درگذشته توازن اتمی میان ایالات‌متحده و شوروی، مانع از بروز جنگ در فضا می‌شد. جهان مدرن پیچیده‌تر شده است و در حال حاضر چیزی حدود ۶۰ کشور در فضا فعالیت دارند. با این تفاسیر، آیا احتمال اتفاق افتادن جنگی که شامل حمله به ماهواره‌ها هم بشود، حالا بیشتر شده است؟ فضا قلمرویی است که حداقل تاکنون دستخوش درگیری نبوده است. اما به‌هیچ‌عنوان تضمینی در مورد آینده وجود ندارد.
هالیوود و ارائه تصویری از جنگ فضایی
میلیون‌ها نفر به دیدن نسخه‌های هالیوودی جنگ در نقاط دوردست کهکشان نشسته‌اند و از آن لذت برده‌اند. این فیلم‌های جنگ فضایی به نظر تخیلات بسیار محال را روایت می‌کنند که خبری از واقعیت در آن نیست. اما آیا واقعاً همین‌طور است؟ ایده عمومی جنگ در فضا تقریباً به‌طور کامل محصول فانتزی هالیوود است، امپراتوری‌های بین ستاره‌ای که برای به دست آوردن کیهان مبارزه می‌کنند و یا سفینه‌های هجوم آورده به سربازان. البته شاید در جنگ‌های فضایی واقعی خبری از امپراتوری‌های فرا کهکشانی و سفینه‌های جنگی نباشد. اگر جنگی در فضا روی دهد، تمرکز بر روی چیزهایی خواهد بود که اهمیت به سزایی در زندگی ما دارند: ماهواره‌ها.
ماهواره‌ها روزبه‌روز نقش مهم‌تری در زندگی ما پیدا می‌کنند. آن‌ها به ما کمک می‌کنند تا زمان را بدانیم یا از بانک پول برداشت کنیم یا اینکه با استفاده از اسمارت‌فون یا رهیاب، مسیرمان را پیدا کنیم. از طرفی، برای ارتش‌های مدرن، عدم وجود ماهواره‌ها یک کابوس است. از ماهواره‌ها برای هدف‌گیری تسلیحات یا یافتن چیزهایی که در جنگ هدف قرار می‌گیرند استفاده می‌شود. به گفتۀ کارشناسان جنگی ارتش آمریکا، ماهواره‌ها “سیستم عصبی” ارتش ایالات‌متحده را تشکیل می‌دهند و ارتش از آن‌ها برای انجام ۸۰ درصد از ارتباطاتش استفاده می‌کنند. این ارتباطات شامل ارتباطاتی که برای بازدارندگی اتمی صورت می‌گیرند هم می‌شود.
ماهواره‌هایی که برای تضمین این ارتباطات و همچنین تشخیص هر نوع حملۀ اتمی احتمالی طراحی‌شده‌اند، در مدار زمین ثابت و در ارتفاع بسیار بالایی قرار دارند که تا همین اواخر تصور می‌شد که از هر نوع حمله‌ای در امان خواهند بود. اما دیگر این‌طور نیست. در سال ۲۰۱۳، چین موشکی آزمایش کرد که به نزدیکی آن مدار در ۳۶۰۰۰ کیلومتری بالای سطح زمین رسید.
نگرانی دیگری که در ارتباط با ماهواره‌ها وجود دارد، حملات سایبری است. پیتر سینگر، تحلیلگر نظامی، می‌گوید که حملات سایبری به ماهواره‌ها، چیزی است که بسیاری از کشورها و حتی سازمان‌های شبه‌نظامی می‌توانند واردش شوند. او می‌گوید:«این فقط گنده‌ها نیستند که می‌توانند وارد این بازی شوند. موشک‌های ضد ماهواره، مطلقاً در اختیار قدرت‌های بزرگی نظیر روسیه، چین و آمریکاست. این چیزی نیست که القاعده و داعش بتوانند در اختیار داشته باشند. اما در مورد جنگ سایبری، خیلی راحت‌تر می‌شود ورود کرد.» همۀ این‌ها روزبه‌روز سیستمی را که تاکنون صلح در فضا را حفظ کرده، بیشتر به خطر می‌اندازد.
مشکلات حقوق بین الملل در حوزه استفاده صلح آمیز از فضا
قانون بین‌المللی حقوق فضای ماوراءجو، پیمان فضایی مصوب سال 1967 است. این معاهده بیان می‌کند که ماه و سایر اجرام آسمانی باید به‌طور انحصاری برای مقاصد صلح‌آمیز استفاده شوند، اما به‌طور خاص بیان نمی‌کند که فضای بیرونی منحصراً یک پناهگاه برای مقاصد صلح‌آمیز است. عبارت “اهداف صلح‌آمیز” به‌عنوان “استفاده نظامی” و همچنین “استفاده از نظام غیرقانونی مطابق با قوانین بین‌المللی و منشور ملل متحد” تفسیر شده است.
هاورتزن (Hovrtzen) رئیس بخش فضایی، سایبری، بین‌المللی و عملیات پنتاگون می‌گوید که واقعیت این است که بسیاری از کشورها از فضا برای مقاصد نظامی استفاده می‌کنند و اکثر آن‌ها تمایلی به امضای معاهدات جدید ندارند، که می‌تواند توانایی آن‌ها برای بهره‌برداری از فضا در امنیت ملی یا فعالیت‌های اقتصادی را محدود کند.
