چند هفته گذشته، برای علاقه مندان فضا و فضانوردی در کانادا، روزهای پر هیجانی بود. ابتدا و در جشن یکصد و پنجاهمین سالگرد تاسیس کنفدراسیون کانادا، نخست وزیر این کشور گروه تازه فضانوردان این کشور را معرفی کرد و پنج شنبه- ۱۳ جولای/ ۲۲ تیر نخست وزیر کانادا، فضانورد سابق این کشور را برای سمت فرماندار کل این کشور به ملکه معرفی کرد. به همین بهانه و برای کسانی که شاید به برنامه فضایی کانادا علاقه مند باشند، دو داستانی که در این باره در سیناپرس و هفته نوشته بودم را در کنار هم در ادامه می آورم.
امسال کانادا صد و پنجاهمین سالگرد تشکیل کنفدراسیون و به عبارتی تولد
کانادای نوین را جشن گرفت. ساحل تا ساحل تا ساحل، مردمان این سرزمین کنار
هم آمدند تا جشنی بزرگ را به مناسبت یک و نیم‌قرنی کانادا برگزار کنند.
مراسم اصلی این روز در پایتخت و در کنار ساختمان پارلمان برگزار شد. جایی
که با حضور ولیعهد انگلستان، فرماندار کل و نخست‌وزیر و هیئت دولت کانادا،
مراسم جنبه رسمی‌تری داشت.
در این برنامه سخنرانان و ازجمله نخست‌وزیر کانادا، به تاریخ و
چشم‌انداز آینده این کشور اشاره کردند. از گذشته دور اقوام بومی تا امروز
که در فضای سیاسی جهان این کشور به نمادی از امیدواری به آینده بدل شده
است. یکی از نقاط عطف این مراسم اما نگاه به‌سوی آینده بود. سازمان فضایی
کانادا دو عضو تازه گروه فضانوردان این کشور را در این مراسم به مردم معرفی
کرد. اشاره نخست‌وزیر کانادا به توجه این کشور به فضا، این آخرین سرحدات
پیش روی بشر و اختصاص بخش عمده‌ای از برنامه مهم‌ترین جشن سیاسی کانادا به
فضا برای کسانی که نیم‌نگاهی به آینده دارند، نقطه قوتی به شمار می‌رفت.فضا و کاوش‌های فضایی در طول تاریخ نقشی کلیدی نه‌تنها در توسعه علم و
فناوری ایفا کرده است که موتور محرکی در پشت نوآوری و الهام‌بخش نسل‌های
متعدد بوده است.اگر روزگاری دور سفر از میان صحراها و بادبان کشیدن به‌سوی مقصدی
نامعلوم در فراسوی آب‌های آبی اقیانوس‌ها، ماجراجویی دلیرانه و گام بلند
انسان برای توسعه و فتح سرزمین‌های جدید به شمار می‌رفت، امروز اما آخرین
مرزهای ناشناخته انسان در فضا قرار دارد.
چرا باید به فضا بیندیشیم؟
قبل از اینکه به جایگاه و موقعیت سازمان فضایی کانادا در جغرافیای
اکتشاف جهان بپردازیم شاید بد نباشد برای بعضی از مخاطبان به یاد بیاوریم
که پرداختن به فضا و کاوش‌های فضایی امری تبلیغی و تشریفاتی و هدر دادن پول
و سرمایه نیست. دلایل مختلفی وجود دارد که کشورها و در زمان ما شرکت‌های
عظیم خصوصی سودای سفر، کشف و فتح فضا را در سر می‌پرورانند.عصر فضا از نیمه دهه ۱۹۵۰ و به‌طور رسمی با اعزام نخستین ماهواره روس‌ها
به نام اسپوتنیک یک به مدار زمین آغاز شد. البته که در پشت این رویداد
تاریخ‌ساز که عصری تازه را در تاریخ ما شروع کرد قرن‌های طولانی
رؤیاپردازی، داستان‌گویی، محاسبه و نوآوری و اختراع و آزمون و شکست وجود
داشت.
در این شکی نیست که آنچه باعث رونق سفر به فضا و آغاز عصر کاوش‌های
فضایی در آن دهه شد، بیش از آنکه عمل به رویای تاریخی انسان برای پاره کردن
زنجیر زمینگیر کننده جاذبه و پاسخ به نیاز و تلاش و درخواست‌های
دانشمندان، برای درک عظمت کیهان قرار باشد، هراسی بود که از دل تاریک‌ترین
ایام تاریخ سیاره ما زاده شده بود.بذرهای عصر فضا – حداقل آن‌گونه که در تاریخ معاصر رقم خورده است – در
دل نوآوری‌های موشکی آلمان نازی کاشته شد. از دل آن ایام تاریک و وحشت‌زا
بود که سیستم‌های موشکی معروف به V-2 آلمان‌ها زاده شد. وی – ۲ نیای
پیشران‌هایی است که امروز انبوهی از ماهواره‌ها را در اطراف زمین قرار داده
و راه ما را به‌سوی مقاصد دورتر در منظومه شمسی بازکرده‌اند.رقابت معروف به مسابقه فضایی بناشده بر دوش‌های پیشرفت فناوری آلمان‌ها، در عصر جنگ سرد میان دو ابرقدرت شرق و غرب زمان، شکوفا شد.
