نجوم چیست؟

انسان‌ها از روزی که پای بر زمین نهادند به سوی آسمان چشم دوخته بودند و با کنجکاوی در پی کشف مفهوم و نظم جهان پیرامون بودند. اگرچه جابجایی صورت‌های فلکی (الگوهایی از ستارگان که در آسمان شب قابل تشخیص هستند) ساده‌ترین راه برای شناخت آسمان بود، نقشه و زمان رویدادهای آسمانی دیگری مانند گرفت‌ها و حرکت سیاره‌ها نیز مشخص شده بود. اما واژه نجوم یا اخترشناسی از کجا آمده و علم نجوم چیست؟

نجوم چیست؟

علم نجوم مطالعه خورشید، ماه، ستاره‌ها، سیارات، دنباله‌دارها، گاز، کهکشان‌ها، گرد و غبار و سایر اجسام و پدیده‌های فضایی است. در برنامه تحصیلی دانش‌آموزان، ناسا به‌زبان ساده نجوم را «مطالعه ستاره‌ها، سیارات و فضا» تعریف می‌کند. اخترشناسی و طالع بینی از لحاظ تاریخی مرتبطند، اما طالع‌بینی یک علم نیست و با نجوم هیچ ارتباطی ندارد. این مقاله درباره تاریخ نجوم و زمینه‌های مرتبط با آن، از جمله کیهان‌شناسی است.

زودیاک ماه‌ها چیست و آیا این موضوع به لحاظ علمی صحیح است؟ کلیک کنید و مقاله جامع ما را در این باره بخوانید.

از لحاظ تاریخی، نجوم (اخترشناسی) بر مشاهده‌های اجرام آسمانی تمرکز داشته و قرابت نزدیکی با اخترفیزیک دارد. به طور خلاصه، اخترفیزیک شامل مطالعه ویژگی‌های فیزیکی، تمرکز بر رفتار، خواص و حرکت اجرام سماوی خارج از زمین است. با این حال، نجوم مدرن شامل عناصر بسیاری از حرکات و خصوصیات این اجرام است و امروزه هر دو اصطلاح (اخترشناسی و اخترفیزیک) اغلب استفاده می‌شود. اخترشناسان مدرن تمایل دارند نجوم به دو بخش تقسیم شود؛ نظری و رصدی.

شما عزیزان می‌توانید دوره آموزش نجوم را با کیفیتی بالا و ۳۰ درصد تخفیف از این لینک (آموزش نجوم) تهیه کنید. خانم مژده دلیرشارمی کارشناس ارشد فیزیک، نجوم از دانشگاه مسکو و مدرس نجوم و کیهان‌شناسی این دوره جامع را تدریس کرده‌اند.

اخترشناسی رصدی بر مطالعه مستقیم ستاره‌ها، سیارات، کهکشان‌ها و سایر اجرام سماوی تمرکز دارد. اخترشناسی نظری علم مطالعه اجرام فلکی و پدیده‌های آن بوسیله مدل‌های علوم فیزیک و شیمی است.

برخلاف دیگر علوم، اخترشناسان قادر به مشاهده کامل زندگی یک جرم آسمانی از زمان تولد تا مرگ نیستند. عمر جهان، ستارگان و کهکشان‌ها، میلیون‌ها سال به طول می‌انجامد. در عوض، ستاره‌شناسان باید مراحل مختلف تحول این اجرام را بررسی کنند تا اطلاعات دقیقی درباره چگونگی شکل‌گیری، تحول، تکامل و مرگ آن‌ها بدست آوردند.

بنابراین، نجوم نظری و رصدی باید باهم ترکیب شوند، زیرا دانشمندان نظری از داده‌ها برای شبیه‌سازی استفاده می‌کنند، در حالی که رصدها برای تأیید مدل‌ها یا برای نشان دادن اینکه مدل‌ها نیازمند تغییرند کاربرد دارند. اخترشناسی شامل چند زیرمجموعه است که دانشمندان را قادر می‌سازد روی موارد و پدیده‌های خاصی متمرکز شوند. برای رصد آنلاین آسمان کلیک کنید.

