استفاده از نانوماهوارهها، راهی کم هزینه برای رصد سیارات فراخورشیدی
مریم فخیمی: رصدخانه پاریس در حال آماده سازی نهایی یک ماهواره کوچک پیشرفته برای ماموریت رصد سیارات فراخورشیدی است. نانوماهواره موسوم به “پیکست” گذر سیاره “بتاپیکتوریس-بی” از برابر ستاره میزبانش را رصد خواهد کرد.
این ماهواره دارای وزنی حدود 3.57 کیلوگرم و ابعاد 30 × 10 × 10cm است. این ماهواره به یک تلسکوپ نوری 2 اینچی (5 سانتیمتری) بسیار ساده و جمع و جور برای رصدهای علمی مجهز است. نوردریافتی از ستاره به یک آینه خمیده رسیده و بعد به فیبرنوری قرارگرفته در بازتابنده سهموی اصلی تزریق میشود. فاصله کانونی کل سیستم 5.3 اینچ (13.5 سانتی متر) است.
ابزارهای این تلسکوپ دارای دقت زیادی نیستند. بنابراین مهندسان مجبور شدند سامانه ظریفی را همانند آنچه که در دوربین برای تثبیت تصاویر(لرزشگیر) استفاده میشود به این تلسکوپ اختصاص دهند. این سامانه شامل یک فعالکننده پیزواست.
به گفته سیلوسترلاکور محقق ارشد پیکست، مهندسان از این روش برای ایجاد پایداری بیشتر در ماهواره استفاده کردند. وی معتقد است، تلسکوپی با چنین ساختاری هزینه رصد گذر سیارات را کاهش میدهد.
دانشمندان این پروژه،سیاره فراخورشیدی واقع در اطراف ستاره بتا-پیکتوریس که 63 سال نوری از زمین فاصله دارد را رصد و مطالعه خواهند کرد. آنها انتظار دارند که اطلاعات ضروری را از عبور این سیاره جمعآوری کنند. اطلاعاتی که میتواند درک ما را درباره فرآیند تشکیل سیارات فراخورشیدی بهبود بخشد.
هدف اصلی این است که از رصد سیاره موردنظر برای محدود کردن مدلهای تشکیل سیارهای استفاده شود. این جرم یکی از جوانترین سیارات فراخورشیدی است که میشناسیم و میدانیم حدود 20 میلیون سال سن دارد. اگر بتوان از جرم و چگالی آن مطمئن شد، میتوان چگونگی تشکیل آن را هم فهمید.
این سیاره در سال 2008 توسط تلسکوپ بسیار بزرگ رصدخانه جنوبی اروپا کشف شد. سیاره “بتاپیکتوریس-بی” 7 برابر سنگینتر از مشتری و شعاع آن حدود 1.65 برابر شعاع مشتری است. این سیاره هر 21.6 سال به دور ستاره خود میچرخد و 8 ساعت طول میکشد یک بار به دور خود گردش کند. فاصلهاش از ستاره میزبان حدود 9 برابر فاصله زمین تا خورشید است. در سامانه سیارهای بتاپیکتوریس، بقایای دیسکی از غبار دیده میشود که نشانهای از تشکیل سامانههای سیارهای جوان است.
طبق محاسبات اخترشناسان، گذر بعدی سیاره مزبور از مقابل ستاره بتاپیکتوریس بین جولای 2017 و مارس 2018 رخ خواهد داد که قابل رصد از روی زمین نیز است. بنابراین، اکنون زمان مناسب برای ارسال یک ماهواره مجهز به یک تلسکوپ مناسب است که بتواند گذر بعدی را رصد کند.
با دریافت اطلاعات نورسنجی در هنگام گذر، میتوان تصویر یک بُعدی ازاین سیاره را به دست آورد. این نتایج اطلاعاتی درباره اندازه، تعداد اقمار و حلقههای سیاره مورد نظربه ما خواهد داد.
دانشمندان این پروژه تاکید کردند، گذر از برابر یک ستاره جوان و روشن مانند بتاپیکتوریس، فرصت منحصر به فردی برای به دست آوردن دادههای نجومی بسیار مهم است. این امر مستلزم رصد مستمر و فتومتریک ستاره است که تنها یک تلسکوپ در فضا می تواند در دستیابی به این امر کمک کند؛ چرا که در فضا چرخه شبانهروزی و اختلالات جوی وجود ندارد. چنین مشاهدات نورسنجی دقیقی نیز میتواند جزئیات مربوط به ساختار دیسک ستاره بتاپیکتوریس را نشان دهد.
انتظار میرود که این ماهواره در سپتامبر 2017 به فضا پرتاب شود.ابتدا قرار بود ماهواره توسط موشک PSLV هند در اواخر ژوئن 2017 میلادی به مدار ارسال شود که به علت مشکلاتی به تاخیر افتاد.