ایلان ماسک را نمیتوان در یک طبقهبندی با مرزهای مشخص قرارداد. او حوزههای مختلفی را درنوردیده و اثرانگشت خود را بر صنایع و بخشهای مختلف فناوری بهجا گذاشته است. اما اگر یک رؤیای نهایی باشد که تعریفکنندهٔ چشمانداز و جاهطلبی و درعینحال پشتکار و ممکن ساختن غیرممکنها برای ماسک باشد، حوزهٔ فضایی است.
«اسپیس ایکس»، از خیلی جهات رؤیای بزرگ ماسک است، نخستین شرکت فضایی خصوصی کارآمد در جهان که به لطف تلاشهای ماسک، به یکی از مقرونبهصرفه ترین شرکتهای پرتابکنندهٔ ماهواره به فضا تبدیلشده است. شرکتی که حالا با ناسا برای نقلوانتقال محموله به ایستگاه فضایی قرارداد بسته است و در گام بعدی، فضانوردان را هم با خود به فضا خواهد برد. اما این حتی نزدیک به مرزهای وسیع رؤیای فضایی ماسک نیست. او میخواهد مریخ را مستعمره کند، هدفی عظیم که نیازمند تلاشی بزرگ است. داستان ایلان ماسک و رؤیای فضایی او در ابتدا موضوع عجیبی نبود. ایدهٔ مشارکت در صنایع فضایی تقریباً در بین همهٔ ثروتمندان جوان مشترک است. بیشتر آنها مدتی روی طرحی سرمایهگذاری میکنند یا ایدهای بزرگ را ارائه میدهند و بعد از مدتی هم ایده را فراموش میکنند. داستان علاقهٔ ماسک به فضانوردی اما بیش از علاقهٔ زودگذر بود.
رویای اولیه: احداث گلخانه بر روی مریخ
در روزهای نخستی که ایلان ماسک تصمیم گرفت سرمایهٔ خود را در بخش فضایی وارد کند، بسیاری او را در ردهٔ همین افراد میدانستند. او رؤیای مریخ را داشت و تصمیم گرفت موشکی را از روسیه بخرد و درون آن گلخانهای کوچک قرار دهد، بهطوریکه پس از فرود بر مریخ، گیاهی در خاک مریخ کشت شود و با افزودن مواد لازم در مقابل دوربینهایی که این روند را پخش میکنند، نخستین گیاه را بر خاک مریخ بپروراند. درراه تحقق این هدف به همراه چند نفر از دوستان و مشاورانش ازجمله «مایک گریفین» که بعدتر به ریاست ناسا منصوب شد، عازم روسیه شد.
مذاکرهٔ او با فروشندگانی که او را یکی از همان میلیاردهای تصادفی میدانستند، به بنبست رسید و عددی که درنهایت برای فروش موشک به او پیشنهاد کردند، آنقدر بالابود که او با عصبانیت جلسه را ترک کرد. در راه بازگشت و درون هواپیما به مشاورینش گفت تا با بخشی از این هزینه میتوانیم خودمان موشک بسازیم. آنها ابتدا گمان کردند که با شوخی یا اظهاری از روی عصبانیت طرف هستند، اما ماسک روی لپتاپ خود جدولها و محاسباتی از هزینههای ساخت موشک را به آنها نشان داد. معلوم شد در این مدت ماسک دورهٔ خودآموزی را در طراحی موشک طی کرده است و موفق شده است تخمین نسبتاً دقیقی به دست آورد.
او تصمیم خود را گرفته بود. در برگشت به ایالاتمتحدهٔ آمریکا و در سال 2002 (1381) او اسپیس ایکس را تأسیس کرد. او دیگر ایدهٔ فرستادن یک گلخانه به مریخ را در سر نداشت. قصد او طراحی و ساخت راکتهای سبک برای سفر به مدار زمین، راکتهای سنگین برای سفر میانسیارهای، طراحی کپسولهای باری و سرنشین دار، کاهش هزینههای نقلوانتقال بار به مدار و درنهایت اعزام انسان به مریخ و مستعمرهسازی مریخ بود. همین هدف باعث شده است، ماسک از عمومی شدن اسپیس ایکس خودداری کند و این شرکت خصوصی بماند تا مبادا نظر و رضایت سهامداران و هیئتمدیره در این هدف مهم تغییر کند.
شروع کار
تأسیس یک شرکت فضایی کار سادهای نیست. جایی که بسیاری تلاش کرده و شکستخورده بودند، باید دنبال راهی تازه بود و ایلان ماسک این تغییر را با پیادهسازی سبک و مدیریت شرکتهای «سیلیکون ولی» در صنایع فضایی پیاده کرد. ساختار یکپارچهای که همهٔ بخشهای مدیریت، طراحی، بیشتر بخشهای ساخت و سرهمبندی در یک محل صورت میگیرد و از اتلافهای فراوان و رایج تولید جلوگیری میشود.