علم نجوم

شاخه‌ها و رشته‌های نجوم

۱. سیاره‌شناسان (یا دانشمندان علوم سیاره‌ای) بر رشد، تکامل و نابودی سیارات متمرکزند. در حالی که اکثرا دنیای درون منظومه‌شمسی را مطالعه می‌کنند، برخی از پژوهشگران از سیارات فراخورشیدی برای مطرح کردن فرضیه‌هایشان استفاده می‌کنند. طبق نظر دانشگاه کالج لندن، دانش سیاره‌شناسی مجموعه‌ای از علوم چون نجوم، زمین شناسی، فیزیک فضایی، زیست شناسی، شیمی و علوم جوی است.

۲. ستاره‌شناسان به بررسی ستاره‌ها، سیاهچاله‌ها، سحابی‌ها، کوتوله‌های سفید و ابرنواخترها می‌پردازند. تمرکز ستاره‌شناسی بر فرآیندهای فیزیکی و شیمیایی است که در کیهان رخ می‌دهد.

۳. کیهان‌شناسان تمامیت جهان، از تولد کیهان در اثر انفجاربزرگ تا تکامل فعلی و مرگ آن را مطالعه می‌کنند. نجوم اغلب (و نه همیشه) به موارد مشخص و قابل رصد می‌پردازد، در حالی که کیهان‌شناسی معمولا شامل خواص گسترده‌ای از جهان و چیزهای ناشناخته چون نظریه ریسمان، ماده تاریک، انرژی تاریک و جهان‌های چند بعدی است.

۴. اخترشناسان خورشید وظیفه تجزیه و تحلیل یک ستاره یعنی خورشید را برعهده دارند. با توجه به اعلام ناسا، قدر و کیفیت نور خورشید در بازه زمانی متغیر از میلی ثانیه تا میلیاردها سال متفاوت است. درک این تغییرات می‌تواند به دانشمندان کمک کند تا بفهمند چگونه زمین تحت تاثیرخورشید است. همچنین مطالعه خورشید در درک فعالیت ستاره‌های دیگر کاربرد دارد. چرا که تنها ستاره  بسیار نزدیک به ما است و قادریم اطلاعات مربوط به سطح آن را بدست آوریم.

۵. اخترفیزیک رصدی: کسانی که این حوزه از نجوم را دنبال می‌کنند ممکن است زمان زیادی را صرف یادگیری و کار با تلسکوپ‌های حرفه‌ای قدرتمند کنند و داده‌های ارزشمندی را از آسمان جمع‌آوری نمایند. هدف‌ستاره‌شناسان رصدی درک اجرام آسمانی مانند ستارگان، کهکشان‌ها و سیاهچاله‌ها از طریق جمع‌آوری و تجزیه‌و‌تحلیل داده‌های پیچیده است و رصدخانه‌های مدرن ابزار اصلی آن‌ها هستند.

۶. اخترفیزیک نظری: در حالی که اخترفیزیکدانان رصدی داده‌ها را برای کمک به درک جهان جمع‌آوری می‌نمایند، اخترفیزیکدانان نظری از مدل‌ها و شبیه‌سازی‌های ریاضی برای کشف فرآیندهای پدیده‌های کیهانی استفاده می‌کنند.

۷. اخترفیزیک ستاره‌ای: اخترفیزیکدانان ستاره‌ای چرخه‌ زندگی ستارگان را مطالعه خواهند کرد. موضوعاتی مانند ابرنواخترها، ستارگان نوترونی و تکامل خورشید همگی بخشی از برنامه درسی یک اخترفیزیکدان ستاره‌ای هستند.