از خاکستر جنگ و از دلهره و وحشت ایام صلح مسلح و بازار پررونق هراس بود
که ققنوس عصر فضا بال گشود. انسان قدم که به فضا گذاشت تازه واقعیت جمله
معروف کنستانتین تسیولکوفسکی را دریافت.تسیولکوفسکی که پدر برنامه فضایی روسیه نامیده شده است، معلمی بود که
برای نخستین بار ایده موشک‌های چندمرحله‌ای را که سنگ بنای سفرهای فضایی
بود، به زبان ریاضی مطرح کرد. اگرچه در زمان حیاتش چندان قدر ندید؛ اما
امروز نامش در رده یکی از پیشگامان عصر فضا برده می‌شود. او زمانی گفته
بود: «زمین گهواره تمدن است، اما هیچ کودکی را نمی‌توان تا ابد درون گهواره
نگاه داشت.»
انسان زمانی که قدم از مرزهای فضا بیرون گذاشت، متوجه انبوهی از فرصت‌ها
و امکاناتی شد که پیش روی او قرار دارد، او چون همان کودک نوپا، خود را از
یک‌سو با فرصت‌های بسیار مواجه می‌دید و از سوی دیگر دریافت که چقدر کم
می‌داند. واقعیت این است که درک دقیق ما از همسایه‌های کیهانی خود،
سیاره‌های همسایه و منظومه شمسی خودمان تازه با عصر فضا بود که آغاز شد.فعالیت‌ها و کاوش‌های فضایی برخلاف آنچه در نگاه اول ممکن است به نظر
برسد به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بر زندگی همه ما تأثیر گذاشته است و
روزبه‌روز این تأثیر بیشتر می‌شود.این روزها کم‌وبیش هیچ حوزه‌ای از فعالیت‌های بشری نیست که تحت تأثیر یکی از بخشهای صنایع فضایی قرار نگرفته باشد.
بخش عمده‌ای از دانش کاربردی که از محیط اطراف خود داریم و در زندگی
روزمره به کار می‌بریم، امروزه مدیون ماهواره‌هایی است که در مدارهای
مختلفی در اطراف زمین در حال چرخش هستند. این ماهواره‌ها با توجه به مدار و
تجهیزات خود وظایف متنوعی را بر عهده‌دارند. از برقرار کردن امکان
ارتباط‌های رادیویی که به معنی امکان استفاده از ماهواره‌های برای پخش
برنامه‌های رادیو، تلویزیونی، مکالمه‌های راه دور، انتقال داده و محتوای
شبکه‌های مختلف ارتباطی است گرفته تا پیش‌بینی آب‌وهوای زمین، تغییر سطح
جنگل‌ها و دریاها، وضعیت معادن و ذخایر زیرسطحی، رصد اقیانوس‌ها، مشاهده
محل تجمع ماهی‌ها، روند تخریب ساختارهای زیرآبی، باستان‌شناسی، امداد و
نجات، رصد حوادث طبیعی از آتش‌فشان گرفته تا سیل و سونامی و رانش زمین و
زلزله، تعیین موقعیت جغرافیایی ما – به مدد سامانه‌های مکان‌یاب جهانی –
کنترل سدها، مجراهای آب‌رسانی تا بررسی سطح زیر کشت، میزان آفت یک محصول تا
هدایت خودروها، همه و همه بخشهای کوچکی از خدمات مستقیمی هستند که صنایع
فضایی در بخش رصد زمین برای ما به ارمغان آورده است. یک‌لحظه چشمان خود را
ببندید و دنیایی نه‌چندان قدیم را به یاد بیاورید – یا در ذهن بسازید – که
در آن خبری از شبکه‌های ارتباطی اینترنت نیست، ابزاری به نام جی‌پی‌اس وجود
ندارد، شبکه‌های ماهواره‌ای مختلف چه برای ارتباطات دوردست چه برای سرگرمی
و چه برای پیش‌بینی آب‌وهوا حضور ندارند. باوجود زمان اندکی که از آغاز
عصر فضا گذشته است توسعه این بخش در کنار انفجار دیجیتال و توسعه ارتباطات
الکترونیک و پردازنده‌ها، دنیای ما را متحول کرده است.
