رصدخانه ملی ایران به‌عنوان یکی از بزرگترین پروژه‌های کلان ملی کشور در حالی روز دوشنبه ۸تیر۱۴۰۰ با ویدئو کنفرانس رئیس‌جمهور به‌شکل رسمی افتتاح شد که تلسکوپ آن بدون آینه بود و به‌همین‌دلیل جامعه علمی کشور از آن انتقاد کردند. حبیب خسروشاهی، مجری طرح، در همین خصوص با اشاره به اینکه برای برگزاری این مراسم واژه مناسبی انتخاب نشده بود، بیان کرد: «برگزاری این آیین در واقع جشنی برای طرح کلانی بود که با حمایت‌های دولتی به مرحله لایه‌نشانی شیشه تلسکوپ رسیده است.»
درهمینراستا انجمن نجوم ایران با انتشار بیانیه‌ای از افتتاح زودهنگام رصدخانه ملی انتقاد کرد و این رونمایی را اقدامی نمادین و برگرفته از فشارهای غیرکارشناسی خارج از ساختار دانشگاهی و پژوهشی دانست. در این بیانیه آمده است: «چنین اقدامی باعث می‌شود آینده مهم‌ترین طرح کشور در حوزه نجوم و همچنین روند نجوم حرفه‌ای در کشور با مشکلات متعددی مواجه شود.» متن بیانیه انجمن نجوم ایران درباره افتتاح رصدخانه ملی به شرح زیر است:
ایران کشوری است با ریشه‌های تمدن و علمی کهن که در تمام دوران پرفرازوفرود تاریخ خود، دانش و منزلت آن از جایگاهی ویژه برخوردار بوده است و نجوم هم از جمله علومی است که ریشه‌هایی عمیق و پرافتخار در تاریخ علم ایران دارد. اگرچه امروزه جایگاه ایران در نجوم نوین جهانی شایسته نام ایران و جامعه علمی کشور نیست، اما عموم جامعه علمی نجوم کشور بر این باورند که با درایت، مدیریت و خرد جمعی و نیز همدلی و هم‌افزایی علمی می‌توان در آینده‌ای نه چندان دور، در پله‌ای متناسب با توان علمی کشور ایستاد.
بیش از دو دهه است که جامعه نجوم ایران ضرورت وجود یک رصدخانه ملی را دریافته است؛ رصدخانه‌ای که می‌تواند با تاسیس و بهرهبرداری اصولی مطابق با استانداردهای نجومی دنیا، در سطح ملی و بین‌المللی گامی بزرگ و تاثیرگذار برای جامعه علمی ایران به‌شمار رود. همچنین زیرساخت‌های انسانی، فنی، علمی و اقتصادی آن، سهم به‌سزایی در تثبیت توسعه علمی کشور داشته باشد. به‌عبارتی رصدخانه ملی ایران متناسب با استانداردهای علمی و نیازهای کشور، چنانچه مسیر تحولی درستی را طی کند، می‌تواند میراث ماندگاری برای هموار ساختن نظام‌مند آموزش و تحقیق نجوم حرفه‌ای ایران باشد.
ابعاد گسترده فنی، علمی و نیروی انسانی پروژه‌های بزرگ در عصر حاضر، روندها، فرآیندها و شاخص‌های مشخص و دقیقی دارد؛ اجرای چنین پروژه‌هایی نیز ظرافت، ظرفیت و استانداردهای معینی را در تمام مراحل می‌طلبد. علاوه‌بر گام‌های اولیه که تولید قطعات و فراهم‌ساختن ابزارهای ضروری نرم‌افزاری و سخت‌افزاری اجتناب‌ناپذیر است، پایش و بازبینی اهداف علمی، کارگروه‌های علمی داخلی و خارجی برای هرچه موفق‌تر شدن اهداف پروژه، امری لازم‌الاجرا است.
به‌بار نشستن و دستاورد نهایی چنین پروژه‌هایی در سایه همکاری مستمر، گفت‌وگوهای سازنده و همراهی جامعه علمی امکان‌پذیر است. ساخت و بهرهبرداری اصول‌مند هم جز با کار گروهی سازمان‌یافته و شفاف ممکن نخواهد بود و پروژه ساخت و بهرهبرداری از رصدخانه ملی ایران هم از اصول یادشده جدا نیست. بدون شک تلاش‌های صورت‌گرفته در مسیر رشد این پروژه پرافتخار، در پی سالیان متوالی و نیز مشکلات پیرامون آن، دور از چشم انجمن نجوم ایران نبوده و نیست و صد البته که شایسته قدردانی و ارج نهادن است. همچنین زحمات تمام افرادی که در ساخت این رصدخانه تلاش کرده و می‌کنند، بر کسی پوشیده نیست. بااین‌حال به‌نظر می‌رسد، برخی ابعاد فنی، چشم‌اندازهای علمی و روند توسعه انسانی آن برای خانواده نجوم ایران، با عدم شفافیت همراه گشته است.