۸. اخترزیست‌شناسی: آیا زندگی فراتر از زمین وجود دارد؟ این سوال در قلب اخترزیست‌شناسی قرار دارد! این رشته نجوم را با زیست‌شناسی، شیمی و زمین‌شناسی ترکیب می‌کند. اخترزیست‌شناسان علاوه بر به‌ دست آوردن علم در مورد الزامات حیات، محیط‌های شدید زمین را به عنوان محیط مشابهی برای جهان‌های دیگر مطالعه می‌کنند و به بررسی احتمال وجود حیات در سایر نقاط کیهان می‌پردازند.

۹. فیزیک فضا بر خواص فیزیکی و رفتارهای فضای بین سیاره‌ای تمرکز دارد.

۱۰. نجوم کهکشانی به ساختار و پویایی کهکشان کهکشان راه شیری و دیگر کهکشان‌ها می‌پردازد.

۱۱. نجوم رادیویی: از امواج رادیویی برای مطالعه ستارگان دوردست، کهکشان‌ها و سیاهچاله‌ها، ردیابی اجرام نزدیک به زمین (NEO) و موارد دیگر استفاده می‌شود.

۱۲. ابزار دقیق به مطالعه، ایجاد و توسعه ابزارهای پیشرفته‌ای می‌پردازد که به اخترشناسان در پاسخ به سوالاتشان کمک می‌کند.

در همین رابطه بخوانید: تصویر نجومی روز ناسا

۱۳. استرومتری شاخه قدیمی‌تر نجوم و مطالعه موقعیت و حرکت ستارگان، ماه و سیارات است. محاسبات دقیق این حرکات به ستاره‌شناسان اجازه می دهد تا تولد و تکامل سیارات و ستاره‌ها را مدل سازی کرده و رویدادهای آسمانی چون بارش‌های شهابی و ظهور دنباله‌دارها را پیش‌بینی کنند. طبق نظر انجمن سیاره‌شناسی، استرومتری قدیمیترین روش استفاده‌شده برای تشخیص سیارات فراخورشیدی است، هر چند که روشی دشوار است.

منجمان قدیمی صور فلکی را ابداع کردند و تلاش داشتند با ساماندهی آن‌ها حرکت اجرام آسمانی را پیش‌بینی کنند. این صور فلکی به مردمان در گذشته کمک می‌کرد تا تغییر فصول را تشخیص دهند. حرکت ستارگان و  دیگر اجرام آسمانی در سراسر جهان بررسی می‌‌شد، اما در چین، مصر، یونان، بین النهرین، آمریکای مرکزی و هند بیشتر مورد توجه بود.

تصویری که اغلب از یک منجم داریم، فردی است تنها که در تاریکی شب در کنار تلسکوپش مشغول کاوش در آسمان است. در واقع، امروزه بخش اصلی اخترشناسی به رصد با تلسکوپ‌های پیشرفته زمینی یا فضایی و مطالعه داده‌ها و تصاویر دریافتی از این ابزارها اختصاص دارد.

از زمان ظهور عکاسی و به‌ویژه عکاسی دیجیتال، اخترشناسان تصاویر شگفت‌آوری از فضا ارائه داده‌اند که نه تنها باعث پیشرفت علم است، بلکه مردم عادی را نیز جذب می کند. اخترشناسی و برنامه‌های فضایی به مطالعه سیاره زمین نیز کمک می‌کنند، زمانی که ماموریت‌های فضایی به مقصد مدار زمین یا ماه یا فراتر از آن انجام می‌شوند تصاویر خارق‌العاده‌ای از زمین در اختیار ما قرار می‌دهند.

