آنچه لازم است درباره اینترنت ماهوارهای استارلینک بدانیم
اینترنت ماهوارهای استارلینک شرکت اسپیسایکس بهزودی سراسر جهان را تحت پوشش خود درمیآورد؛ امری که تحولی در عصر ارتباطات و فناوری اطلاعات محسوب میشود، اما سوالات زیادی پیرامون آن وجود دارد؛ از جمله اینکه شرایط اتصال به آن چگونه است و یا اینکه آیا امکان ارسال پارازیت و محدودسازی آن توسط دولتها وجود دارد؟ سوالاتی که در این مقاله درصدد پاسخگویی به آنها هستیم. ابتدا لازم است بدانیم اینترنت ماهوارهای چیست و چه تفاوتهایی با اینترنت کابلی دارد؟
آغاز استفاده از اینترنت ماهوارهای در اواخر قرن بیستم
فناوری اینترنت ماهوارهای موضوع جدیدی نیست و استفاده از ماهوارهها برای ارائه خدمات اینترنت از اواخر قرن بیستم مطرح شده بود. در آن دوران سازمانهای نظامی آمریکا اولین فعالان اینترنت ماهوارهای بودند و اندکی بعد شرکت مایکروسافت نیز بهعنوان نخستین شرکت تجاری سعی کرد با پروژه تله دسیک (Teledesic) به این فناوری رنگ تجاری ببخشد.
در همین رابطه بخوانید: استارلینک در ایران
اما شکست پروژه ۹ میلیارد دلاری شرکت مایکروسافت باعث شد شرکتهای تجاری دیگر در در این زمینه محتاطتر عمل کنند و نهایتا شرکتهای آمریکایی ویاست (ViaSat) و هیوزنت (HughesNet) در سال ۲۰۱۲ توانستند اینترنت ماهوارهای را با سرعت حداکثر ۱۵ مگابیت بر ثانیه ارائه دهند. همچنین برای مدتی نام پروژهای آمریکایی بهنام اوترنت (Outernet) که از طریق ماهواره اینترنت را بهصورت رایگان در اختیار کاربران قرار میداد، بر سر زبانها افتاده بود.
در گذشته سه مشکل عمده در خصوص اینترنت ماهوارهای ارائهشده وجود داشت؛ سراسری نبودن پوشش خدمات و تاخیر بالای زمانی در ارسال دادهها بهدلیل قرار داشتن ماهوارههای مورد استفاده در مدار ژئو (فاصله حدودا ۳۶ هزار کیلومتری از سطح زمین)، گرانتر بودن اینترنت ماهوارهای نسبت به اینترنتهای زمینی متداول و تفاوت ناچیز سرعت آن با اینترنت کابلی.
اما از سال ۲۰۱۴ به بعد، برخی شرکتها و در راس آنها اسپیسایکس از برنامههای خود برای توسعه منظومههای ماهوارهای شامل تعداد زیادی ماهواره کوچک در مدار لئو (مدار نزدیک به زمین) خبر دادند. این شرکت اکنون با توسعه پروژه بزرگ اینترنت ماهوارهای استارلینک (Starlink) در صدر اخبار حوزه اینترنت ماهوارهای قرار گرفته است.
برنامه اسپیسایکس برای ایجاد منظومهای متشکل از ۱۲ هزار ماهواره
شرکت اسپیسایکس با هدایت ایلان ماسک (Elon Musk) در فوریه۲۰۱۸ با فرستادن ۲ ماهواره به فضا، بهعنوان نمونه اولیه ماهوارههای این منظومه عملا پروژه اینترنت ماهوارهای استارلینک خود را آغاز کرد. پس از تایید موفقیتآمیز بودن آزمایش فناوریهای موردنظر، از مه۲۰۱۹ پرتاب ماهوارههای استارلینک در قالب محمولههایی شامل ۶۰ ماهواره شروع شد و تاکنون حدود ۱۸۰۰ ماهواره طی بالغ بر ۳۰ پرتاب در مدار زمین قرار گرفته است.
تعداد ماهوارههای این منظومه قرار است در نهایت به حدود ۱۲ هزار و در صورت کسب مجوزهای لازم از کمیسیون ارتباطات فدرال (Federal Communications Commission بهاختصار FCC) آمریکا به ۴۲ هزار ماهواره برسد. ماهوارههای استارلینک با ۲۶۰ کیلوگرم وزن در دسته میکروماهوارهها قرار میگیرند و تعداد متغیری ترانسپاندرهای باند Ka و باند Ku را در خود جای میدهند. همچنین با بهکارگیری یک فناوری، قادر به برقراری ارتباطات اپتیکال (نوری) بین ماهوارهای هستند.
نزدیک به ۱۲ هزار ماهواره استارلینک در سه ارتفاع کلی از سطح زمین قرار میگیرند؛ ۱۴۴۰ ماهواره در فاصله ۵۵۰ کیلومتری، ۲۸۲۵ ماهواره باند Ku و Ka در ارتفاع ۱۱۱۰ کیلومتری و ۷۵۰۰ ماهواره باند V در فاصله ۳۴۰ کیلومتری. این ماهوارهها ابتدا قرار بود در ۲۴ صفحه مداری قرار بگیرند که طی درخواست اسپیسایکس از FCC تعداد این صفحهها سه برابر شد و به عدد ۷۲ رسید. مدیران اسپیسایکس مدعیاند بیشتر شدن تعداد صفحههای مداری، خدماترسانی به برخی نقاط در ایالات متحده را بهبود میبخشد. چنین امری موجب پراکندگی بیشتر ماهوارهها در فضا شده و شرایط را برای ماموریتهای پرتاب نیز تسهیل میکند.
هر ماهواره منظومه اینترنت ماهوارهای استارلینک با استفاده از فناوری لیزر با چهار ماهواره دیگر ارتباط برقرار خواهد کرد. این بدان معناست که منظومه یادشده دادهها را با سرعتی نزدیک به سرعت نور در سراسر کره زمین ارسال میکند که فقط اینترنت فیبر نوری قادر به رقابت با آن است. همچنین هر یک از ماهوارهها سطحی به شعاع تقریبا ۹۴۰ کیلومتر را پوشش میدهند که با افزایش تعداد ماهوارهها بهتدریج مناطق بیشتری از سطح زمین تحت پوشش درآمده و کیفیت خدماترسانی نیز افزایش خواهد یافت.
استارلینک، اکنون نسل سوم ماهوارههای خود را آزمایش میکند و در آخرین پیشرفتها امکان ارتباط مستقیم با گوشی موبایل نیز فراهم شده است. تا ژوئیه۲۰۲۴ اسپیسایکس بیش از ۶۲۸۰ ماهواره از منظومه اینترنت ماهوارهای استارلینک را به فضا فرستاده است و برنامه دارد تا اواسط دهه ۲۰۲۰ تعداد ماهوارههای فعال خود را به ۱۲ هزار عدد برساند. همچنین این شرکت بهدنبال اخذ مجوز برای افزایش تعداد ماهوارههای منظومه خود تا ۴۲ هزار عدد است.
ارائه خدمات اینترنت ماهوارهای استارلینک اکنون در چه مرحلهای است و پوشش جهانی آن چه موقع محقق خواهد شد؟
سرعت و میزان تاخیر اینترنت ماهوارهای استارلینک چقدر است؟
سرعت آنتنهای نسل سوم به طور معمول بیش از ۳۰۰ مگابایت بر ثانیه است که البته در مناطقی با آب و هوای نامساعد سرعت آن کاهش پیدا میکند. این گیرندهها هنوز مانند نسل دوم پر تعداد نیستند ولی با کمی جستجو میتوان آنها را با قیمت بیش از ۹۰ میلیون پیدا کرد.
بهای پک کامل نسل اول این تجهیزات شامل آنتن و روتر وایرلس (Wireless Router) بین ۴۰ تا ۵۰ میلیون تومان است؛ علاوه بر این یک مدل مینی وجود دارد که حدود ۱ کیلوگرم وزن دارد و ابعاد آنتن آن ۲۵ در ۳۰ سانتیمتر است.
با همه اینها سوال مهمی نزد افکار عمومی مطرح میشود مبنی بر اینکه آیا دولتها میتوانند اینترنت ماهوارهای را نیز مانند اینترنت کابلی محدود کنند. این سوال بهخصوص زمانی بیشتر ذهن علاقهمندان به استفاده از چنین خدماتی را به خود مشغول میکند که دولتها در ارسال پارازیت روی شبکههای تلویزیونی ماهوارهای و قطع این شبکهها در برخی از مناطق جهان موفق بودهاند.
امکان ارسال پارازیت روی سیگنال ماهوارههای استارلینک تقریبا غیرممکن است
دیش استارلینک دارای سامانهای است که آن را قادر میسازد بهصورت کاملا هوشمند چرخیده و بدین ترتیب قویترین سیگنالی را که از ماهوارههای اسپیسایکس در دسترس است، دریافت کند. بااینحساب دیش در هر جایی که قرار داشته باشد از چندین ماهواره سیگنال میگیرد که با توسعه بیشتر منظومه استارلینک، تعداد این سیگنالها نیز افزایش خواهد یافت. اوج فناوری اینجاست که با جابهجا کردن محل دیش، کاربر سیگنال را از ماهوارههای دیگری دریافت خواهد کرد؛ بنابراین جلوگیری از رسیدن سیگنال به دیش کاری بسیار دشوار و تقریبا غیرممکن است.
روش اتصال به اینترنت ماهوارهای (+اتصال گوشی)
بنابر اعلام اسپیسایکس تجهیزاتی که برای اتصال به اینترنت استارلینک نیاز است، شامل کیت نصب (mounting kit)، دیش گیرنده و یک روتر با قابلیتهای شبکه وایفای میشود. هزینه بسته کامل این تجهیزات ۴۹۹ دلار و هزینه اشتراک ماهیانه برای کاربران در ابتدای ارائه نسخه بتا ۹۹ دلار اعلام شده است. مدیران اسپیسایکس میگویند درآمد سالیانه این شرکت از استارلینک به ۳۰ میلیارد دلار خواهد رسید؛ این در حالی است که کل بودجه مورد نیاز برای این پروژه در حدود ۱۰ میلیارد دلار یا بیشتر برآورد شده است.
