عصر بازگشت پذیرها فرا میرسد
علاقه به استفاده مجدد از یک پرتابگر فضایی قبل از شروع عصر فضایی وجود داشته است. پایه و اساس راکتهای بازگشت پذیر کنونی، پرنده نقرهای (Silbervogel) نام داشت. این هواپیمای فضایی توسط یک مهندس آلمانی با نام یوگن سانگر (Eugene Sänger) طراحی شده بود تا از ارتفاع 150 کیلومتری آمریکا را بمباران کند. البته سیلبرووگل قادر به فرود در محل پرتابش در آلمان نبود و طبق طراحی باید روی سکویی در اقیانوس آرام فرود میآمد.
آنالیزهای کامپیوتری نشان داده است که اگر این سازه با مشخصات مورد نظر سانگر طراحی شده بود حین ورود دوبارهاش به اتمسفر از هم متلاشی میگردید. این مشکل با تقویت سپر حرارتی امکان پذیر بود اما به قیمت کاهش ظرفیت حمل بار آن.
پرتابگرهای بازگشت پذیر
پروژههای دیگری نیز از این طرح الهام گرفتند که از جمله آنها میتوان به هواپیماهای فضایی RT-8 Dornier Hopper، X-20 DynaSoar و بمب افکن روسی کلدیش (Keldysh) اشاره کرد. البته از بین موارد نام برده هیچ کدام موفق به پرواز نشدند.
طی 55 سال گذشته هواپیمای X-15 و شاتل فضایی تنها پرتابگرهای بازگشت پذیر ساخت بشر بودند که با موفقیت به ماموریت پرداختند. این ماموریتها شامل 199 پرواز برای X-15 و 135 پرواز برای شاتل فضایی میباشند. اگرچه شاتل یک شکست تجاری بود اما قابلیتهای زیادی داشت؛ از تعمیر ماهواره گرفته تا خدمات رسانی به تلسکوپ هابل و مونتاژ ایستگاه فضایی بین المللی.
ضمن اینکه فناوری ساخت آن به دلیل استفاده از المان های مختلفی همچون مدارگرد، راکتهای سوخت جامد و باک سوخت خارجی از زمان ساختش بسیار پیشرفتهتر بود. دو سانحه در سالهای 1986 و 2003 باعث تعطیلی این برنامه شد.
پس از گذر از دوران نه چندان موفق راکتهای بازگشت پذیر در اواخر قرن بیستم و دهه نخست قرن حاضر نوبت به زمان حال میرسد. تلاشهای اسپیس ایکس و بلو اوریجین برای ساخت راکت بازگشت پذیر که در مواردی با موفقیت نیز همراه شد معروفترین نمونههای انجام شده در زمان حاضر هستند اما این دو شرکت در رقابت بازگشت پذیرها حریفان جدیدی پیدا کردهاند. در آسیا و به ویژه هند، تلاشهایی برای توسعه پرتابگرهای قابل استفاده مجدد انجام شده است.
در تاریخ 23 می، ایسرو با موفقیت یک هواپیمای کوچک را با بوسترهایی از نوع استفاده شده در راکت PSLV پرتاب کرد. این سازه 17 متری (راکت+هواپیما) که شبیه به هواپیمای فضایی X-37B آمریکا میباشد تا ارتفاع 65 کیلومتری بالا رفت و 450 کیلومتر مسافت را بر فراز خلیج بنگال طی کرد. در ادامه هند قصد دارد تا سال 2025 راکت آواتار با قابلیت انجام 100 پرتاب و بالا بردن 1 تن محموله تا مدار LEO را به تولید برساند.
هند تنها قدرت فضایی آسیاییای نیست که برای ساخت راکت بازگشت پذیر برنامه دارد. بر اساس مقالهای منتشر شده در وبسایت چاینا اسپیس ریپورت (chinaspacereport) چین قصد دارد یک شاتل فضایی کوچک با پیکربندی مشابه به راکت آریان 5 یا هرمس را در دهه آینده توسعه دهد. این شاتل از دو قسمت تشکیل شده است: شاتل کوچک ژائو تائو 1 (Jiao Tiao 1) که بر روی یک راکت CZ-5 قرار میگیرد.
آدلاین پروژه بازگشت پذیر اروپا
اروپا نیز در این زمینه گامهایی برداشته است. سال گذشته شرکت پرتابگرهای ایرباس سافران (Airbus Safran Launchers) با پرتابگر آدلاین (Adeline) اولین تلاش را در این زمینه انجام داد. موتور قابل استفاده مجدد پرومیتیوس (Prometheus) نیز که از اکسیژن و متان به عنوان سوخت استفاده میکند در سال 2019 یا 2020 آزمایش خواهد شد. این موتور با فناوری چاپ سه بعدی ساخته خواهد شد و هزینه تقریبی این پروژه 125 میلیون یورو تخمین زده شده است.
در همین حین سازمان فضایی فرانسه CNES به همراه ژاپن در حال برنامه ریزی برای ساخت راکت کالیستو (Callisto) میباشد. این راکت 10 متری تا ارتفاع 100 کیلومتر از سطح زمین بالا رفته و سپس به محل پرتاب خود باز میگردد. این راکت که ساخت آن در حدود 100 میلیون یورو هزینه خواهد داشت در مرکز فضایی گویان فرانسه آزمایش میشود. پس از انجام مرحله اول این پروژه در سال 2015، سازمان فضایی فرانسه و سازمان فضایی ژاپن (JAXA) امسال برای همکاری با سازمان فضایی آلمان (DLR) در ادامه پروژه مذاکره خواهند کرد.
در مجموع به نظر میرسد حتی با وجود شکست هایی که تا کنون رخ داده، امروزه تعداد روزافزونی از شرکت ها و سازمانهای فضایی علاقه مند به دستیابی به قابلیت بازگشت پذیری میباشند. به نظر میرسد که شرکت بلو اوریجین با تجربه چند آزمایش موفق، اولین شرکتی باشد که بتواند موفق به راه اندازی گردشگری فضایی شود و به زودی جهان شاهد آغاز عصر جدیدی در دسترسی به فضا خواهد بود.