اما همه این موارد محصولات مستقیم کاوش فضا هستند که به کار می‌آیند،
بسیاری از پروژههای فضایی تا پیش از آنکه به استفاده دربیایند و در تحقق
هدف اصلی خود موفق شده یا شکست بخورند، کمک‌های بسیاری به رشد فناوری
می‌کنند که ما در زندگی روزانه به آن نیازمندیم.صنایع فضایی بر فراز تپه فناوری قرار دارد. به همین دلیل مانند هر
فناوری پیشرفته دیگری، ساخت هر محصولی در این حوزه، نیازمند هموار کردن راه
رسیدن از دامنه به قله تپه است و این مسیری است که اگرچه به نام پروژه
فضایی طی می‌شود اما در طول مسیرش محصولات جانبی و فرعی را به وجود می‌آورد
که به همان اندازه مهمم است.برای ساخت یک ماهواره، ما به مواد سبک‌تری نیاز داریم تا بتوانیم
ابزارهای بیشتری را روی آن نصب کنیم، توسعه علم مواد باهدف ساخت چنان ماده
مستحکم ولی سبکی راه را برای توسعه خودروسازی روی زمین باز می‌کند، از دل
تلاش برای ساخت دوربین‌های رصدی دقیق‌تر فناوری عکاسی دیجیتال و ده‌ها
کاربرد جنبی آن روی زمین توسعه می‌یابد و در تلاش برای استفاده بهینه از
منابع محدود آبی موجود در یک سفینه فضایی، فناوری‌های تصفیه و بازیافت آب
آشامیدنی رشد می‌کند.
این پروژه‌ها در دم دست‌ترین حالت خود، چه به‌واسطه هدف اصلی پروژه و چه
به‌واسطه تحقیقاتی که باید در مسیر اجری آن صورت بگیرد سودآوری فوری
دارند، از آن گذشته در مرحله‌ای بلندمدت‌تر و درحالی‌که سعی می‌کنند به
برخی از سؤال‌های مهم و تاریخی نوع انسان پاسخ دهند و راه را به‌سوی درک
بهتر جهان باز کنند، موتور محرکی به شمار می‌روند که نسل تازه‌ای از
دانشمندان، مهندسان و ریاضی‌دانان و علاقه‌مندان علم را پرورش دهند.در سال‌های آینده این داستان حتی از این هم جدی‌تر خواهد شد. با افزایش
لجام‌گسیخته جمعیت در کنار بحران‌ها و کمبود منابع و نابودی منابع و توان
حمایت سیاره زمین، به نظر می‌رسد اگر انسان بخواهد بقای خود را تضمین کند و
یا حداقل اگر نخواهد روند رشد جمعیتی خود را مهار کند به‌زودی نیازمند
منابعی از بیرون از سیاره خود خواهد شد. از همین‌الان چند شرکت تجاری بزرگ
باهدف بهره‌برداری از منابع معدنی سیارک‌ها ثبت‌شده و کار خود را آغاز
کرده‌اند. آنچه تا چند سال پیش حوزه‌ای از ادبیات علمی خیلی به شمار می‌رفت
اینک مدلی اقتصادی برای تجارت در آینده است.
حضور در فضا مؤلفه مهمی از امنیت ملی و بین‌المللی نیز به شمار می‌رود.
درباره استفاده‌های جاسوسی و امنیتی از فضا بسیار شنیده‌اید اما شاید کمتر
به یاد بیاوریم که مهم‌ترین خطرهایی که نوع انسان را روی زمین تهدید می‌کند
شاید بلاهای به معنی واقعی کلمه آسمانی باشند. ۶۵ میلیون سال پیش احتمالا
برخوردی آسمانی به حکمرانی درازمدت دایناسورها روی زمین خاتمه داد. چنین
برخوردهایی واقعیت‌هایی هستند که در برابر آن‌ها بی‌دفاعیم و توسعه دفاع
فضایی در برابر اجرام سرگردان منظومه شمسی شاید یکی از مهم‌ترین اولویت‌های
سازمان‌های فضایی در سال‌های آینده باشد.
کانادا و مسیر همکاری در کشف فضا
فضا – حداقل در این دوران – حوزه‌ای پرخرج و نیازمند سرمایه‌گذاری
بالایی است که تا همین اواخر تنها از عهده دولت‌ها برمی‌آمد. کشورهای مختلف
با توجه به سیاست‌های مختلف خود بهروش‌های مختلفی به باشگاه فضایی جهان
وارد شدند. کشورهایی مانند چین، هندوستان و ایران، تصمیم گرفتند تا
پروژههای فضایی خود را با الگو گیری از موفقیت‌های قبلی دو پیشتاز اصلی
عصر فضا یعنی روسیه و آمریکا، به‌طور مستقل و به‌صورت کامل طراحی کنند.این طراحی شامل طراحی سامانه‌های پرتابی، طراحی و ساخت ماهواره، ارسال
ماهواره به مدار و توسعه همزمان برنامه‌های سرنشین دار و رباتیک می‌شود.
برخی دیگر از کشورها ازجمله عمده کشورهای اروپایی و کانادا مسیر متفاوتی
را در پیش گرفتند. آن‌ها بنیان برنامه فضایی خود را بر مشارکت گذاشتند. هر
یک از این راه‌ها مدافعان و منتقدانی دارد و می‌توان درباره آن‌ها متناسب
با وضعیت هر کشور مفصل صحبت کرد اما هیچ شکی وجود ندارد که لحظه ورود یک
کشور به فضا، در تاریخ آن کشور برای همیشه ثبت خواهد شد. برای کانادا این روز، ۲۹ سپتامبر ۱۹۶۲ / ۷ مهر ۱۳۴۱، بود پنج سال پس از آغاز عصر فضا کانادا به‌طور رسمی وارد کاوش‌های فضایی شد.