در همین رابطه بخوانید: آموزش عکاسی نجومی

یادگیری نجوم و اخترشناسی؛ نجوم آماتوری

چه در حال مشاهده سیاره‌ها با چشم غیرمسلح باشید و چه بخواهید کهکشان‌ها را با تلسکوپ تماشا کنید، راه‌های زیادی وجود دارد که می‌توانید از زمین به‌تماشای شگفتی‌های کیهان بنشینید. برای شروع کار با رصد ستارگان یا نجوم آماتوری نیازی به مهارت یا تجهیزات زیادی نیست و تقریبا در هر جایی قادرید این کار را انجام دهید. برای دسترسی به تلسکوپ آنلاین رایگان کلیک کنید.

چه از یک نرم‌افزار، دوربین دو چشمی یا تلسکوپ استفاده کنید و چه بخواهید بدون هیچ ابزاری به‌کاوش کیهان بپردازید، شگفتی‌های زیادی برای رصد وجود دارد. در اینجا نکاتی جهت شروع نجوم برای مبتدیان و روش‌هایی را برای تعمیق ارتباطتان با کیهان ذکر می‌کنیم.

۱. مکان خود را انتخاب کنید

برخی از مکان‌ها برای تماشای ستارگان بهتر از جاهای دیگر هستند؛ بااین‌وجود هنوز هم می‌توانید از پنجره، بالکن، حیاط خلوت یا پارک اطراف خانه‌تان به رصد کیهان بپردازید. از هر کجا که تصمیم به مشاهده دارید، خوب است که مقیاس بورتل (Bortle) آن مکان را جستجو کنید.

مقیاس بورتل که از نام خالق آن یعنی جان ای. بورتل (John E. Bortle)، اخترشناس آماتور آمریکایی، گرفته شده، معیاری برای سنجش تاریکی آسمان بوده و از مقیاس ۱ (تاریک‌ترین آسمان‌ها با کمترین آلودگی نوری از روی زمین) تا مقیاس ۹ (آسمان‌های بالای شهرها با آلودگی نوری زیاد) متغیر است. جهت تعیین این مقیاس برای موقعیت خود می‌توانید از برنامه‌ای مانند clearoutside.com استفاده کنید که به شما می‌گوید باید به رصد چه نوع اجرام آسمانی بپردازید.

۲. جهت‌گیری خود را مشخص کنید

قبل از آغاز رصد آسمان، شمال، جنوب، شرق و غرب خود را تعیین کنید. سیاره‌ها از شرق طلوع کرده و در غرب غروب می‌کنند؛ خورشید نیز همین‌گونه است. ماه هم از شرق طلوع می‌کند و در غرب غروب می‌کند، اگرچه موقعیت آن بسته به محل زندگی شما و اینکه در چه زمانی از سال هستید، به شمال یا جنوب تغییر می‌یابد.

همچنین می‌توانید از چند راه میانبر برای کمک به تخمین موقعیت‌ها در آسمان شب استفاده کنید. موقعیت‌های آسمان معمولا بر حسب درجه اندازه‌گیری می‌شوند؛ در این حالت ۰ درجه افق و ۹۰ درجه مستقیما بالای سر است. درازای دست شما در حالت مشت (شکل زیر) حدود ۱۰ درجه از آسمان را پوشش می‌دهد. اگر زهره در یک زمان معین ۱۵ درجه از ماه فاصله داشته باشد، متوجه خواهید شد که چنین میزانی معادل تقریبا یک و نیم برابر این حالت از دست شماست.

به‌علاوه، یادگیری اینکه کدام ستاره‌ها و صورت‌های فلکی درخشان با تغییر فصل قابل مشاهده هستند، در رصدهای نجومی به شما کمک خواهد کرد؛ زیرا موقعیت سیاره‌ها و سایر اجرام آسمانی اغلب دررابطه‌با این استاندارد توضیح داده می‌شود. سیاره‌ها از اغلبِ ستارگان درخشان‌تر هستند، بنابراین با نگاه کردن به اسمان بالای سر خود به‌راحتی می‌توانید آن‌ها را تشخیص دهید. شما حتی قادرید سیاره‌ها را در شهرهای بزرگ با آلودگی نوری زیاد، تماشا کنید.

با گوش دادن به بخش هفتگی «چه خبر» (What’s Up) رادیو سیاره‌ای (Planetary Radio) یا با اشتراک در خبرنامه هفتگی داون‌لینک (Downlink)، هر دو متعلق به انجمن سیاره‌ای (The Planetary Society) آمریکا، از اینکه چه سیاره‌هایی طی یک هفته قابل مشاهده‌اند، باخبر شوید.

۳. تجهیزات خود را انتخاب کنید

برای آشنایی با آسمان شب نیازی به تلسکوپ ندارید. این روزها کاربردی‌ترین وسیله برای رصد ستارگان یک نرم‌افزار خوب روی گوشی‌های هوشمند است که با استفاده از آن‌ها می‌توانید دریابید در یک شب مشخص، کدام جرم اسمانی از موقعیت مکانی شما قابل مشاهده است و کجا قادر به رصد آن هستید. همچنین می‌توانید از طریق وب‌سایت‌هایی مانند timeanddate.com و stellarium-web.org آنچه را که از موقعیت شما دیده می‌شود، تماشا کنید.

استفاده از دوربین دوچشمی و تلسکوپ برای رصد آسمان

گام بعدی در نجوم و مشاهده آسمان شب، استفاده از ابزارهای رصدی مانند دوربین‌های دوچشمی است. شما برای این منظور لزوما نیازی به دوربین‌های دوچشمی مخصوص ندارید، اگرچه این دوربین‌ها نیز در دسترس هستند. دوربین‌های دوچشمی به شما کمک می‌کنند دهانه‌های ماه، قمرهای سیاره مشتری و مریخ را ببینید. آن‌ها همچنین به شما این امکان را می‌دهند که سیاره‌های دوردست در منظومه شمسی یعنی نپتون و اورانوس را که معمولا با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیستند، تماشا کنید.

به‌علاوه، استفاده از تلسکوپ به شما اجازه می‌دهد تا اجرام آسمان شب و همچنین ویژگی‌های سیاره‌ای خیره‌کننده مانند حلقه‌های سیاره زحل و راه‌راه‌های مشتری را ببینید. توصیه ما به مبتدیان برای رصد آسمان با تلسکوپ این است که در آغاز از تلسکوپ‌های کوچکتر استفاده کنند؛ زیرا حمل‌ونقل و کار کردن با آن‌ها ساده‌تر است. پس از مدتی می‌توانید کار با تلسکوپ‌های بزرگتر و قوی‌تر را شروع کنید. کلیک کنید و بهترین تلسکوپ خانگی برای رصد آسمان را با قیمتی مناسب خریداری کنید

شما همچنین می‌توانید با دوربین دوچشمی نجومی به رصد آسمان بپردازید. برای مشاهده قیمت روز دوربین‌های دوچشمی و خرید کلیک کنید.

رصد ماه با تلسکوپ

رصد ماه یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای شروع نجوم است. شما می‌توانید چرخه ماه را رهگیری کنید و برای این منظور از دوربین دوچشمی یا تلسکوپ بهره بگیرید تا ببینید چگونه دید شما نسبت به قمر زمین تغییر می‌کند. ماه کامل به‌شکل خیره‌کننده‌ای روشن است. در مقابل، زمانی که ماه به‌شکل هلال است، دید واضح‌تری از دهانه‌های موجود در آن خواهید داشت، زیرا آن‌ها به‌خوبی توسط سایه‌ها مشخص می‌شوند.

اگر می‌خواهید دیگر اجرام آسمانی را تماشا کنید، بهتر است زمانی‌که ماه به‌شکل هلال است‌، به رصد بپردازید؛ بدین‌ترتیب نور درخشان ماه دید شما را نسبت به اجرام کم‌نورتر مانند سیاره‌ها کور نمی‌کند.

