1-شواهد نشان می‌دهد که بحران آلودگی هوای تهران با تعطیلی مدارس و زوج‌وفردکردن خودروها و راه‌حل‌های مقطعی‌ای از این دست، رفع نمی‌شود چراکه این بحران نیازمند تحقیق و مطالعه برای دریافت اطلاع از عللی است که این موضوع را تشدید می‌کنند. اگرچه این اطلاعات به‌راحتی از طریق داده‌های ماهواره‌ای قابل‌استخراج است، اما مسئولان به دلیل ناآشنایی با کاربردهای فناوری ماهواره‌های سنجش از دور، تاکنون از این فناوری برای استخراج اطلاعات زیست‌محیطی استفاده نکرده‌اند. هرچند با استفاده از تصاویر ماهواره‌های سنجش از دور، می‌توان بسیاری از بحران‌های زیست‌محیطی را که کشور ما هم‌اکنون با آن روبه‌رو است، ریشه‌یابی کرد، اما متأسفانه مسئولان به اندازه کافی به اهمیت این فناوری واقف نیستند.
-2 تاکنون اقدامات بسیاری در کشور در حوزه فناوری فضایی صورت گرفته و دستاوردهای خوبی هم داشته است. فناوری فضایی حداقل از ٢٠ شاخه تخصصی در حیطه‌های هوافضا، الکترونیک، مخابرات و سنجش از دور تشکیل میشود که در قسمت سخت‌افزار این فناوری، شاهد موفقیت‌هایی در کشور بوده و توانسته‌ایم جسمی را در مدار قرار دهیم که دور زمین بچرخد، اما با این اقدام، شاهد هیچ‌گونه خروجی کاربردی‌ای نبوده‌ایم و تصاویری که از طریق این ماهواره‌ها تولید شده، تاکنون قابل استفاده نبوده‌اند. امروزه فناوری فضایی در کشور سردرگم است و هدف مشخصی را دنبال نمی‌کند. فرض کنید یک دانشگاه در بخش سخت‌افزار ماهواره و گذاشتن جسم در مدار کار کرده است، اما بعد از اینکه این جسم در مدار قرار گرفت، مشخص نمی‌شود که چگونه باید از آن استفاده کرد و کاربر آن کیست یا اینکه دانشگاهی در زمینه تصاویر ماهواره‌ای و گرفتن اطلاعات از تصاویر کار می‌کند، اما اطلاعاتی که به دست می‌آورد، در هیچ سازمانی کاربردی نمی‌شود. بنابراین در فناوری فضایی تا زمانی که نیاز به داده و اطلاعات از حوزه کاربر و مدیریتی اعلام نشود، جهت‌دهی خاصی شکل نمی‌گیرد. به همین دلیل است که کارشناسان پژوهش بر این باورند که تحقیقات در عرصه فناوری فضایی باید محصول‌محور باشد؛ به‌عنوان‌مثال در حوزه سنجش از دور، باید از دانشگاه و محقق بخواهند این تحقیق را انجام دهد، به‌گونه‌ای که پس از اتمام در بازه‌های زمانی مشخص، مجموعه‌ای از اطلاعات را به صورت تصویری برای سازمان‌های مرتبط همچون سازمان محیط‌زیست و وزارت کشاورزی تولید کند. در این صورت می‌توانیم بگوییم تحقیقات، محصول‌محور خواهد بود. اما تاکنون این عملکرد از سوی مسئولان تعریف نشده است. متأسفانه پروژه‌های تحقیقاتی‌ای که تاکنون در کشور در این بخش تعریف شده، کارآمد نبوده و هیچ استفاده‌کننده‌ای برای آن وجود ندارد.