در این تاریخ بود که کانادا نخستین ماهواره خود به نام اَلوئت-۱
(Alouette 1) را از پایگاه وندربرگ در ایالت کالیفرنیا و بر فراز پیشرانی
آمریکایی موسوم به ثور به فضا فرستاد. این ماهواره که معنی نام آن در زبان
فرانسوی هم اشاره به‌نوعی چکاوک داشته و هم نام یک ترانه معروف است،
کاوشگری بود که باهدف بررسی بخش فوقانی لایه یونوسفر جو زمین به مدار
فرستاده شد. این پروژه اگرچه به‌طور مشترک با ایالات‌متحده صورت می‌گرفت
اما به‌سرعت کانادا را وارد نقشه جغرافیایی فعالیت‌های فضایی کرد. با پرتاب
این ماهواره کانادا به سومین کشور جهان پس از روسیه و آمریکا بدل شد که
موفق شده بود به‌طور مستقل ماهواره‌ای را بسازد و همچنین پس از روسیه،
آمریکا و انگلستان به چهارمین کشور جهان بدل شد که هدایت ماهواره‌ای را از
خاک خود بر عهده داشت.
نخستین ماهواره کانادایی در مدار زمین
از آن زمان تاکنون کانادا ۱۴ ماهواره به مدارهای مختلف اطراف زمین
فرستاده است که هشت مورد آن‌ها هنوز در حال فعالیت هستند. این ماهواره‌ها
مأموریت‌های مختلفی از ارتباطات مخابراتی گرفته تا رصد اجرام خطرناک نزدیک
زمین را بر عهده‌دارند. در بین این مجموعه شاید دو ماهواره کانادا از اهمیت
بیشتری برخوردار باشند. ماهواره MOST که در سال ۲۰۰۳ به مدار زمین ارسال
شد نه‌تنها نخستین ماهواره این کشور بود که پس از وقفه‌ای طولانی و ۳۲ ساله
که در پرتاب‌های ماهواره‌های کانادایی به وجود آمده بود به مدار پرتاب
می‌شد که مأموریت آن نیز مهم بود. این ماهواره یک تلسکوپ فضایی کوچک و
اولین تلسکوپ فضایی بود که کانادا عازم فضا می‌کرد. این تلسکوپ کوچک فضایی
با قطر دهانه ۱۵ سانتی‌متر، باهدف بررسی تغییر نور ستاره‌های مختلف به فضا
فرستاده‌شده بود تا آن‌ها را در بازه‌های زمانی طولانی‌مدت زیر نظر بگیرد.
انجام این کار از سوی رصدخانه‌های بزرگ‌تر فضایی غیرممکن بود. چراکه به
دلیل انبوه درخواست‌های رصد، وقت محدود و هزینه بالایی که این ابزارها
دارند امکان اختصاص چنین وقت طولانی به یک ستاره توسط آن‌ها ممکن نیست اما
MOST برای چنین رصدهایی ایدئال بوده و هست. این تلسکوپ را باید نیا و
پیش‌قراول نسل رصدخانه‌های مشابه بزرگ‌تری چون رصدخانه فضایی کپلر به شمار
آورد. این ماهواره هنوز هم به رصدهای خود ادامه می‌دهد و ضمن رصد چندین
سیاره فراخورشیدی مختلف موفق شده است گونه تازه‌ای از ستاره‌های متغیر
آسمان را نیز شناسایی کند.
تلسکوپ فضایی MOST
شراکت کانادا در کاوش جهان؛ از مریخ تا ژرفای عالم
حضور کانادا در فضا تنها به ساخت ماهواره خلاصه نشده است. کانادا حضور
فعالی در بسیاری از پروژههای اکتشافی و کاوش منظومه شمسی و فراسوی آن بازی
می‌کند. در بخش سرنشین دار، کانادا یکی از شرکای اصلی پروژه ایستگاه
بین‌المللی فضایی است؛ اما فراسوی آن و به‌خصوص در طراحی سازه‌های رباتیک
در مأموریت‌های فضایی آژانس فضایی کانادا جایگاه مهمی در جهان دارد.کانادا علاوه بر ناسا همکاری‌های بین‌المللی گسترده‌ای را با آژانسهای فضایی ژاپن، اتحادیه اروپا، هندوستان و سوئد انجام داده است.در عمده این پروژه‌ها کانادا با قبول طراحی و ساخت ابزارهایی از
پروژه‌ای بزرگ‌تر نه‌تنها به آن پروژه کمک می‌کند که این فرصت را برای
نهادهای علمی و پژوهشی خود فراهم می‌آورد تا بتوانند از نتایج مستقیم این
پروژههای علمی استفاده کرده و به آن دسترسی داشته باشند.
ازجمله مأموریت‌هایی که آژانس فضایی کانادا در آن نقش داشته است می‌توان به پروژه مریخ نشین ققنوس
(Phoenix) اشاره کرد. مریخ نشینی که از سوی ناسا به قطب شمال مریخ ارسال
شد. ین مأموریت که درواقع ایستگاه هواشناسی موقتی روی مریخ به شمار می‌رفت
به مجموعه‌ای از ابزارهای سنجش جوی مجهز بود که کانادا در طراحی و ساخت آن
نقش بازی کرده بود. این مأموریت در سال ۲۰۰۷ موفق شد حدس قدیمی دانشمندان
مبنی بر بارش برف در نواحی قطبی مریخ را تائید کند. این همچنین نخستین باری
بود که ابزاری علمی و ساخت کانادا عازم مریخ می‌شد.کانادا یک‌بار دیگر و در قالب با همکاری پروژه مریخ نور کنجکاوی
به مریخ بازگشت. این مریخ‌نورد که تاکنون پیشرفته‌ترین ابزار رباتیک
کاوشگر فضایی به شمار می‌رود هنوز هم در حال پرسه زدن و آزمایش خاک مریخ
است کانادا ابزاری به نام APXS یا طیف‌سنج پرتوهای ایکس و ذرات آلفا را
برای این خودروی مریخ‌نورد طراحی کرده است این ابزار به دانشمندان برای
تعیین ماهیت نمونه‌های مریخی کمک می‌کند.
کانادا همچنین در طراحی و ساخت ابزارهای تلسکوپ‌های فضایی هرشل و پلانک
نیز نقش و حضور داشته است و هم‌اکنون دانشمندان کانادایی در طراحی و ساخت
ابزارهای پروژه تلسکوپ فضایی جیمز وب حضور دارند. تلسکوپ فضایی عظیمی که
قرار است در فراسوی مدار ماه قرارگرفته و چشم اندازهای تازه‌ای را از عالم
به روی ما بگشاید.همچنین کانادا در طراحی و ساخت ابزارهای مأموریت اوزیریس نیز حضورداشته
است. این کاوشگر یک نمونه‌بردار سطح سیارک‌ها است که قرار است نمونه‌هایی
را از سطح یک سیارک به نام بِنو جمع‌آوری کرده و در سال ۲۰۲۳ به
زمین بازگرداند. در صورت موفقیت این نخستین باری خواهد بود که ابزاری
کانادایی در مأموریت بازگرداندن ذرات یک جرم فضایی به زمین نقش بازی کرده
است.
آژانس فضایی کانادا درعین‌حال بررسی پروژههای مشترک دیگری برای آینده
همکاری‌های بین‌المللی و ازجمله آینده کاوش ماه و مریخ را در دست بررسی
دارد. در این حال این آژانس کم‌کم به‌سوی طراحی و ایده پردازی مأموریت‌های
مستقل خود نیز گام برمی‌دارد.در بین این همکاری‌ها شاید مشارکت کانادا در پروژه ایستگاه بین‌المللی فضایی
بیشتر دیده‌شده باشد کانادا نه‌تنها در بخش سرنشین دار در این پروژه
مشارکت دارد که یکی از مهم‌ترین قطعات این ایستگاه را طراحی کرده و ساخته
است. بازوی رباتیک بلندی که می‌تواند به‌طور خودکار محموله‌های زمینی –
ازجمله کپسول‌های پروگرس روسی و دراگون شرکت اسپیس ایکس – را در فضا گرفته و به‌طور مطمئن به بدنه ایستگاه ملحق کند.
این بازوی رباتیک حکم دست و بازوی ایستگاه فضایی را دارد که علاوه بر
گرفتن محموله پایه‌ای برای بسیاری از آزمایش‌های و راهپیمایی‌های فضایی
فضانوردان ایستگاه به شمار می‌رود. البته که کانادا فقط به فرستادن بازوی
رباتیک به مدار زمین بسنده نکرده است. کاروانی از فضانوردان کانادایی عازم
مدار زمین شده‌اند و دو فضانورد تازه معرفی‌شده این کشور آخرین اعضا گروهان
فضایی کانادا به شمار می‌روند.
باشگاه اختصاصی فضانوردان کانادا: چهارده + یک
برنامه فضایی سرنشین دار کانادا، همانند برنامه بخش رباتیک این کشور بر
مبنای همکاری و مشارکت بین‌المللی طراحی‌شده است. کانادا که یکی از شرکای
اصلی طرح ایستگاه بین‌المللی فضایی است، از سال‌ها پیش و حتی پیش از طراحی
ساختار جدید سازمان فضایی این کشور، اقدام به تشکیل گروهان فضانوردان
خودکرده است.تا امروز ۱۴ کانادایی در چهار دوره مختلف به‌عنوان فضانوردان و اعضا گروهان فضانوردان کانادا انتخاب‌شده‌اند.نخستین انتخاب فضانوردان کانادا در سال ۱۹۸۳ اتفاق افتاد. در آن سال پس
از آزمون‌ها و گزینش‌های علمی مختلف، ۸ نفر به‌عنوان نخستین گروه فضانوردان
کانادایی برگزیده شدند این هشت نفر عبارت بودند از ربرتا بندار (Roberta
Bondar)، مارک گرنو (Marc Garneau)، استیو مکلین (Steve MacLean)، رابرت
تریسک (Robert Thrisk) و جارنی تریگواسون (Bjarni Tryggvason).
