاریک با افق باز و بدون ابر می‌توانید هر ساعت ۱۱۰ شهاب رویت کنید. البته نرخ معمولی بارش در مناطق به دور از آلودگی نوری حدود ۵۰ تا ۷۵ شهاب در ساعت است.
کانون بارش
از منظر ناظر زمینی، کانون این بارش در صورت فلکی برساوش (Perseus) واقع است؛ یعنی برای دیدن شهاب‌ها باید به این صورت فلکی زل بزنید. این صورت فلکی در شمال شرق آسمان قرار دارد و با نزدیک شدن به نیمه شب کانون، بارش در آسمان ارتفاع گرفته و تعداد شهاب‌هایی که می‌توان مشاهده کرد افزایش می‌یابد.
این شهاب‌باران چگونه به وجود می‌آید؟
بارش شهابی برساوشی به‌علت عبور زمین از میان دنباله‌دار سوئیفت-تاتل ( P/Swift-Tuttle109) رخ می‌دهد. دنباله‌دارها از یخ، گردوغبار و مواد سنگی ساخته شده‌اند و با حرکت در مدار خود ذرات ریزی به‌جا می‌گذارند. با نزدیک شدن دنباله‌دار به خورشید و افزایش حرارت، تعداد ذرات به‌جامانده افزایش می‌یابد؛ بنابراین مدار دنباله‌دار مملو از ذراتی می‌شود که با همان سرعت دنباله‌دار و تقریبا در همان مدار به دور خورشید می‌گردند.
دنباله‌دار سوئیفت-تاتل در سال ۱۸۶۲ توسط لوئیس سویفت (Lewis Swift) و هورس تاتل (Horace Tuttle)، ستاره‌شناسان آمریکایی، کشف شد. چند سال بعد جیوانی شیاپارلی (Giovanni Schiaparelli)، ستاره‌شناس ایتالیایی، پی برد که این دنباله‌دار منشا بارش شهابی برساوشی است.
وضعیت ماه
خوشبختانه در زمان اوج بارش، ماه جوان در ساعات پایانی شب غروب می کند و نور آن مزاحم رصد این شهاب‌باران نخواهد بود.
وضعیت سیاره‌ها
این شب‌ها فرصت فوق‌العاده‌ای است برای دیدن سیاره‌های مشتری و زحل. این سیاره‌ها از حدود ساعت ۲۱ شب از افق جنوب‌شرق آسمان طلوع می‌کنند. درخشش سیاره مشتری با قدر ۲.۷- از سیاره زحل با قدر ۰.۲ بیشتر بوده و این راهی است برای پیدا کردن و تمایز این دو سیاره جذاب از یکدیگر.
نکاتی برای رصد این شهاب‌باران
به یاد داشته باشید بهترین‌ها نصیب کسانی می‌شود که صبورند. بارش‌های شهابی بخشی از طبیعت و جهان بالای سر هستند. هیچکس قادر نیست بگوید شما چه تعداد شهاب را خواهید دید. یک مکان خوب پیدا کنید، منتظر باشید، عبور برخی از شهاب‌های بارش برساوشی را در آسمان خواهید دید.
برای مشاهده بارش‌های شهابی به تجهیزات یا مهارت خاصی نیاز ندارید. تمام آنچه به آن احتیاج دارید، یک آسمان صاف، اندکی دقت، حوصله بسیار و نقشه آسمان است. توجه به نکات زیر می‌تواند به شما کمک کند تا شهاب‌های بیشتری ببینید:
• اگر مقدور است مکانی با افق باز و به‌دور از آلودگی نوری شهر پیدا کنید. درغیر این صورت حیاط یا پشت‌بام منزلتان نیز انتخاب خوبی خواهد بود.
• اگر به مکانی خارج از شهر می‌روید به یاد داشته باشید که لباس گرم، مواد غذایی مناسب که در طی شب انرژی شما را تامین می‌کند، نوشیدنی گرم، صندلی، پتو و زیرانداز یا یک کیسه خواب همراه داشته باشید.
• با استفاده از نقشه آسمان که در پایان این یادداشت قرار گرفته، کانون بارش را پیدا کنید، روی زمین دراز بکشید و به آن نقطه دقت کنید تا تدریجا شهاب‌ها را ببینید.
• ۱۵ تا ۲۰ دقیقه طول می‌کشد تا چشمانتان به تاریکی عادت کند.
افسانه برساوش
نام پرساووش (برساوش، بُرنده سر دیو) از نام یونانی پرسئوس گرفته شده است. او در اساطیر یونانی قهرمانی است که مدوسا را کشت تا شاهزاده آندرو مدا را از چنگال هیولای دریایی به‌نام قیطس نجات دهد. مدوسا موجودی زشت بود که هر کس به او نگاه می‌کرد، بی‌درنگ به سنگ تبدیل می‌شد، اما برساوش در نبرد با مدوسا، سپری آیینه‌سان به‌دست گرفت تا بتواند بدون اینکه مجبور شود، مستقیما به مدوسا نگاه کند و جان او را بگیرد.
وقتی برساوش به خانه خود بازمی‌گشت، شاهزاده آندرومدا، دختر قیفاووس (کیکاووس) و ملکه بر تخت نشسته (ذات‌الکرسی) را در زنجیر یافت که به سنگ‌ها بسته شده بود تا طعمه هیولای دریایی (قیطس) شود. برساوش با زیرکی سر مدوسا را در برابر چشمان قیطس گرفت که باعث شد هیولای دریایی به سنگ تبدیل شود و به‌این‌ترتیب آندرومدا از خطر مرگ رها شد.
نقشه آسمان مربوط به بامداد جمعه ۲۲مرداد ساعت ۰۱:۳۰ است:
