آیا مواد آلی دنبالهدارها پیش از ایجاد منظومه شمسی وجود داشتند؟

مریم فخیمی: پژوهشگران کاوشگر «رزتا» دریافتند که ترکیبات آلی 40 درصد هسته دنبالهدار 67-پی را تشکیل میدهد. ترکیبات آلی شامل کربن، هیدروژن، نیتروژن و اکسیژن، عناصر سازنده حیات در زمین را تشکیل میدهند. با این حال، طبق گفته پژوهشگران، مولکولهای آلی قبل از تشکیل سامانه خورشیدی، در فضای بین ستارهای به وجود میآیند.
به مدت 70 سال، دانشمندان میدانستند که تجزیه طیف ستارهها، جذب ناشناختهای در فضای بین ستارهای، در طول موجهای خاصی که به نام «باندهای پخش میان ستارهای» (DIBs) نامیده میشود نشان میدهد. DIBs به مولکولهای پیچیده آلی اختصاص داده شده است که فیزیکدان آمریکایی تئودور اسنو معتقد است ممکن است بزرگترین مخزن شناخته شده ماده آلی در جهان باشد. این مواد آلی بین ستارهای معمولا در نسبت یکسان یافت میشود. با این حال، ابرهای بسیار متراکم از ماده مانند سحابی پیش ستارهای، استثنا هستند. در وسط این سحابیها، جایی که ماده حتی چگالتر است، DIBها ثابت مانده و یا کاهش مییابد. به این دلیل که مولکولهای آلی مسئول ایجاد DIBها درکنارهم تجمع میکنند. این ماده متراکم تابش کمتری را جذب میکند، برخلاف زمانی که مولکولها آزادانه در فضا شناور هستند.
در نهایت چنین سحابیهای اولیه به یک سامانه ستارهای چون منظومه خورشیدی ما تبدیل میشوند. سامانهای که شامل سیارات، اقمار،دنبالهدارها و… است. ماموریت «رزتا» به ما آموخت که هسته یک دنبالهدار در اثر ادغام تدریجی ذرات بزرگ میشود. نخست، ذرات کوچک به ذرات بزرگتر و اینها به نوبه خود به تکههای بزرگتر میچسبند و به همین ترتیب مجموعهای از ذرات ترکیب میشوند تا زمانی که یک هسته دنبالهدار با عرض چند کیلومتری تشکیل شود.
بنابراین، مولکولهای آلی که قبلا در سحابیهای اولیه بودند – و مسئول DIB ها- نابود نشدند بلکه به ذرات هسته دنبالهدارها متصل شدند و آنجا به مدت 4.6 میلیارد سال باقی ماندند.
یک مأموریت جمعآوری و بازگرداندن نمونه اجازه میدهد که تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی مواد آلی دنبالهدارها انجام شود تا در نهایت هویت ماده مرموز میان ستارهای که موجب بروز ویژگی مرموز طیف جذبی در نور ستارگان است مشخص شود.
امروزه دانشمندان بر این باورند که مولکولها در فضای میانستارهای در ظهور حیات روی کره زمین نقش داشتهاند. اگر واقعا مولکولهای آلی دنبالهدارها در فضای میانستارهای تولید شده باشند آیا ممکن نیست در بسیاری از سیارات دیگر کهکشان ما نیز حیات به وجود آمده یا در حال شکلگیری باشد؟
باندهای پخش میان ستارهای (DIBs)
ویژگیهای معماگونه نور ستارگان که منجمان آنها را «باندهای پخش بین ستارهای» یا DIBs مینامند، از زمان کشف آنها توسط «مری لئا هگر» از «رصدخانه لیک» در سال 1922 برای ستارهشناسان معما بودهاند. این دانشمند با تحلیل نور ستارگان، خطوط غیرمنتظرهای را دریافت که توسط مولفهای در درون فضای میانستارهای بین ستارگان و زمین ایجاد شده بودند. تحقیقات بیشتر نشان داد این خطوط مرموز ناشی از مولکولهای مختلفی بودند اما این که دقیقا چه تعداد از این مولکولهای احتمالی مسؤول چنین ویژگیهایی هستند، برای تقریبا یک قرن به شکل معما باقی ماند.