روز ۵ اکتبر ۱۹۸۴/ ۱۳ مهر ۱۳۶۳ مارک گرنو، سوار بر شاتل فضایی چلنجر
در مأموریت STS-41 از پایگاه کیپ کندی عازم مدار زمین شد. این مأموریت ۸
روزه که سیزدهمین مأموریت شاتل‌های فضایی و ششمین مأموریت شاتل فضایی چلنجر
بود، اولین‌های بسیاری را به همراه داشت. نه‌تنها در این مأموریت مارک
گرنو، به نخستین کانادایی تبدیل شد که قدم به فضا گذاشته است که نخستین
مأموریتی بود که یک فضانورد استرالیایی الاصل و همچنین دو فضانورد زن در
گروه آن حضور داشتند.مارک گرنو نه‌تنها نخستین فضانورد کانادایی بود که به مدار رفت که در سال ۱۹۹۶ با پرواز دوباره به فضا بر عرشه شاتل فضایی ایندیور نخستین کانادایی شد که دو بار به فضا سفر کرده است او یک بار دیگر نیز در سال ۲۰۰۰ و باز هم با شاتل فضایی ایندیور
به مدار زمین رفت تا درمجموع با سپری کردن ۲۹ روز و ۲ ساعت و یک دقیقه به
یکی زا پیشگامان حضور کانادا در فضا بدل شود. او پس از پایان دوران
فضانوردی خود به سیاست روی آورد و هم‌اکنون وزیر راه و ترابری در دولت
فدرال جاستین ترودو است.
سال ۱۹۹۲ نوبت به دومین فضانورد کانادایی و نخستین زن کانادایی رسید که
عازم مدار زمین شود. ربرتا بندار سوار بر عرشه شاتل فضایی دیسکاوری به مدار
زمین رفت و در مدت اقامت خود به همراه همکارانش به آزمایش درباره شرایط
گرانش پایین پرداخت.در سال‌های بعد پرواز فضانوردان به مدار زمین و ایستگاه‌های فضایی ادامه
داشت و سازمان فضایی کانادا روند انتخاب فضانوردان خود را ادامه داد.در سال ۱۹۹۲ دومین گروه فضانوردان به گروهان فضایی کانادا پیوستند این
گروه شامل چهار فضانورد بهنام‌های دیوید ویلیامز (Dave Williams)، جولی
پایت(Julie Payette)، کریست هدفیلد (Chris Hadfield) و میکاییل مککی
(Michael McKay) بود.همچنین در سال ۲۰۰۹ آژانس فضایی کانادا سومین گروه فضانوردان خود را
انتخاب کرد و آن‌ها را وارد گروهان فضایی خود نمود. این بار دو فضانورد
بهنام‌های جرمی هنسن (Jerem Hansen) و دیوید سن-ژاک (David Saint-Jacqes)
موفق شدند خود را وارد رده فضا نوردان کانادا کنند.
از میان این دو گروه اخیر شاید مردم کانادا و البته فراسوی آن بیش از همه با چهره و نام کریس هدفیلد آشنا باشند.
کریس هدفیلد
او در سال ۱۹۹۵ و با شاتل فضایی آتلانتیس به مدار زمین رفت تا به چهارمین فضانورد کانادایی تبدیل شود. در این مأموریت شاتل فضایی آتلانتیس در کنار ایستگاه فضایی میر
پهلو گرفت و تجهیزاتی تازه‌ای را به این ایستگاه قدیمی روسی منتقل کرد. در
طول سه روزی که شاتل به ایستگاه متصل بود سه فضانورد شاتل ازجمله هدفیلد
میان شاتل و ایستگاه رفت‌وآمد می‌کردند و بدین ترتیب هدفیلد به تنها
فضانورد کانادایی بدل شد که در ایستگاه فضایی میر اقامت و حضورداشته است.او برای بار دوم در سال ۲۰۱۱ با شاتل فضایی ایندیور و این بار به مقصد
ایستگاه بین‌المللی فضایی عازم فضا شد. او در این سفر دست به راهپیمایی
فضایی زد تا نخستین کانادایی باشد که در فضا راهپیمایی کرده است.
هدفیلد در سال ۲۰۱۲ بار دیگر به ایستگاه فضایی برگشت. این سفر اما سفری
متفاوت برای او و گروهان فضانوردان کانادا و مردم کانادا به شمار می‌رفت.
او در این سفر فرماندهی ایستگاه بین‌المللی فضایی را بر عهده گرفت. دوران
فرماندهی هدفیلد دورانی بود که او را به جهان شناساند. هدفیلد در وقت آزاد
تصاویری که از عرشه ایستگاه فضایی، از زمین تهیه می‌کرد را در شبکه‌های
مجازی ازجمله فیس بوک و اینستاگرام خود منتشر می‌کرد. او همچنین در
برنامه‌های آموزشی از راه دور در مدارس شرکت می‌کرد و ویدیوهای ترویجی
متعددی درباره زندگی در فضا را ضبط و در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرد. او
حتی کنسرتی یک‌نفره را با گیتارنوازی خودش در مدار زمین برگزار و به‌طور
مستقیم برای مردم زمین پخش کرد. همچنین فراتر از انتشار تصویر او مردم
سراسر جهان را به مشارکت در گفتگوی با خود دعوت می‌کرد. برای نمونه زمانی
که هنگام عبور ایستگاه فضایی تصویری از تهران تهیه‌کرده بود از مردم خواست
به او کمک کنند تا بفهمد این چشم‌انداز نوری منظم دقیقاً کجا است (تصویر او
یکی از پارک‌های تهران و محل فرودگاه سابق قلعه مرغی بود که آرایش نورهای
آن منظره‌ای چشمگیر در شب به وجود آورده بود.)