در ویدئوی زیر میتوانید تجهیزات، نحوه نصب آنها و اتصال به اینترنت ماهوارهای استارلینک را مشاهده کنید.
شرکت اسپیسایکس برنامه موبایل رسمی را جهت مدیریت ارتباطی نسخه بتای اینترنت ماهوارهای استارلینک برای هر دو سیستم عامل اندروید و iOS ارائه داده است. این برنامه راهنماییهایی را در مورد محل نصب تجهیزات برای دریافت با کیفیت اینترنت، بررسی مواردی که باعث ایجاد اختلال در دریافت خدمات میشوند، تنظیم سختافزار استارلینک، تایید اتصال وایفای، آزمایشهای مربوط به سرعت اینترنت، عیبیابی مشکلات اتصال و همچنین تماس با پشتیبانی در اختیار کاربر قرار میدهد. برنامه استارلینک اکنون از پلیاستور قابل دانلود است.
شرکت اپل قابلیت اضطراری SOS را با سری آیفون ۱۴ در سال ۲۰۲۲ معرفی کرد؛ حالا شرکت کرهای سامسونگ (Samsung) در حال آمادهسازی خود برای پشتیبانی از اتصال ماهوارهای با عملکردی فراتر از تماس اضطراری است. این ویژگی از ارتباط ماهوارهای به کاربران امکان فرستادن پیام اضطراری یا تماس با خدمات اورژانس را در صورت گم شدن در مناطقی با پوشش کم یا بدون سیگنال میدهد.
بعضی از کاربران با بررسی کدهای نسخه بتای وان یوآی ۷ (One UI 7) اعلام کردهاند که سامسونگ قابلیتهای ارتباط ماهوارهای و ارسال متنهای اضطراری از طریق ماهواره را در اپلیکیشن امرجنسی اساواس (Emergency SOS) قرار داده است.
هنوز مشخص نیست که چه زمانی این کدها در رابط کاربری وان یوآی ۷ مبتنی بر اندروید ۱۵ (Android 15) فعال خواهند شد؛ علاوه بر این لیست گوشیهای مجهز به این قابلیت نیز رسما مشخص نشده است. برخی منابع خبری اعلام کردهاند که سامسونگ این قابلیت را در گوشیهای سری گلکسی (Galaxy) مثل S24 و گلکسی زد فولد ۶ (Z Fold 6) و زد فلیپ ۶ (Z Flip 6) فعال خواهد کرد.
آیا اینترنت ماهوارهای استارلینک بر پایه IPv6 خواهد بود؟
پروتکل اینترنت نسخه ۶ (Internet Protocol version 6 بهاختصار IPv6) جدیدترین نسخه پروتکل اینترنت بوده که ارتباطات اینترنتی بر پایه آن شکل میگیرد و بنابر گزارشها اسپیسایکس در حال آزمایش این نسخه برای اینترنت ماهوارهای استارلینک است. بدین ترتیب میتوان انتظار داشت در آینده شاهد برقراری ارتباطات اینترنت ماهوارهای این شرکت بر پایه IPv6 باشیم. این نسخه قرار است جای نسخه ۴ این پروتکل (IPv4) را که هماکنون در حال استفاده است، بگیرد.
IPv4 از فضای آدرسی ۳۲ بیتی استفاده میکند که اجازه آدرسدهی ۲ بهتوان ۳۲ یعنی حدود ۴ میلیارد آدرس در اینترنت را میدهد. با توجه به اینکه امروزه افزونبر رایانهها بسیاری از دستگاهها مانند تلفنهای همراه، دوربینها و برخی لوازم خانگی به اینترنت متصل میشوند، این فضا رو به اتمام است و تاکنون متخصصان با تمهیداتی مانند روش «برگردان نشانی شبکه» (Network Address Translation بهاختصار NAT) سعی در جبران این کمبود داشتهاند، اما IPv6 از فضای آدرسدهی ۱۲۸ بیتی استفاده میکند که اجازه داشتن ۲ بهتوان ۱۲۸ آدرس را فراهم آورده و مشکل فضای آدرسی فعلی را رفع میکند.
اینترنت ماهوارهای استارلینک سرانجام به ایران هم میآید
اینترنت ماهوارهای استارلینک دیر یا زود تمام مناطق جهان را تحت پوشش خود درمیآورد. استارلینک مدتها است که در ایران مورد استفاده قرار میگیرد. بنابراین چه خوب است که با درنظر گرفتن تجربههای قبلی در زمینههای مشابه، با آن مواجه شد و آنچه مسلم است این تجربهها نشان دادهاند استقبال از فناوریهای جدید و سیاستگذاری صحیح برای آنها بهترین راهحل برای برخورد با چنین موضوعاتی است و سیاست مقابلهای با فناوریهای ارتباطی در عصر ارتباطات در نهایت محکوم به شکست است.
اگر علاقمندید بیشتر درباره استارلینک در ایران بدانید کلیک کنید.