به‌رغم تمام تلاش‌ها و نیز ابهاماتی که در روند رونمایی از رصدخانه ملی وجود داشت، انجمن نجوم ایران در جایگاه نهاد رسمی، رسالت خود می‌داند با بررسی شواهد، مستندات و گفت‌وگوها از ابهامات بکاهد و بر تلاش اصولی صورت گرفته، صحه بگذارد و درغیراین صورت ناتوان از ارائه پاسخی دقیق به جامعه علمی کشور خواهد بود. با وجود تمام کوشش‌های صورت‌گرفته پیشین و حال حاضر، انجمن نجوم ایران معتقد است رونمایی نابهنگام از رصدخانه بیشتر اقدامی نمادین و برگرفته از فشارهای غیرکارشناسی خارج از ساختار دانشگاهی و پژوهشی بود؛ اقدامی که می‌تواند آینده این پروژه کلان ملی را به مخاطره اندازد و فراتر از آن، روند نجوم حرفه‌ای را در کشور با نابسامانی روبه‌رو کند. این‌گونه به‌نظر می‌رسد که مشکلات این چنینی که تلاش دست‌اندرکاران این پروژه را مخدوش و کمرنگ کرده، برگرفته از عدم مشارکت بخش زیادی از جامعه علمی کشور در هدف‌گذاری‌ها، چشم‌اندازها و سیاست‌های کلان طرح رصدخانه ملی باشد. رویداد ناخوشایندی که می‌تواند تبعات علمی، اقتصادی و انسانی به‌دنبال داشته باشد.
یقینا دست اندارکاران پروژه رصدخانه ملی باتوجه‌به سابقه‌ای که دارند، تایید می‌کنند که مهم‌ترین سهم توسعه علم نجوم در ایران، وابسته به نیروی انسانی آموزش دیده و متخصص است و بدون نیروی انسانی کارآزموده هیچ پروژه‌ای به رونق علمی پایدار و قرارگرفتن در مسیر صحیح گام نخواهد گذاشت. شکوفایی علمی جز با حضور برنامه‌ریزی‌شده طیف وسیعی از پژوهشگران، استادان، دانشجویان تحصیلات تکمیلی و مشاورین برجسته بین‌المللی، صنعت‌گران با مهارت در داخل کشور و تعامل با سازندگان متخصصان خارجی، میسر نخواهد شد.
انجمن نجوم ایران بار دیگر با تاکید بر زحمات بیش از دو دهه تمام عزیزانی که در به‌ثمر نشستن این طرح ملی همکاری داشته‌اند، در راستای تحکیم هر چه بیشتر روابط سازنده بین مسئولین طرح و جامعه نجوم کشور، بر این باور است که توسعه علمی جز با گفتمان سازنده و همفکری پویا حاصل نخواهد شد. در این راستا گام نخست، رفع دغدغه‌های دلسوزان جامعه نجوم کشور در خصوص رصدخانه ملی ایران است.
بدین منظور برای استحکام و شفاف‌سازی فضای نجومی کشور، انجمن نجوم ایران به‌زودی (طی حداکثر دو ماه آینده) با برگزاری یک نشست، از مسئولان عالی‌رتبه طرح رصدخانه ملی صمیمانه دعوت به‌عمل خواهد آورد تا با حضور پرافتخار خود در بین کلیه اعضای محترم نجوم حرفه‌ای کشور، ضمن برشمردن دستاوردهای این طرح و نیز مشکلات آن، در فضایی دوستانه و همدلانه به سوالات جامعه نجومی کشور پاسخ دهند و شاهد هرچه شفاف‌تر و پربارتر شدن فضای نجومی کشور باشند. بدون شک حضور گرم مسئولان طرح می‌تواند برای نسل امروز و فردای نجوم کشور درس آموز باشد. در پایان بر این نکته تاکید داریم که شایسته است همه ما در هر حال و جایگاهی، شان علمی کشور را به‌یاد داشته باشیم و با شفافیت و تلاش مستمر بر اعتلای آن بکوشیم.