او پس از بازگشت از فضا نیز به فعالیت‌های ترویجی خود ادامه داد و با
حضور در سخنرانی‌های، شرکت در برنامه‌های تلویزیون و از همه مهم‌تر نوشتن
کتاب‌های پرمخاطبی درباره زندگی در فضا طیف وسیعی را در سراسر جهان به
دنیای فضا نوردی علاقه‌مند کرد.از بین این سه گروه فضانورد تنها دو نفر فرصت سفر به فضا را نیافتند.
مایکل مککی به دلایل پزشکی از این گروهان استعفا داد و کن مانی نیز در سال
۱۹۹۲ پس از هشت سال حضور در این گروهان بدون آنکه شانس سفر به فضا را به
دست بیاورد از این گروهان استعفا داد. در عوض یک کانادایی دیگر بدون آنکه
عضو این گروه باشد به فضا سفر کرد. گی لیبرته، مدیر و مؤسس سیرک آفتاب
(Cirque du Soleil) در سال ۲۰۰۹ و با پرداخت هزینه شخصی، در قالب توریست
فضایی به ایستگاه بین‌المللی سفر کرد و یک‌هفته‌ای را بر عرشه آن اقامت
گزید.
در حال حاضر دیوید سن ژاک در روسیه در حال سپری کردن تمرینات آماده‌سازی
است تا خود را برای سفر به ایستگاه فضایی در سال آینده آماده کند. در
شرایطی که او خود را برای این سفر آماده می‌کند و در جریان جشن‌های ۱۵۰
سالگی کانادا نخست‌وزیر و وزیر علوم کانادا، تازه‌ترین گروه منتخبان و
اعضای تازه گروهانی فضایی کانادا را معرفی کردند. این افراد وارد گروه و
باشگاه کوچکی از کانادایی شدند که حالا تنها ۱۴ عضو دارد. باشگاهی که اعضا
آن می‌توانند خود را فضانوردان کانادایی خطاب کنند.
کلاس ۲۰۱۷
در مراسم جشن روز کانادا در شهر اتاوا، جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا
در کنار نودیپ بانیس، وزیر علوم این کشور بر روی صحنه مراسم جشن تولد
کانادا، در مجاورت مجلس این کشور حاضر شدند تا چهارمین گروه منتخبان
فضانوردان کانادایی را به مردم معرفی کنند: جنی سیدی و جاشوا کوتریک اینک
تازه‌نفس‌ترین فضانوردان گروهان فضایی کانادا هستند.
سازمان فضایی کانادا در طول سال گذشته مشغول بررسی و ارزیابی ۳۷۷۲
داوطلبی بود که برای ورود به گروه فضانوردان کانادا داوطلب شده بودند. پس
از بررسی‌های متعدد، آزمایش‌های پزشکی و دوره‌های تمرینی درنهایت ۱۷ نفر از
آن‌ها به مرحله نهایی رسیدند و سرانجام در این روز نخست‌وزیر این کشور
تصمیم نهایی سازمان فضایی را اعلام و ورود این دو فضانورد به گروه
فضانوردان کانادا را خوش‌آمد گفت.دکتر جنی سیدی (Jenni Sidey) متولد شهر کلگیری در استان آلبرتا و
فارغ‌التحصیل دانشگاه مکگیل در شهر مونترال و دانشگاه کمبریج انگلستان
است.جاشوا کوتریک (Joshua Kutryk) سرهنگ دوم ارتش کانادا و فارغ‌التحصیل
کالج نظامی سلطنتی کانادا است و پیش از پیوستن به برنامه فضایی این کشور،
خلبان پروازهای آزمایشی این کشور بود و به‌طور خاص به آزمایش پرواز
جنگنده‌های کانادایی CF-18 پرداخته بود.نخست‌وزیر کانادا، در این مراسم زمان تبریک به اعضا تازه گروه فضایی این
کشور بر اهمیت نوآوری و تلاش برای کاوش فضا، این آخرین سرحدات پیش روی
انسان تأکید کرد.اگرچه برنامه فضایی کانادا سال‌ها است که بانظم ویژه یا پیش می‌رود اما
تأکید بر چشم‌انداز آینده فضا در مراسمی به این اهمیت برای علاقه‌مندان
آینده، فضا و کاوش‌های فضایی در این کشور نویدبخش است. صنایع هوافضا یکی از
مهم‌ترین بخشهای اقتصادی کانادا به شمارمی روند و در سال‌های اخیر
نشانه‌هایی از تمایل کانادا به توسعه برنامه فضایی مستقل خود نیز به چشم
می‌خورد.