رصد سیاره‌ها و قمر آن‌ها با تلسکوپ

زحل، مشتری، مریخ و زهره همگی به‌راحتی در آسمان شب قابل مشاهده هستند. اگر جرمی را دیدید که از همه ستاره‌های دیگر درخشان‌تر به‌نظر می‌رسد، احتمالا یک سیاره است. حتی با یک تلسکوپ کوچک نیز می‌توانید چهار قمر بزرگ مشتری به‌نام‌‌های آیو (Io)، اروپا (Europa)، گانیمد (Ganymede) و کالیستو (Callisto) را به‌تماشا بنشینید. موقعیت آن‌ها هر شب در حال تغییر است و همین امر رصدشان را هیجان‌انگیز‌تر می‌کند.

اگر در حال شکار اجرام خاصی در آسمان شب هستید، خوب است که با‌توجه‌به روش رصد خود (چشم، دوربین دوچشمی یا تلسکوپ) به شکل ظاهری آن‌ها توجه داشته باشید تا تفاوتشان را با عکس‌های فضایی که پیش‌تر دیده‌اید، مقایسه کنید؛ چرا که بیشتر عکس‌های فضایی برای نشان دادن رنگ‌ها و ساختار اجرام آسمانی پردازش می‌شوند، بنابراین ایده خوبی است که بدانید این اجرام در حالت عادی و بدون پردازش چگونه به‌نظر می‌رسند.

اجرام طبیعی تنها اجرام قابل رصد در آسمان نیستند. برخی ماهواره‌ها و یا ایستگاه فضایی بین‌المللی را می‌توانید زمان عبور از بالای سرتان مشاهده کنید. شما از طریق این لینک قادر به مشاهده موقعیت ایستگاه فضایی بین‌المللی در هر لحظه هستید.

مطالعه اجرام آسمانی و پدیده‌های فضایی

یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های اکتشافی انسان در فضا مطالعه اجرام آسمانی و پدیده‌های فضایی به لحاظ علمی است. دانشمندی که اجرام آسمانی از جمله سیاره‌ها، کهکشان‌ها، سیاهچاله‌ها و ستارگان را مطالعه می‌کند، ستاره‌شناس نامیده می‌شود. باید توجه داشت این روزها واژه‌های ستاره‌شناس و اخترفیزیکدان به‌جای یکدیگر نیز استفاده می‌شوند تا از این طریق بتوان هر فیزیکدانی را نیز که در حوزه پژوهش‌های مربوط به اجرام آسمانی و نیروهای موثر بر آن‌ها فعالیت می‌کند، به نوعی یک ستاره‌شناس دانست.

در میان اجرام آسمانی مطالعه ستاره‌ها اهمیت بیشتری دارد، اما چرا؟ هنگامی که به فراسوی منظومه شمسی نگاه می‌کنیم، اغلب آموخته‌هایمان از طریق بررسی ستارگان به دست می‌آید. این اجرام کیهانی نه تنها موجب روشنایی آسمان می‌شوند، بلکه مواد خامی را تولید می‌کنند که حیات را در اطراف آن‌ها امکان‌پذیر کرده و اگر در نقطه‌ای دیگر از عالم هستی حیات وجود داشته باشد، به احتمال زیاد روی سیاره‌‌ای است که به دور ستاره خود می‌چرخد.

دلایل زیادی وجود دارد که محققان به بررسی اجرام آسمانی می‌پردازند. دانشمندانی که در حوزه زمین‌شناسی سیاره‌ها فعالیت می‌کنند، مواد جامد تشکیل‌دهنده اجرام آسمانی را مورد مطالعه قرار می‌دهند؛ این بدان معناست که آن‌ها داخل اجرام آسمانی و همچنین سطوح را پژوهش می‌کنند. این یکی از مهم‌ترین علل انجام تحقیقات روی اجرام آسمانی است.

