فنآوری فضایی راهی برای کاهش صدمات بعد از زلزله

مریم فخیمی: زلزله مرگبارترین بلای طبیعی است. بیشترین مرگ و میر، ناشی از فروریختن ساختمانها یا آتش سوزی بعد از زلزله است.
هر سال تعداد زیادی زلزله در جهان رخ میدهد. با این حال، بسیاری از آنها ناشناخته هستند، زیرا در مناطق دورافتاده رخ میدهند، یا بسیار ضعیفند. به طور متوسط 18 زمین لرزه بزرگ و یک زلزله بسیار قدرتمند در سال رخ میدهد. زمین لرزهها اغلب در نزدیکی گسلهای بزرگ در پوسته زمین رخ میدهند. زمین لرزهها در جنوب اروپا ، جایی که صفحات بزرگ پوسته به سمت یکدیگر حرکت میکنند، رخ میدهند.
ماهوارههای رصدگر زمین با جمعآوری اطلاعاتی از پوسته در شناسایی گسلها، جابجایی و حرکات پوسته زمین کمک میکنند. رادار ماهوارههای ایآراس و اینویست آژانس فضایی اروپا از امکان اندازهگیری تغییرات ارتفاعی سطوح با دقت میلیمتر برخوردار بودند. رادارها قادربودند 24 ساعت شبانهروز به نقشه برداری و ارزیابی آسیبدیدگی ساختمانها بپردازند. این فنآوری کمک بسیار خوبی برای تیمهای نجات و بازیابی است.
همچنین ماهوارههای موقعیتیاب (GPS) قادرند با در اختیار گذاشتن اطلاعات موقعیت دقیق پدیدهها به زلزلهشناسان، امکان تعیین محل دقیق و تشخیص مقدار تغییر شکل پوسته زمین را فراهم کنند. در واقع با تکیه بر فناوری ماهوارهها و سیستم موقعیتیاب جهانی (GPS)، با اندازهگیریهای مکرر میتوان احتمال و میزان لغزش در سطوح گسلی و نیز سرعت جابهجایی و میزان کشش در هر ناحیه از گسل را شناسایی کرد. علاوه بر این با بکارگیری فناوری سنجش از دور ابر طیفی و حرارتی و نیز تداخل سنجی رادار میتوان در زمینه مطالعات زمین لرزه، گامهای اساسی برداشت.
درهنگام وقوع زمینلرزههای بزرگ تلفات زیادی رخ میدهد. 24 ساعت نخست پس از وقوع حادثه بسیار پراهمیت است. در این زمان است که باید اطلاعات زیادی در مورد انرژی و اثرات زمین لرزه به دست آورد. لرزهنگارها میتوانند موقعیت و بزرگی زلزله در سراسر جهان را نشان دهند، اما برای جزئیات دقیقتر،باید مدلهای سه بعدی جابجایی فیزیکی زمین را بیابید.
سادهترین راه برای بررسی حرکات و جابجایی پوسته زمین با استفاده از دادههای GPS و ماهواره است که با هم به نام دادههای ژئودتیک خوانده میشود. این اطلاعات در حال حاضر توسط محققان لرزهشناس و زمینشناس در سراسر جهان برای مطالعه حرکات صفحات زمین استفاده میشود. اما اکنون محققان از روش سریعتری برای استفاده از دادههای ژئودتیک برای شناسایی خطوط گسل بهره میبرند و گزارشها در کمتر از یک روز تهیه شده و در اختیار تیمهای نجات قرار میگیرد تا از عمق فاجعه کاسته و امکان واکنش سریع فراهم شود.
به طور معمول، برای امدادرسانی در هنگام بروز زلزله و واکنش سریع، به اطلاعات دقیق در مورد حرکات پوسته زمین نیاز است. اگر بدانیم سطوح زمین چقدر جابجا شده است، بهتر میتوانیم نوع تخریب در زیرساختها و مناطقی که ممکن است بیشترین خطر را برای شهروندان ایجاد کنند شناسایی کنیم. با اینحال هنوز هم سازمانهای امداد و ستادهای بحران بلافاصله از دادههای ژئودتیک استفاده نمیکنند و ترجیح میدهند چند روزتا چند هفته تا پایان پردازش دادهها منتظر بمانند؛ امام متاسفانه تا آن زمان آسیبها بیشتر شده و نیروهای امداد کار نجات را انجام میدهند.
اگرچه هنوز روش دقیقی برای پیش بینی زمین لرزه وجود ندارد؛ با این حال، ماهوارهها اطلاعات دقییق ارائه میدهند که میتواند به دانشمندان کمک کند. دادههای جمع آوری شده در طول سالها کمک میکند تا زمین لرزههای احتمالی در آینده پیشبینی و گسلهای مخفی شناسایی شود.