-3 امروزه معضل کمبود اطلاعات به‌ویژه در ناحیه محیط زیست و اقلیم به‌راحتی با استفاده از ماهواره‌های سنجش از دور و تصاویر دریافتی از این ماهواره‌ها قابل‌حل است و با جهت‌دهی صحیح می‌توان اطلاعات کاملی را در مورد محیط زیست کشور استخراج کرد و در اختیار استفاده‌کنندگان قرار داد تا از آن بهره‌مند شوند؛ برای مثال می‌توان با استفاده از ماهواره‌ها، تصاویر و اطلاعات پوشش گیاهی کشور را استخراج کرد و در اختیار سازمان محیط زیست، وزارت جهاد کشاورزی و در نهایت در اختیار کشاورزان قرار داد. به‌دست‌آوردن این اطلاعات مستلزم انجام امور تخصصی است که دانشگاهیان می‌توانند با پردازش داده و تبدیل آن به اطلاعات، این فرایند را صورت دهند، اما متأسفانه امروزه این‌گونه پروژه‌های هدف‌دار در دانشگاه‌های ما تعریف نمی‌شوند. ما پیش از این با استفاده از فناوری سنجش از دور، تحقیقاتی در زمینه محیط‌زیست و آلودگی هوا انجام داده‌ایم، اما مسئولان مربوطه از نتایج این پژوهش‌ها استفاده نکرده و آنها را به کار نگرفته‌اند. تولید تصویر آلودگی تهران و ارتباط آن با سرطان ریه، از جمله تحقیقاتی بوده که انجام داده‌ام، اما تاکنون نه وزارت بهداشت و نه سازمان محیط‌زیست از آن استفاده یا به آن استناد نکرده‌اند. همچنین پژوهش صورت‌گرفته از مناطق مستعد شیوع مالاریا که با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای انجام شد، در بهترین ژورنال‌های خارجی به چاپ رسید، اما هیچ‌کدام از سازمان‌های استفاده‌کننده در کشور، مانند اداره‌های بهداشت محیط شهرستان‌ها، از آن استفاده نکرده‌اند. در حوزه فناوری فضایی، اقدامات بسیاری انجام میشود اما استفاده‌کننده‌ای ندارد و مسئولان، استفاده از این فناوری را در اولویت قرار نمی‌دهند و به کاربردهای آن واقف نیستند.
– 4به نظر می‌رسد امروزه روند تولید علم در حوزه فناوری سنجش از دور در کشور ما تا حدودی پراکنده و جزیره‌ای است چراکه هر فرد، اطلاعاتی را برای خود تولید می‌کند، اما به دلیل آگاهی‌نداشتن مسئولان از این فناوری، این اطلاعات به کار گرفته نمی‌شوند. این در حالی است که این تحقیقات و یافته‌ها در مجلات دارای رتبه‌های بین‌المللی به چاپ می‌رسد و به آنها استناد میشود؛ برای مثال تحقیقی در سال ٨٥ در زمینه تولید اطلاعات آلودگی شهر تهران با استفاده از تصاویر ماهواره‌های سنجش از دور انجام و در آن زمان هشدار دادیم که ٢٦ سال است لایه ازن در کشور ما در نواحی مختلف در حال ازبین‌رفتن است. در این تحقیق، پیش‌بینی شد که تحلیل لایه ازن می‌تواند سرطان را به دنبال داشته باشد. حتی دانشگاه خواجه‌نصیر، این تحقیق را برای شورای‌عالی امنیت ملی، وزیر بهداشت و رئیس‌جمهور وقت نیز ارسال کرد، اما به نظر می‌رسد حتی یک نفر نیز این تحقیقات را نخواند و به‌دنبال دریافت اطلاعات بیشتر از آن نرفت. تا زمانی که نیازی برای استفاده از فناوری سنجش از دور تعریف نشود و از دانشگاه‌ها و محققان نخواهند که نسبت به جمع‌آوری اطلاعات و تصاویر در این زمینه اقدام کنند، هیچ‌گونه پیشرفتی در این بخش نخواهیم داشت.
– 5در کشور آمریکا قبل از آنکه ماهواره را طراحی کرده و به فضا بفرستند، مصرف‌کننده و کاربر اطلاعات را مشخص و کاربردش را معلوم می‌کنند، به‌این‌معنی که مشخص میشود این ماهواره قرار است چه نوع داده‌ای را با چه حسگر و چه قدرت تفکیکی و برای چه نیازی دریافت کند. اما متأسفانه در کشور ما ابتدا ماهواره را به فضا می‌فرستند، پس از آن به دنبال کاربردهای آن می‌گردند. اینکه برای اولین و دومین‌بار یک جسم را بدون درنظرگرفتن کاربردهای آن به فضا بفرستیم تا ثابت کنیم ما هم در فناوری فضایی حرفی برای گفتن داریم، بد نیست. اما در مراحل بعدی باید تلاش کنیم تا به یک تولیدکننده اطلاعات از تصاویر ماهواره‌ای، تبدیل شویم که در این زمینه راه درازی را درپیش داریم. هم‌اکنون در زمینه ماهواره‌های سنجشی، کمک گرفتن از دانشگاه‌ها فقط در قسمت سخت‌افزار، خلاصه میشود.