زمین‌شناسی سیاره‌ای

قبل از معرفی انواع اجرام فضایی ابتدا علم زمین‌شناسی سیاره‌ای یا اختر زمین‌شناسی (Planetary geology) را با تفصیل بیشتری توضیح می‌دهیم. زمین‌شناسی سیاره‌ای علمی است که شامل مطالعه انواع اجرام آسمانی می‌شود؛ مانند سیاره‌ها، ستاره‌ها، سیارک‌ها و دنباله‌دارها. دانشمندان سیاره‌ای نیز کسانی هستند که ترکیبات زمین‌شناختی این اجرام را مورد پژوهش قرار می‌دهند.

اگرچه پیشوند زمین‌شناسی معمولا به موضوع‌های مربوط به زمین اشاره دارد، اما زمین‌شناسی سیاره‌ای نیز به دلایل تاریخی و راحتی کار به این اسم خوانده می‌شود. این علم به دلیل انواع تحقیقات انجام‌شده، ارتباط نزدیکی با زمین‌شناسی مبتنی بر سیاره زمین دارد. تحقیقات دانشمندانی که در این حوزه فعالیت می‌کنند حول ترکیب، ساختار، فرآیندها و تاریخچه یک سیاره است.

انواع مختلف اجرام آسمانی کدامند؟

دانشمندان برای اجرام آسمانی گوناگون و پدید‌های نجومی نام‌های مختلفی برگزیده‌اند. در اینجا مشهورترین آن‌ها را به‌اختصار معرفی می‌کنیم.

ستاره: ستاره گوی آسمانی درخشان و بسیار داغی از پلاسماست که انسجامش را با نیروی گرانش خود حفظ می‌کند. در واقع هر جرم آسمانی بزرگ را که در اثر منابع انرژی داخلی خود تابش ساطع می‌کند، ستاره می‌گویند.

سیاره: هر جرم آسمانی با این سه ویژگی یک سیاره است؛ به دور یک ستاره گردش کند (مانند چرخش زمین به دور ستاره خورشید)، آن‌قدر بزرگ باشد تا جاذبه کافی را برای اینکه به‌شکل کروی دربیاید داشته باشد، به‌اندازه کافی بزرگ باشد تا گرانش ناشی از آن سایر اشیا با اندازه مشابه در نزدیکی مدار خود در اطراف خورشید را از بین ببرد.

قمر: اجرام کروی که به دور یک جرم آسمانی بزرگ‌تر در گردشند قمر نام دارند. ازآنجایی‌که واژه »ماه» به‌طور اختصاصی برای قمر زمین استفاده می‌شود، این واژه را در موارد دیگر به‌کار نمی‌گیرند.

کهکشان: کهکشان‌ها سامانه‌هایی بزرگ و با اندازه و مرز مشخصی هستند که مجموعه‌ای از اجرام شامل ستاره‌ها، منظومه‌ها، ماده‌ تاریک، سحابی‌های گازوغبار و سیاه‌چاله‌های کلان‌جرم  را شامل می‌شوند.

صورت فلکی: صورت فلکی به مجموعه‌ای از ستاره‌ها گویند که به‌همراه یکدیگر شکلی خاص را در آسمان پدید می‌آورند.

سیاه‌چاله: سیاه‌چاله به ناحیه‌ای در فضا-زمان با گرانشی بسیار نیرومند گفته می‌شود که هیچ چیز حتی ذرات و تابش‌های الکترومغناطیسی مانند نور نمی‌توانند از میدان گرانش قدرتمند آن بگریزند.

سیاره فراخورشیدی: به سیاره‌های خارج از منظومه شمسی سیاره‌های فراخورشیدی گویند.

سحابی: به ابر عظیمی از غبار، گاز و پلاسما در فضاهای میان‌ستاره‌ای که محل تولد ستاره‌هاست، سحابی اطلاق می‌شود.