ماسک با جمعکردن گروهی از مهندسان جوان و همچنین برخی از باتجربههای صنایع فضایی و همینطور سرمایهگذاری شخصی و قبول ریسک فراوان شروع به توسعهٔ اسپیس ایکس کرد. او و همکارانش موتور «مرلین» را طراحی و آزمایش کردند و درنهایت توانستند، پایگاه دورافتاده در میانهٔ اقیانوس را برای آزمایش پرتابهای خود اجاره کنند. تلاشهای اول با شکستهای متوالی همراه بود و درنهایت ماسک تا آخرین دلار سرمایهٔ خود را وارد بازی کرد.
اسپیس ایکس درحالیکه تنها برای یک پرتاب دیگر بودجه داشت، همهٔ موجودیت و رویاها و آیندهٔ خود را بر سر چهارمین تلاش خود برای اعزام موشک «فالکون» به مدار زمین قمار کرد. در سپتامبر 2008 (شهریور 1387) بود که موشک «فالکون-1» اسپیس ایکس موفق شد به مدار زمین برسد تا نهتنها نام این شرکت را بهعنوان اولین شرکت خصوصی که موفق شده است راکتی با سوخت مایع را به مدار زمین بفرستد، در تاریخ ثبت کند که بقای اسپیس ایکس را تضمین کند.
در همان سالها بود که دولت تازهٔ «اوباما» به قدرت رسیده بود و یکی از نخستین فعالیتهای اوباما در بخش فضایی، تعطیلی برنامهٔ معروف «کانسلیشن» بود، همان برنامهای که بوش در اواخر دوران خود معرفی کرده بود. یکی از بخشهای این فعالیت دولت اوباما که با بازنشستگی اجباری شاتلها همزمان بود، واگذاری سفرهای مدار پایین به شرکتهای خصوصی بود. در آن سخنرانی معروف اوباما در کیپ کندی، او پیش از سخنرانی به همراه ماسک به دیدار موشک فالکون-1 رفت که امید اصلی آمریکا برای رهایی از وابستگی به روسیه برای سفرهای مداری بود.
موفقیتهای اولیه
ماسک و اسپیس ایکس ازآنپس موفقیتهای متعددی را به دست آوردهاند. آنها توانستند کپسول «دراگون» را طراحی و در قسمت حملونقل بار عازم ایستگاه فضایی کنند و طراحی بخش سرنشین دار آن را برای سال 2018(1397) بهپیش ببرند. یکی از مهمترین فعالیتهای اسپیس ایکس موفقیتش در طراحی و آزمایش سیستمهای فرود دوبارهٔ جنبی پرتابگرهای خود بود.
این کار مهم، انقلابی در اقتصاد سفرهای فضایی بود. برای مقایسه تصور کنید بهجای هواپیماهای امروزی، لازم بود که هواپیماها هر بار که به مقصدی سفر میکنند دور انداخته شوند و هواپیمای نو و تازهٔ دیگری برای سفر بعدی استفاده شود. چنین روند پرهزینه و شگفتانگیزی عملاً در صنایع فضایی در حال اتفاق افتادن است. اسپیس ایکس و در پی آن شرکتهایی مانند «بلو اوریجن»، پیشگام تغییر این روند هستند. اسپیس ایکس موفق شد تا راکتهای سوخت پیشران را پس از انتقال محموله به مدار با موفقیت روی یک سکوی شناور خودکار فرود بیاورد.
البته مسیری که اسپیس ایکس طی کرد، چندان راحت نبود. چندین شکست ازجمله انفجار غیرمنتظرهٔ فالکون درزمانی که قرار بود یکی از مهمترین محمولههای خود را که ماهوارهٔ فیسبوک (برای دسترسی عمومی به اینترنت) بود را به مدار ببرد، برنامهٔ این شرکت را با تأخیر مواجه کرد. راضی نگاهداشتن سرمایهگذارها و تشویق به ادامهٔ خرج کردن پول در این راه و درعینحال فرهنگ کاری دشوار اسپیس ایکس، از یکسو و از سوی دیگر تغییر سیاستهای حاکم بر ایالاتمتحدهٔ آمریکا بخشهایی از مشکلات پیش روی ماسک و اسپیس ایکس هستند. اما اسپیس ایکس به نظر میرسد مسیرش را درست انتخاب کرده است. تاکنون همهٔ وعدههای ماسک باوجود تأخیر قابلتوجهی، رنگ واقعیت به خود گرفتهاند. موفقیتی که نمیتوان همهٔ آن را به شانس نسبت داد. ماسک اکنون جدیتر به کلونی سازی (مسکونی کردن) در مریخ مینگرد. او قصد دارد سفر به مریخ را در سال 2018 (1397) و با همکاری JPL در قالب پروژهٔ «اژدهای سرخ» آغاز کند و تا نیمهٔ این سده، نخستین کلونیهای بزرگ خود را در مریخ تأسیس کند. او سال گذشته معماری این طرح و مأموریت را با جزییات بیشتری مطرح کرد…..
پایانبخش اول