عضو هیات علمی نجوم پژوهشگاه دانش‌های بنیادی در خصوص آخرین وضعیت رصدخانه ملی در قله گرگش کاشان توضحاتی ارائه داد. حبیب خسروشاهی دراین‌باره گفت: ≪آبان۱۳۹۹ سازه گنبد تلسکوپ در این رصدخانه نصب شد و مراحل تکمیلی نصب و راه‌اندازی گنبد در سال ۱۴۰۰ به‌انجام خواهد رسید.≫ او با بیان اینکه آزمون‌های عملکردی تلسکوپ از دی۱۳۹۹ در کارخانه آغاز شده است، ادامه داد: ≪در حال حاضر این تلسکوپ آزمون‌های فنی را در کارخانه می‌گذراند.≫
مدیر پروژه و طراحی رصدخانه ملی ایران افزود: ≪تلسکوپ ۹۰ تن وزن دارد و با حرکت حول سه محور سمتی، ارتفاعی و محور اپتیکی (نوری)، رهگیری اجرام آسمانی و تصحیح چرخش زمین را انجام می‌دهد. قطر آینه اصلی آن ۳.۴ متر و وزن آینه به ۴ تن می‌رسد و این در حالی است که دقت حرکت‌هایی که این تلسکوپ انجام می‌دهد بسیار بالا و مقدار آن معادل ۱ بر روی ۳۶ هزارم درجه است. گنبد نیز سازه عظیمی است و حدودا ۲۷۰ تن وزن دارد و چرخش آن باید بسیار دقیق و آرام باشد.≫ وی همچنین اضافه کرد: «انتظار می‌رود تا اردیبهشت۱۴۰۰ آزمون‌های تلسکوپ از لحاظ نرم‌افزاری و برخی موارد دیگر ادامه پیدا کند و درصورت موفقیت آزمون‌ها، تجهیزات به قله گرگش منتقل خواهند شد.»
به‌گفته خسروشاهی، همزمان با این اقدامات، سامانه لایه‌نشانی آینه‌های تلسکوپ نیز در قله مستقر می‌شود. وی با بیان اینکه لایه‌نشانی و نصب آینه‌های تلسکوپ آخرین فرایند تجهیز رصدخانه است، گفت: ≪لایه‌نشانی یک کار مستقل از گنبد و تلسکوپ است و در گردش کار روزانه رصدخانه قرار نمی‌گیرد. اما در هر صورت رصدخانه‌ها به آن نیاز دارند؛ ازاین‌رو نصب لایه نشانی پایان نصب و راه‌اندازی رصدخانه به‌شمار می‌رود.≫
خسروشاهی با بیان اینکه بر اساس برنامه‌ریزی‌ها راه‌اندازی رصدخانه ملی ایران در تیر۱۴۰۰ خواهد بود، اظهار کرد: ≪در این زمان آزمون حرکتی تلسکوپ در قله انجام می‌شود و درصورت اتمام لایه‌نشانی آینه‌ها اولین نور ثبت می‌شود و تلسکوپ وارد فرآیند راه‌اندازی می‌شود.≫ وی ادامه داد: ≪در سال ۱۴۰۰ منجمان و مهندسان در کنار هم با تنظیمات دقیق‌تر، کیفیت تصویر تلسکوپ را بهبود می‌بخشند و همچنین فرآیند آماده‌سازی در راستای داده‌برداری علمی انجام می‌شود.≫
وی با تاکید بر اینکه از تابستان ۱۴۰۰ راه‌اندازی رصدخانه آغاز شده است و این فرآیند همچنان تا یک سال ادامه دارد، بیان کرد: ≪انتظار داریم سال ۱۴۰۱ به مرحله‌ای برسیم که داده‌برداری‌های نجومی انجام شود و از روز راه‌اندازی نقش مهندسان در این فرایند کاهش و نقش منجمان افزایش پیدا کند. بعد از راه‌اندازی نیز بیشترین زمان به کارهای علمی و رصدهای نجومی اختصاص پیدا می‌کند.≫ وی با اشاره به اینکه بعد از سال ۱۴۰۱ رصدهای نجومی برای منجمان آغاز می‌شود، گفت: ≪در واقع در بازه زمانی راه‌اندازی تا بهره‌برداری دقت رهگیری تلسکوپ و مابقی اجرام آسمانی مورد بررسی قرار می‌گیرد و تصویربرداری‌های طولانی مدت از اجرام آسمانی انجام می‌شود.≫
مدیر پروژه و طراحی رصدخانه ملی ایران در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه این رصدخانه در مقایسه با سایر رصدخانه‌ها چگونه است، گفت: ≪این رصدخانه از نظر توان تلسکوپ و طراحی و ساخت آن یکی از بهترین رصدخانه‌های منطقه و جهان خواهد بود و با رصدخانه‌های تحقیقاتی جدید هند و آنچه در کشور ترکیه در حال انجام است قابل قیاس است.≫ وی با تاکید بر اینکه رصدخانه ملی ایران، مجهزترین رصدخانه در کشور محسوب می‌شود، گفت: ≪این رصدخانه در مقایسه با سایر رصدخانه‌های کشور با فاصله زیادی پیشتاز خواهد بود.≫
به‌گفته خسروشاهی، ترکیه و هند هم همزمان راه‌اندازی رصدخانه را با ایران شروع کردند و تلسکوپ‌های هم‌رده با ایران نیز دارند، اما تفاوت‌هایی در محل رصدخانه‌ها وجود دارد و در این خصوص محل رصدخانه ملی ایران نسبت‌به رصدخانه‌های هند و ترکیه امتیاز دارد. وی با اشاره به سایر تفاوت‌های این رصدخانه نسبت به رصدخانه چین و ترکیه گفت: ≪تمام تجهیزات رصد خانه ملی ایران از جمله تلسکوپ و گنبد و لایه‌نشانی توسط مهندسان ایرانی طراحی و توسط صنعت داخلی توسعه پیدا کرده است، درحالی‌که کشورهای منطقه از جمله هند و ترکیه تلسکوپ را خریداری کرده‌اند. تلسکوپ‌های کوچکتر پیشین ایران نیز همه وارداتی هستند.≫
مدیر پروژه و طراحی رصدخانه ملی ایران در خصوص اقداماتی که می‌توان در این رصدخانه انجام داد، خاطرنشان کرد: ≪این تلسکوپ در رصدخانه ملی برای آسمان شب طراحی شده و برای رصد اجرام آسمانی و عالم دوردست قابل استفاده است. در واقع رصد سیاره‌های خارج از منظومه‌شمسی و در کهکشان راه‌شیری توسط تلسکوپ این سامانه امکان‌پذیر است.≫
وی با اشاره به اینکه بعد از آغاز بهره‌برداری علمی رصدخانه ملی علاوه‌بر منجمان کشورمان و منجمان جهان، پژوهشگاه دانش‌های بنیادی پروژه‌های طولانی مدتی را پیگیری می‌کند، ادامه داد: ≪علاوه‌بر اینکه منجمان می‌توانند پروژه‌های خود را پیشنهاد کنند، رصدخانه ملی ایران هم پروژه‌هایی را به‌عنوان پروژه‌های گنجینه‌ای درازمدت به‌اجرا درمی‌آورد. داشتن این داده‌ها برای منجمان ایرانی و سایر کشورها بسیار مفید است و در کنار داده‌های رصدی سایر تلسکوپ‌ها و رصدخانه‌ها مجموعه‌ای از اطلاعات گنجینه‌ای تولید و به‌کار گرفته می‌شوند.≫