ابرنواختر: پایان عمر یک ستاره به تولد یک ابرنواختر ختم می‌شود؛ انفجار عظیمی که با افزایش حجم باورنکردنی خود ابر گداخته‌ای به‌‌وجود می‌آورد. هرگاه واکنش‌های هسته‌ای هسته‌ ستاره متوقف شوند، ستاره به مرحله‌ی مرگ وارد شده و ساختارش ناپایدار می‌شود و با سوزاندن سوختش، به ابرغول یا ستاره‌ای پرحجم تبدیل می‌گردد؛ سپس در انفجاری بزرگ به‌ نام ابرنواختر فوران می‌کند.

سیاره کوتوله: هر جرم آسمانی با این ۴ ویژگی یک سیاره کوتوله است؛ در مداری مشخص به دور خورشید بچرخد، آن‌قدر جرم دارد که باعث می‌شود خودگرانی آن بر نیروهای جسم صلب غلبه کرده و جسمی را با تعادل هیدرواستاتیک (تقریبا گِرد) به‌وجود آورد، تمام مدار پیمایش خود را از اجرام ریز و درشت جارو نکرده باشد (آن‌ها را جذب و یا دفع نکرده است)، قمر و یا یک سیاره نباشد.

کوتوله سفید: کوتوله‌های سفید باقی‌مانده هسته ستاره‌ها بوده و انرژی کمی دارند، ولی به‌شدت متراکم هستند و برخی از آن‌ها می‌توانند جرمی برابر با یک خورشید را در حجمی به‌اندازه زمین جای دهند.

کوتوله سرخ: کوتوله سرخ ستاره‌ای کوچک، سرد و سرخ‌رنگ است که در رده ستاره‌های M یا K قرار دارد و عمدتا به ستاره‌ای گفته می‌شود که جرمی کمتر از نصف جرم خورشید داشته و دمای سطحی آن کمتر از ۳۵۰۰ درجه کلوین باشد.

غول سرخ: غول سرخ به ستاره بزرگ و درخشانی گویند که در مرحله دوم عمرش به‌سر می‌برد و همجوشی هسته‌ای (Fusion) در لایه بیرونی مرکز آن اتفاق می‌افتد.

کوتوله قهوه‌ای: کوتوله‌های قهوه‌ای ستارگان کوچکی هستند که هنگام شکل‌گیری مرکزشان، به‌اندازه کافی داغ نمی‌شوند تا فرآیند ذوب یا همجوشی هسته‌ای در آن‌ها به‌وجود آید. آن‌ها در واقع به خورشیدهای نورانی و گرم تبدیل نمی‌شوند، بلکه بلافاصله پس از تشکیل سرد می‌شوند و نوری از خود نمی‌تابانند، به‌گونه‌ای که به‌سختی دیده می‌شوند.

سامانه ستاره‌ای: به تعداد کمی از ستارگان که با نیروی گرانشی به یکدیگر وابسته بوده و دور یکدیگر می‌چرخند، سامانه ستاره‌ای می‌گویند.

سامانه سیاره‌ای: به مجموعه‌ای از جرم‌های غیرستاره‌ای گفته می‌شود که در محدوده گرانشی در مدار یک ستاره یا سامانه ستاره‌ای قرار دارند.

شما می‌توانید بار رصد ستاره‌ها، سیاره‌ها و سایر اجرام آسمانی در عالم شگفت‌انگیزمان، چه‌ با چشم غیرمسلح و چه با استفاده از ابزار رصدی، تجربه فوق‌العاده‌ای از نجوم و علم نجوم را به‌دست آورید. آیا تاکنون رصد نجومی داشته‌اید یا توانسته‌اید اجرام آسمانی را از یکدیگر تشخیص دهید؟ آیا سیاره سرخ‌فام مریخ را با چشم غیرمسلح و بدون ابزار رصدی تماشا کرده‌اید؟ نظراتتان را با ما به‌اشتراک بگذارید و سوال‌های نجومی خود را زیر همین پست از ما بپرسید؛ کارشناسان اسپاش به شما پاسخ می‌دهند.