خانمها، آقایان: اینک فرماندار کل تازه کانادا
اما این معرفی پایان بخش خبرهیا جذاب مربوط به حوزه فضانوردانی در کانادا نبود.دولت جاستین ترودو یکی از فضانوردان با سابقه کانادایی را برای بر عهده گرفتن عالی ترین مقام سیاسی این کشور معرفی کرده است.جولی پَیِت (Julie Payette) باکنون ه‌طور رسمی به‌عنوان فرماندار کل کانادا معرفی شد.
جولی پیت اهل شهر مونترال که اکنون ۵۳ سال سن دارد، به سمت بیست و نهمین
فرماندار کل کانادا منصوب خواهد شد و نمایندگی ملکه انگلستان در این کشور
را بر عهده خواهد گرفت.جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، در مراسمی که امروز برگزار شد، معرفی پیت برای این سمت را اعلام کرد.جولی پیت که به شش زبان تسلط دارد، مهندس کامپیوتر و فارغ‌التحصیل
دانشگاه‌های مک گیل و تورنتو است و پیش از آنکه به استخدام آژانس فضایی
کانادا درآید، گواهی‌نامه پرواز هواپیماهای تجاری را اخذ کرده بود. او در
سال ۱۹۹۲ و از بین بیش از ۵۳۳۰ داوطلب به استخدام آژانس فضایی کانادا و عضو
تازه گروهان فضانوردان این کشور انتخاب شد.او در سال‌های ۲۰۰۰ و ۲۰۰۷ دو مأموریت فضایی به مقصد ایستگاه بین‌المللی
فضایی انجام داد و درمجموع این دو مأموریت ۲۵ روز و ۱۱ ساعت و ۵۷ دقیقه را
در مدار زمین سپری کرده است.او پس از پایان خدمتش در آژانس فضایی کانادا، سمت‌های مختلفی ازجمله
مدیریت مرکز علوم شهر مونترال و بانک ملی کانادا را بر عهده داشته است و
اکنون در بالاترین منصب تشریفاتی این کشور به فعالیت خواهد پرداخت.
فرماندار کل چه جایگاهی دارد؟
فرماندار کل کانادا، نماینده ملکه انگلستان در کشور کانادا به شمار
می‌رود. این مقام با پیشنهاد نخست‌وزیر کانادا و از سوی ملکه انگلستان
منصوب می‌شود. باوجودی که ازنظر قانونی مدت مشخصی برای دوره خدمت فرماندار
کل وجود ندارد اما به‌طور سنتی این مقام در حدود پنج سال یک‌بار تغییر
می‌کند. جانسون، فرماندار کلی فعلی در سال ۲۰۱۰ به این سمت منصوب شد و در
سال ۲۰۱۵ دوره خدمت او تا پایان ماه سپتامبر جاری تمدید شد.فرماندار کل به‌طور رسمی نماینده پادشاه یا ملکه انگلستان در کانادا به
شمار می‌رود و درعین‌حال سمت فرماندهی کل قوای این کشور را نیز بر عهده
دارد، اگرچه او در این مورد بر مبنای رأی دولت و پارلمان تصمیم می‌گیرد و
انتخاب شخصی او محدود است. او همچنین نماینده کانادا در رویدادهای مهم،
مراسم و بازدیدهای رسمی در کانادا و خارج از آن به شمار می‌رود.با توجه به ساختار و بافت دو زبانه کانادا در دهه‌های اخیر همواره نخست
وزیران کانادا تلاش کرده‌اند تا به‌طور یکی در میان فرمانداران کل را از
بین فرانسه زبان‌ها و انگلیسی‌زبان‌ها به ملکه پیشنهاد کنند.
یکی از مهم‌ترین مسئولیت‌های فرماندار کل در کانادا اطمینان از این
موضوع است که تحت هر شرایطی کانادا نخست‌وزیر و دولت پایداری داشته باشد که
از حمایت مؤثر پارلمان برخوردار است.فرماندار کل همچنین وظیفه تحلیف نخست‌وزیر، دادستان کل و اعضای کابینه
دولت، احضار یا انحلال مجلس، ارائه تائید سلطنتی بر قوانین مصوب مجلس و
امضای تعهدات رسمی را بر عهده دارد. او همچنین به‌طور منظم با نخست‌وزیر
ملاقات کرده و در جریان رویدادهای کشور قرار می‌گیرد. انتخاب جولی پیت، فضانورد سابق کانادایی به این سمت ازنظر نمادین اهمیت
فوق‌العاده‌ای دارد. این دومین فضانورد کانادایی است که در دولت ترودو به
سمت‌های رسمی منصوب می‌شود. پیش‌ازاین مارک گرنو نخستین شفضانورد کانادایی
که سابقه سه بار سفر به فضا را دارد، در دولت ترودو به سمت وزیر حمل‌ونقل
منصوب‌شده بود.آژانس فضایی کانادا، برنامه فضایی فعالی را دنبال می‌کند که بخش اصلی آن
بر مبنای مشارکت بنا شده است. این آژانس در بخش سرنشین دار به‌طور خاص با
ناسا همکاری می‌کند و همچنین در طراحی مأموریت‌های بدون سرنشین با شرکای
فضایی دیگر خود به همکاری می‌پردازد.