این تئوریسین نظامی اعتقاد دارد که نظر اکثریت این است که استفاده نظامی از آن مجاز است، با توجه به اینکه بدون همخوانی و سازگاری با قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل متحد است. بااین‌حال، هیچ توافقی در مورد معنی “ارتش نظامی” و “تسلیحات” فضا وجود ندارد، و کشورهای مختلف از این شرایط به‌طور متفاوت استفاده می‌کنند. فضای بیرونی چندین دهه است که نظامی شده است، اما این همان چیزی نیست جز تسلیحات. یک تصور غلط رایج وجود دارد که انواع سلاح‌ها در فضای بیرونی غیرقانونی هستند.تنها این مورد نیست. تنها ممنوعیت خاص علیه به‌اصطلاح سلاح‌های کشتارجمعی – هسته‌ای، بیولوژیکی، شیمیایی و رادیولوژی نیز هست.
آمادگی آمریکا برای جنگ فضایی با روسیه و چین
بررسی عملکرد آمریکا، در چند سال اخیر نشان می‌دهد که واشنگتن از پیشبرد طرح مسکو مبنی بر ممنوعیت جهانی استقرار تسلیحات در فضا جلوگیری می‌کند. روسیه و چین در سال ۲۰۰۸ پیش‌نویس یک توافقنامه بین‌المللی به‌منظور جلوگیری از استقرار تسلیحات در فضا را به اجلاس خلع سلاح ژنو پیشنهاد کردند که آمریکا تاکنون به بهانه‌های مختلف آن را مسکوت گذاشته است.
با توجه به این مسئله، روسیه در سال ۲۰۱۴ پیش‌نویس قطعنامه‌ای برای جلوگیری از استقرار تسلیحات در فضا را به مجمع عمومی سازمان ملل ارائه کرد که بار دیگر با مخالفت‌های آمریکا و هم‌پیمانان این کشور مواجه شد.این پیش‌نویس شامل مواردی مانند آغاز گفت‌وگوهای فراگیر و حرکت به‌سوی تصویب یک سند الزام‌آور برای جلوگیری از استقرار تسلیحات در فضا بود که با اکثریت آرا در مجمع عمومی تصویب شد. بااین‌حال آمریکا به‌منظور ممانعت از تصویب و پیگیری اجرای این پیش‌نویس، همراه با اسرائیل، اوکراین و گرجستان به آن رای منفی دادند و متحدان آمریکا در ناتو نیز به این پیش‌نویس روی ممتنع دادند.
از طرفی با امضای توسعه فعالیت‌های نظامی در فضا توسط اوباما در دولت قبلی آمریکا، عرصه برای سردمداران جنگ‌افروز پنتاگون به‌منظور توسعه، آزمایش و استقرار تسلیحات فضایی به‌ویژه تسلیحات ضد موشکی فراهم‌شده است.این‌گونه تسلیحات مانند سلاح‌های لیزری، برای هدف قرار دادن موشک‌های قاره‌پیمای هسته‌ای دشمن که برای رسیدن به هدف در فضا طی مسیر می‌کنند، مدنظر استراتژیست‌های پنتاگون قرار دارند.
چندی پیش، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، فرمان اجرایی جدیدی را صادر کرد که در پی آن بودجه ناسا، افزایش می‌یابد. ترامپ مدعی است این فرمان به‌منظور افزایش بودجه سال ۲۰۱۸ این سازمان و تقویت مأموریت ارسال انسان به سیاره مریخ امضا کرده است. خواسته‌های فضایی و نظامی ترامپ در حالی است که آمریکا همچنان با بحران کسری بودجه چند تریلیون دلاری روبرو است و برای کاهش این کسر بودجه سعی می‌کند متحدان اروپایی و غربی در هزینه‌های ناتو و نظامی‌گری واشنگتن در منطقه مشارکت بیشتری داشته باشند. کسری بودجه در آمریکا در سال‌های گذشته سبب شد دولت اوباما نیز صدها میلیارد دلار بودجه نظامی آمریکا را کاهش دهد. بنابراین این خواسته‌های ترامپ بیش از اینکه عملی باشد به «آرزو اندیشی» و «بلندپروازی» شبیه است و یاد‌آور «جنگ ستارگان»(Star Wars) در دوران ریاست جمهوری رونالد ریگان می‌باشد.
در دوره ریاست جمهوری رونالد ریگان رئیس‌جمهوری وقت آمریکا در دهه ۱۹۸۰، دولت جمهوری‌خواه آمریکا طرح جنجالی موسوم به “ابتکار دفاع استراتژیک” (SDI) یا جنگ ستارگان را ارائه کرد. هدف ریگان از ارائه چنین طرحی ایجاد یک سپر ضد موشکی در سراسر فضای ایالات‌متحده بود. پروژه جنگ ستارگان به دلیل پیچیدگی فن‌آوری بکار رفته در آن و هزینه بسیار گزاف ساخت و استقرار آن در فضا لغو شد. بااین‌حال آمریکا کماکان در حال اجرای پروژه‌های جدیدی برای استقرار تسلیحات در فضا است و امضای طرح “تحقیق، توسعه، آزمایش و ارزیابی” تسلیحات فضایی از سوی اوباما در این چارچوب صورت گرفته است.