متأسفانه مسئولان فقط از دانشگاه‌ها می‌خواهند جسمی بسازند که به فضا ارسال شود و دوام بیاورد؛ اما اینکه خروجی این پروژه چیست، اصلا برایشان مهم نیست. برنامه‌ریزی‌هایی انجام شده است تا در بودجه سال ٩٥، سهم پژوهش را به یک درصد تولید ناخالص داخلی (GDP) برسانند. هم‌اکنون بودجه‌های بسیاری در کشور صرف تحقیقات میشود، باید تأکید کرد حتما نتیجه این تحقیقات را در سایت‌های مرتبط اعلام عمومی کنند تا دیگر محققان از آنها برای پژوهش‌های بعدی استفاده کنند. همچنین این کار باعث میشود پروژه‌های مصوب از کیفیت خوبی برخوردار شوند و نتیجه کار آنها نقد علمی شود. هم‌اکنون ظرفیت‌های علمی در کشور به اندازه نیاز وجود دارد اما پراکنده است و از طرفی دیگر، نیازها نیز هدفمند نیست. به باور پژوهشگران و برنامه‌ریزان علم و فناوری، باید تحقیقات از نیاز سرچشمه بگیرد و نیاز را جامعه کاربر تعیین می‌کند؛ اما این زنجیره در کشور ما ناقص است. مدیریت در کشور باید برای کار خود به دنبال اطلاعات باشد و این اطلاعات باید تبدیل به نیاز شود و درنهایت از نیاز به طرح و از طرح به پروژه‌ها و تحقیقات برسیم. اما متأسفانه چنین نیازی برای اطلاعات ماهواره‌ای وجود ندارد که شاید به دلیل آشنانبودن مدیران به توان بالای علم سنجش از دور باشد. ما در شرایط فعلی، در مراحل کاملا ابتدایی هستیم. ده‌ها سال دیگر باید با رقم بالایی سرمایه‌گذاری کنیم تا به کمک کشورهای مستقل قادر به تولید اطلاعات کیفی‌ای شویم که قابلیت رقابت با کشورهای پیشرفته را داشته باشد.
– 6از ویژگی‌های کاربردی ماهواره‌های سنجش از دور این است که زمین را با دقت و رزولوشن بالا رصد می‌کنند و در اختیار کشورها قرار می‌دهند. روزانه تعداد زیادی ماهواره از بالای کشور رد می‌شوند و تصویربرداری می‌کنند و همین داده‌ها و سیگنال‌ها تبدیل به اطلاعات می‌شوند. ما هم می‌توانیم روزانه میلیون‌ها داده اطلاعاتی را به سازمان مصرف‌کننده و نیازمند (مانند مدیریت شهری و محیط زیست)، بدهیم تا در تصمیم‌گیری‌ها به آنها کمک کند. اینکه کدام قسمت شهر تهران از لحاظ آلودگی بحرانی است؛ از طریق داده‌های ماهواره‌ای قابل رصد است. اینکه در کدام مناطق به‌دلیل کارخانه‌های زیرزمینی و آزادشدن گازهای بی‌رنگ و بی‌بو (مانند CO و NO٢) سرطان ریه شیوع یافته است، به راحتی ازطریق تصاویر ماهواره‌ای می‌توان تشخیص داد. اما مدیران مربوطه تاکنون از ما نخواسته‌اند مختصات این نقاط بحرانی را به آنها اعلام کنیم. یا برای مثال اطلاعات مناسب برای تولید محصولات کشاورزی را ازطریق ماهواره‌های سنجش از دور، می‌توان دریافت کرد و این اطلاعات می‌تواند از سوی وزارت کشاورزی در اختیار کشاورزان قرار گیرد تا مطابق با نیاز کشور و شرایط محیطی و آب وهوایی، اقدام به تولید محصول کنند.
– 7خانم «معصومه ابتکار»، رئیس سازمان محیط زیست، زمانی گفته بود سازمان محیط زیست تاکنون از یک تصویر ماهواره‌ای نیز استفاده نکرده است. با وجودی که ریشه حل تمامی این بحران‌ها با تصاویر ماهواره‌ای دست‌یافتنی است؛ اما این سازمان با تصاویر ماهواره‌ای آشنایی ندارد. راه‌حل بحران آلودگی، تعطیلی مدارس و زوج‌وفردکردن خودروها نیست. چرا در تهران همیشه باید شاهد وارونگی دما باشیم؟ چه اتفاقی افتاده که این مشکل به‌وجود آمده؟ چرا مسئولان از دانشگاهیان دلایل این بحران را نمی‌پرسند؟ این در حالی است که با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای درباره گردوغبار، به‌راحتی می‌توان گفت خاستگاه گردوغبار کجاست و چه زمانی از سوریه، عربستان و عراق بلند میشود. اما هیچ‌کس از متخصصان کاربلد سنجش از دور، در این زمینه کمک نگرفته است. سرمایه‌گذاری غیردولتی در این بخش‌ها دیده نمی‌شود اما می‌تواند وجود داشته باشد. دولت اگر از بخش خصوصی و دانشگاهی، تحقیقات محصول‌محور بخواهد و خریدار این اطلاعات باشد، بخش خصوصی و حتی دانشگاه حاضر است در این زمینه سرمایه‌گذاری کند؛ اما تا زمانی که خروجی این اقدامات، توجیه اقتصادی نداشته باشد، بخش خصوصی وارد عرصه سرمایه‌گذاری نخواهد شد.